Asa foetida, czyli czarcie łajno (smrodzieniec) jako dawny lek oficjalny.

Asa foetida = Assa foetida = Gummi-resina asa foetida, czyli gumożywica smrodzieńca była środkiem opisywanym przez wszystkie ważniejsze farmakopee. W czystej postaci ma postać niekształtnych zlepków, barwy szarej lub czerwono-brunatnej, w środku białej lub popielato-brunatnej opalizującej. Zapach czosnkowy, smak nieprzyjemny, wręcz dla niektórych osób wstrętny. W niskiej temperaturze staje się kruchy, w cieple mięknie. Po roztarciu z potrójną ilością wody daje białawą zawiesinę, która żółknie po dodaniu amoniaku. pomimo, że dawniej pełnił bardzo ważną rolę w lecznictwie, potem był masowo wykreślany z lekospisów, szczególnie w okresie wojennym i powojennym. Dziś wraca do łask, bowiem okazuje się, że jest skuteczny w leczeniu chronicznych wzdęć i zespołu jelita drażliwego.

Surowiec pochodzi z z zapaliczki: Ferula assa foetida L. (Ferula foetida Regel, Foetida scorodosma Bentley et Trimen) oraz Ferula narthex Boiss (Narthex asa foetida Falconer), z rodziny baldaszkowatych – Umbelliferae (selerowate – Apiaceae). Po nacięciu korzeni zapaliczki wycieka żywica, która zasycha dając cenny surowiec. W lekospisach czarcie łajno można znaleźć pod nazwami Asant, Stinking Assa, Ase fetide, Gummiresina Asa foetida, Lacryma syriaca, Laser foetidum, Stercus diaboli, Succus cerenaicus antiquorum, Asam, Devils Dung, Teufelsdreck, Stinkasant Asafetida. Smrodzieniec zawiera 6-9% olejku eterycznego, ponadto gumy i żywice.

W Asa foetida stwierdzono obecność waniliny, kwasu ferulowego, umbeliferonu, dwusiarczku izobutylu propenylowego, kwasu walerianowego i cukrów (galaktoza, glukoza, L-arabinoza, ramnoza, kwas glukuronowy). Olejek zawiera alfa- i beta-pinen. W żywicy (40-64%) znajduje się kwas ferulowy, asarezynotannole, umbeliferon i jego etery (farnezyferole A, B, C, kamolonol). Frakcji gumowej jest około 25%. W lotnej frakcji olejkowej wykryć można dwusiarczki i wielosiarczki odpowiedzialne za zapach czosnkowy.

Właściwości  lecznicze: hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi), przeciwzakrzepowe, przeciwzawałowe, wykrztuśne, wiatropędne, przeciwwzdęciowe, rozkurczowe.Przyspiesza gojenie ran (doustnie i zewnętrznie skojarzyć).

Wskazania dawne: zaburzenia trawienne, niestrawność, wzdęcia, skurcze przewodu pokarmowego, atonia jelit, zaburzenia krążenia krwi, histeria, zdenerwowanie, zaparcia u osób starszych, hipochondria, nieżyty układu oddechowego i moczowego (jako środek osuszający śluzówki, przeciwzapalny i przeciwwysiękowy), obniżony popęd płciowy (jako aphrodisiacum).

Wskazania współczesne: wzdęcia, nieżyty oskrzeli z obfitą wydzieliną śluzową i ropną, mokry kaszel, zaflegmienie gardła i oskrzeli; zespól jelita drażliwego.

Dawkowanie: 0,3-0,5 g 2-3 razy dziennie, najlepiej w kapsułkach, pigułkach, w zawiesinach z żółtkiem jaj lub z walerianą. W lewatywach 2-4 g. Nalewka smrodzieńcowa Tinctura asae foetidae po 20-50 kropel na cukrze, z eterem, aromatycznym naparem lub jako dodatek do mieszanek 2-3 g/100 g; jako środek do wąchania dla histeryków i hipochondryków; do wlewanek 2-8 g jako emulsja lub napar walerianowy, lub rumiankowy.  Także (4-6 g) po roztarciu z żółtkiem jaj i wymieszaniu ze 100 ml wody – ciepła emulsja do odbytu przy zaparciach, kolkach kałowych (obstrukcyjnych). Nalewkę smrodzieńcową sporządzano na alkoholu 70%, 1 cz. surowca na 5 cz. spirytusu.

Surowiec Asa foetida pochodził najczęściej z Iranu i Afganistanu.