Perz – Tríticum répens L. = Agriopyrum repens (L). P. B., = Elytrígia repens Desv. w fitoterapii

Ostatnio bardzo modnym tematem rozmów wśród osób prowadzących zdrowy tryb życia są metody detoksykacji, czyli odtruwania organizmu. Jest to kwestia znana ziołolecznictwu od początku. Dawniej określano tego typu środki jako depurativa, czyli leki „czyszczące krew”. Podoba mi się ta nazwa, bowiem wyraża prawdziwość mechanizmu działania tego typu preparatów. Do starych ziół czyszczących krew niewątpliwie należy perz właściwy – Triticum repens Linné (Agropyron repens (L.) Palisot de Beauvois (rodzina trawy – Gramineae), z którego pozyskiwane jest kłącze – Rhizoma Graminis.
Kłącze perzu (Rhizoma Graminis = Rhizoma Agropyri) jest zasobne w alkohole cukrowe (mannitol, inozytol) – ok. 3%, polisacharydy, związki uronowe i oligosacharydy (trytycyna 5-10%, śluzy do 11%, fruktany, inulina), kwas jabłkowy, kwas glikolowy, kwas glicerowy, kwas askorbinowy), olejek eteryczny (karwon), glukowanilinę, flawonoidy, związki krzemu, poliacetyleny (agropyren = kapilen), azotan potasu, prolamina (avenina). Ekstrakty z kłączy perzu, podobnie jak z bulwy słonecznika bulwiastego (topinambur) stanowią składnik sporej liczby suplementów dla cukrzyków oraz osób cierpiących na miażdżycę.
Kłącze perzu w formie suszu krojonego sprzedawany jest w sklepach zielarskich. Wchodzi w skład Fitolizyny (pasta do rozpuszczania w wodzie o działaniu moczopędnym, przeciwkamiczym, slauretycznym i przeciwzapalnym na układ moczowo-płciowy), preparatu Slim-Var – torebki ekspresowe do zaparzania (o działaniu regulującym przemianę materii), Diabetina – torebki ekspresowe (o działaniu przeciwcukrzycowym), Revitan – mieszanka ziołowa (o działaniu regulującym trawienie, żółciopędnym i ochraniającym miąższ wątroby) i wielu innych. Doliczyłem się, że na polskim rynku jest zarejestrowanych około 26 preparatów zawierających kłącze perzu.
Przetwory z perzu zawierają składniki wspomagające usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii z ustroju, przyczyniając się do jego odtruwania. Inozytol, inulina, trytycyna, kwas jabłkowy i mannitol należą do prebiotyków, wspomagających rozwój symbiotycznej mikroflory jelitowej, ponadto czynników lipotropowych, energetycznych i poprawiających pasaż treści pokarmowej. Polisacharydy i cyklitole perzu obniżają stężenie cholesterolu i lipidów we krwi, a wraz z krzemionką przyswajalną i flawonoidami wywierają wpływ przeciwmiażdżycowy. Wielocukry i poligalakturoniany działają przeciwzapalnie i osłaniająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Zespół składników flawonoidowych, alkoholi i kwasów cukrowych, poliacetylenów działają moczopędnie i mogą przyczyniać się do rozpadu i usuwania złogów zalegających w układzie moczowym. Poliacetyleny perzu działają przeciwgrzybiczo.
Ekstrakty z kłączy perzu oraz zmikronizowane kłącza wchodzą w skład handlowych ziółek moczopędnych, metabolicznych, przeciwcukrzycowych, odtruwających i żółciopędnych oraz hepatoprotekcyjnych. Istnieją też liczne preparaty zawierające kłącze perzu (krople, kapsułki, mieszanki ziołowe do zaparzania, proszki doustne) zalecane w leczeniu przewlekłych chorób skóry i otyłości.
Z kłączy perzu najlepiej sporządzać odwar, biorąc 2 łyżki rozdrobnionego surowca na 1-2 szklanki wody; gotując 5-10 minut, odstawiając na 20-30 minut. Tak sporządzony odwar można pić kilka razy dziennie po 100 ml. W leczeniu chorób metabolicznych i skórnych zalecam przyjmować odwar 1-2 razy dziennie, rano lub wieczorem po 200 ml. W schorzeniach układu wydalniczego odwar powinien być zażywany często, co 2-4 godziny i w małych ilościach, po 25-50 ml, łącznie do około 300-400 ml odwaru/dobę.

Matthiolus (Pietro Andrea Mattioli) 1501-1577 stosował kłącze perzu do leczenia ran, kamicy moczowej, skąpomoczu i zastojów żółci.

Tabernaemontanus (Jacob Theodor) 1522-1590 zalecał kłącze perzu do leczenia kamicy moczowej, stanów zapalnych układu moczowego, krwioplucia i chorób wątroby.

Osiander zalecał kłącze perzu w leczeniu gorączki i wypadania włosów.

Bohn opisał właściwości perzu „czyszczące krew”. Leclerc stosował perz w leczeniu chorób układu moczowego oraz zaburzeń trawiennych. Jansons (I połowa XX wieku) polecał kłącze perzu w leczeniu reumatyzmu mięśniowego.

W medycynie ludowej kłącze perzu miało zastosowanie w terapii przewlekłych wyprysków (eczema), chronicznych stanów zapalnych gardła i oskrzeli, kaszlu, gruźlicy oraz zapalenia stawów.