Zaburzenia gospodarki magnezowej.

Magnez aktywuje około 300 enzymów. Bierze udział w procesach syntezy i rozpadu związków wysokoenergetycznych (np. ATP). Jest niezbędny w syntezie białka, kwasów nukleinowych i do utrzymania struktury chromosomów. Warunkuje prawidłową mineralizację kości. Pełni ważne funkcje w procesach aktywacji aminokwasów, beta-oksydacji oraz w przemianach cukrów. Stabilizuje strukturę błon komórkowych. Również pompy jonowe są aktywowane przez Mg2+. Na przyrost 1 kg mięśni potrzeba ok. 200 mg magnezu.

W organizmie można wystąpić hipomagnezemia lub hipermagnezemia.

Hipomagnezemia to spadek stężenia magnezu w surowicy krwi poniżej 0,6 mmol/l. Ujemny bilans magnezu wynika z przewagi strat Mg nad jego poborem. Niedobór magnezu w organizmie nie zawsze objawia się hipomagnezemią. Powodami niedoboru magnezu z hipomagnezemią są:
– niewłaściwa dieta,
– głodowanie,
– niedostateczne wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego na tle stanu zapalnego jelit, przewlekłego nieżytu jelit, utraty magnezu z żółcią lub z sokiem jelitowym,
– nadmierna utrata magnezu z moczem – magnezuria (np. z powodu chorób nerek: tubulopatia, zespół Barttera, kwasica nerkowa; w wyniku zażywania leków moczopędnych i osmotycznie wymuszonej diurezy; hiperaldosteronizm, nadczynność przytarczyc, hipokaliemia, hiperkalcemia),
– alkoholizm,
– permanentne przedawkowywanie insuliny (hipomagnezemia wskutek przemieszczania się magnezu z przestrzeni pozakomórkowej do przestrzeni śródkomórkowej),
– laktacja, mlekotok (utrata magnezu z mlekiem),
– długotrwała hiperglikemia (przewlekły wzrost stężenia glukozy w krwi) różnego pochodzenia,
– nadmierne poty w przebiegu niektórych chorób, np. gruźlicy (utrata magnezu z potem),
– przewlekłe zażywanie środków przeczyszczających,
– wymioty,
– zespół zaburzonego wchłaniania, jelita nadwrażliwego; zapalenie uchyłków jelita grubego,
– zespół jelita krótkiego,
– nowotwory,
– stan zapalny trzustki i wątroby,
– stany stresowe i długotrwałe depresje.

Przy niedoborze magnezu występuje często hipokaliemia (spadek potasu), który nie ustępuje przy podawaniu potasu; hipokalcemia (spadek wapnia) oporna na podawanie wapnia. Objawami długotrwałego niedoboru magnezu są: postępująca miażdżyca, osłabienie mięśni, bolesne przykurcze, drgawki, drżenie kończyn, drżenie powiek, zadyszka, częste utraty tchu, apatia, depresja, niekiedy omamy, zaburzenia sercowo-naczyniowe (skurcze dodatkowe, trzepotanie i migotanie komór, nadciśnienie tętnicze, niewydolność naczyń wieńcowych); skurcze zwieracza przełyku, niedrożność porażenna jelit, dodatni objaw Chvostek’a i Trousseau (skurcze mięśni mimicznych twarzy; przykurcze, zaciśnięcie dłoni), drżenie języka, parestezje (uczucie drętwienia i mrowienia, odczuwanie gorąca lub zimna w różnych okolicach ciała), spadek odporności na infekcje.

Zażywanie magnezu w postaci suplementów nie gwarantuje dostatecznej podaży magnezu. Wartość suplementu zależy od tego, jaką formę chemiczną magnezu w nim zastosowano. Nie wszystkie związki chemiczne magnezu są przyswajalne dla naszego organizmu. Tlenki, węglan, czy fosforan magnezu są wątpliwym źródłem magnezu przyswajalnego (chyba, że te zażywamy równocześnie z kwasami lub cierpimy na nadkwasotę). Magnezu nie przyjmować jednocześnie z antybiotykami (np. tetracykliną). Jeżeli równocześnie zażywamy preparaty wapnia – spożyć magnez w innym czasie dnia. Środki zobojętniające sok żołądkowy, preparaty celulozy, błonnika, węgiel leczniczy, alkohole mocne (np. wódki, koniak) – upośledzają przyswajanie magnezu.

Wyciągi wodne z ziół zasobnych w kwasy organiczne (np. z owoców róży, owoców berberysu, owoców rokitnika, ziela/kłącza pokrzywy) zwiększają przyswajalność magnezu. Także zażywanie kwasów organicznych (cytrynowego, jabłkowego, askorbinowego, fumarowego, bursztynowego, pirogronowego) i nieorganicznych (roztwór kwasu solnego podawany przy niedokwasocie treści żołądka) zwiększają przyswajalność magnezu. Zioła bogate w garbniki (np. kora dębu, oczar, galasy, rdest wężownik) oraz preparaty taninowe, fityna, kwas szczawiowy (np. zawarty w hibiskusie, kobylaku, szczawiu) – zmniejszają wchłanianie wapnia z jelit do krwi. Magnez jest lepiej absorbowany z jelit w obecności laktozy (mleko), potraw białkowych, aminokwasów (np. glicyny, kwasu glutaminowego, asparaginowego) i witaminy D oraz C. Potrawy bardzo tłuste ograniczają przyswajanie magnezu.

Magnez w dużej mierze zapobiega osteoporozie, ponadto wspomaga procesy mineralizacji kości fosforanem wapnia. Niedobór magnezu powoduje wzrost wydalania wapnia z moczem oraz zmniejsza resorpcję wapnia do kości. Leczenie kortykosteroidami, nadczynność kory nadnerczy przyczynia się do znacznej utraty magnezu z ustroju.

W przeciętnej diecie Polaków największym źródłem magnezu są produkty zbożowe (37), mleko i jego przetwory (19%) oraz ziemniaki (18%). Niestety prawdopodobnie racje pokarmowe Polaków realizują jedynie 60% zapotrzebowania na magnez.

Hipermagnezemia to wzrost stężenia magnezu w surowicy krwi ponad 1,5 mmol/l. Jest wywołana najczęściej:
– nadmiernymi dawkami preparatów magnezowych, szczególnie przy pozajelitowym ich podawaniu,
– nadkwaśnością treści żołądka przy jednoczesnym długotrwałym i nadmiernym podawaniu preparatów magnezu,
– niedostatecznym wydalaniem magnezu z moczem (niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy lub nadnerczy),
– podawaniem związków magnezu zobojętniających sok żołądkowy (węglan, wodorowęglan,tlenek magnezu) przy nadkwaśności, z równoczesną niewydolnością nerek lub równoczesnym  nieświadomym zażywaniem zakwaszaczy.

Objawem hipermegnezemii jest porażenie mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego.

*wg I. Hofmann, S. Carlsson, 2008 r.