Nachyłek – Coreopsis w praktycznej fitoterapii.

Rodzaj Coreopsis, czyli nachyłek należy do rodziny astrowatych (Asteraceae), czyli złożonych – Compositae. Liczy ok. 80 gatunków. Pochodzi z Ameryki Środkowej i Północnej. W polskich szkółkach ogrodniczych można nabyć różne gatunki i mieszańce nachyłków za kilka-kilkanaście złotych. Najbardziej znane gatunki to nachyłek barwierski – Coreopsis tinctoria Nuttall, nachyłek okółkowy – Coreopsis verticillata Linne, nachyłek lancetowaty – Coreopsis lanceolata Linne i nachyłek wielkokwiatowy – Coreopsis grandiflora Hogg ex Sweet. Wymienione gatunki zawierają w kwiatach niezmiernie ciekawe związki farmakologicznie czynne o silnych właściwościach przeciwzapalnych i antyfibrogennych. Wykazano również, że składniki nachyłka wywierają wpływ antynowotworowy i zapobiegający włókniakom (fibroma).

Do aktywnych substancji nachyłków – Coreopsis należą przede wszystkim: butyna (butin), buteina (butein), glikozydy buteinowe, izokoreopsyna, koreopsyna, luteolina, kwas chlorogenowy, glikozyd benzylideno-kumaranowy, leptozyna, lanceolina i antocyjany.

Buteinum to silny inhibitor kinazy tyrozynowej receptora EGF, reduktazy glutationowej, aromatazy, ponadto hamujący IKK (IκB kinase).

Buteina (tetrahydroksychalkon), glikozydy buteinowe obniżają ciśnienie krwi i są inhibitorem fosfodiesterazy. Znoszą działanie angiotensyny. Hamują procesy włóknienia (efekt antyfibrogenny) i działają przeciwzapalnie. Mogą być przydatne w leczeniu i profilaktyce włókniaków narządowych oraz w piersiach. Powstrzymują rozwój nowotworów wątroby i jelita grubego (cytotoksyczny wobec adenocarcinoma).  Buteina działaniem antynowotworowym przewyższa siłę działania 5-fluorouracylu. Indukują apoptozę komórek rakowych.  Buteiny, luteolina, kwas chlorogenowy, koreopsyna i kwas kawowy hamują peroksydację błon komórkowych, stabilizują strukturę biomembran, wymiatają wolne rodniki. Ograniczają uwalnianie czynników zapaleniotwórczych. Rozkurczają mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, układu moczowego i naczyń krwionośnych. Wzmagają diurezę. Chalkony nachyłka należą do inhibitorów aromatazy. Aromataza warunkuje powstawanie estrogenów z testosteronu oraz androstendionu. W leczeniu niektórych nowotworów piersi u kobiet konieczne jest zahamowanie wpływu estrogenów. Do tego celu mogą być wykorzystane preparaty Coreopsis lub z innych roślin zawierających buteinę.

Składniki nachyłka mają właściwości hepatoprotekcyjne. Mogą mieć wpływ na ograniczanie procesów włóknienia i marskości wątroby, szczególnie wywołanych ksenobiotykami, np. toksycznymi węglowodorami chlorowcopochodnymi, lekami. Buteina ogranicza zmiany zwyrodnieniowe (zwłóknienie, rozpad neurolemmy i neuronów) w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, co może być wykorzystane w fitoterapii stwardnienia rozsianego i choroby Alzheimera.

Koreopsyna jest glikozydem buteiny i posiada podobne właściwości lecznicze. Kwas chlorogenowy i kawowy mają właściwości antybakteryjne, żółciopędne, ochronne na miąższ wątroby i antyhistaminowe. Są to efektywne w działaniu substancje przeciwzapalne i immunostymulujące. Luteolina, podobnie jak kwas chlorogenowy, obniża stężenie lipidów i cholesterolu we krwi i wykazuje działanie antyalergiczne oraz spazmolityczne.

Wskazania: choroby zwyrodnieniowe wątroby, stany zapalne wątroby, włókniaki, choroba nowotworowa, spadek odporności na zakażenia, choroby alergiczne, nadciśnienie, hipercholesterolemia, hiperlipidemia, zaburzenia krążenia obwodowego, obrzęki i wysięki w przebiegu nadciśnienia, stwardnienie rozsiane, choroby zanikowe neuronów mózgowych.

Preparaty i dawkowanie.

Intrakt nachyłkowy – Intractum Coreopsidis: 1 część świeżo zebranych kwiatów nachyłka zalać 5 częściami gorącego alkoholu 60-70%, odstawić na 7 dni, przefiltrować. Zażywać 2 razy dziennie po 10 ml w 100 ml wody przez tydzień, potem 5 ml 2 razy dziennie przez 3 tygodnie. Kurację wznawiać 1 raz na kwartał. Jeśli włókniaki są pod skórą polecam przemywać ich okolice intraktem nierozcieńczonym lub czynić okłady 45 minutowe roztworem (1:1 z wodą). Nalewkę na świeżych kwiatach sporządzić i dawkować podobnie, lecz przy użyciu ciepłego lub chłodnego alkoholu 70%.

Napar nachyłkowy – Infusum Coreopsidis: 3-5 g suchych lub 5 g świeżych kwiatów (rozdrobnionych) skropić spirytusem, przykryć na 10 minut, po czym zalać 1 szklanką (200 ml) wrzącej wody. Pić 2 razy dziennie po 200 ml przez 7 dni, potem 100 ml 2 razy dziennie, przez 3 tygodnie. Stosować 1 raz na kwartał. Dobrze jest skojarzyć napar z intraktem lub nalewką, bowiem buteina nie rozpuszcza sie w wodzie, natomiast jest rozpuszczalna w alkoholach.

W medycynie ludowej Ameryki Północnej (Indianie) nachyłek barwierski jest stosowany jako środek przeciwbiegunkowy i moczopędny.

Nachyłek barwierski. Swarzędz, czerwiec 2010.

Surowcem leczniczym jest kwiat nachyłka – Flos Coreopsidis, który można suszyć w ciemnym miejscu lub przetwarzać w stanie świeżym. Trwałość surowca 1 rok.