Archiwa

luty 2025
P W Ś C P S N
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
2425262728  

Archiwa

Jan XXI – Giovanni XXI a fitoterapia

Średniowieczny papież Jan XXI (Giovanni XXI, Johannes XXI; Petrus Hispanus), zwany również Pietro Ispano urodził się w Lizbonie w 1205 (lub 1215) roku. Pochodził z zamożnej rodziny. Ojciec Jana, Julianus był lekarzem i właścicielem apteki. Jan studiował filozofię i medycynę w Paryżu, pobierał praktykę lekarską w Salerno i Palermo. W 1245 roku uzyskał stopień magistra. W latach 1247-1252 wykładał medycynę w Sienie (Siena). Uznawał leczenie alopatyczne, przeciwstawne do homeopatii.

Kardynał Ottobono uczynił go diakonem Lizbony (Lisbona) i arcydiakonem Vermuy, a w 1273 roku mianował go na arcybiskupa Bragi(arcivescovo di Braga). W tym samym roku papież Gregorio X przydzielił mu funkcję kardynała i biskupa Tusculum (di Tuscolo). Był też lekarzem papieskim.

giovanni_XXI
Jan XXI

Autor wartościowych prac: medycznej Thesaurus pauperum (1247 r.); Summulae logicales (logika; 1250 r.).Thesaurus pełni rolę przewodnika terapeutycznego. Do leczenia konkretnych dolegliwości zaproponował środek leczniczy i odpowiednie postępowanie. Wzorował się na dziełach Arystotelesa, Dioscuridesa, Avicenny, Pliniusza i Galena.

jan_giovanni_XXI
Jan XXI

Jego kariera w Kościele była błyskotliwa. Niestety krótko był papieżem,1276-1277, bowiem zmarł w wyniku obrażeń po zawaleniu się kamiennego stropu w pałacu papieskim w Viterbo.

Dla przykładu podam z jego pracy „Na pobudzenie do spółkowania” …korzeń satyrionu z winem dawany do picia silnie pobudza do spółkowania.

Pod nazwą „satyrion” kryje się Arum maculatum L., czyli obrazki plamiste, z rodziny obrazkowatych Araceae. Roślina ta występuje w Polsce w Karpatach i na Podkarpaciu. Dziś wiemy, że zawiera alkaloidy (aronina, nikotyna 0,7 mg/kg; izo-butyloamina), glikozyd arynę, saponiny i likopinę. Wyizolowano z Arum 3,4-dwuhydroksy-benzaldehyd. Pobudza ukrwienie narządów płciowych i krążenie, działa wykrztuśnie, wywołuje rumień na skórze, zwiększa czynności sekrecyjne gruczołów układu pokarmowego i oddechowego. Podrażnia błony śluzowe. W nadmiernych dawkach działa trująco (uczucie pieczenia, podrażnienie i przekrwienie błon śluzowych, biegunka, wymioty, ból brzucha, krwiomocz).

1 comment to Jan XXI – Giovanni XXI a fitoterapia

  • Roman M.

    Czytając „do poduszki” traktat medyczny Jana XXI „Thesaurus pauperum” musiałem niestety wstać, gdyż refleksje jakie mnie naszły wymogły moją komentatorską aktywność.
    Pierwsza dotyczy fragmentu wstępu (trudno orzec czy są to przemyślenia tłumacza, czy też kogoś innego). Pozwolę sobie zacytować fragment dotyczący tragicznej śmierci wspomnianego papieża:„ …Z powodu jego głębokiej wiedzy medycznej i filozoficznej, która na skutek ignorancji i przesądów tej epoki uchodziła raczej za efekt przymierza z diabłem …”. Jak można nazwać wiek XIII epoką ignorancji i przesądów? Taki uproszczony obraz tamtych czasów wynika u współczesnych z ignorancji i przekonań opartych na przesądach, a nie z wiedzy o tamtej epoce. Śmiem twierdzić, że wiek XIII jest najświetniejszym okresem średniowiecza i zarazem jednym ze świetniejszych okresów kultury europejskiej w ogóle. To wiek w którym żyła cała plejada wybitnych myślicieli jak: Robert Bacon, Dunas Szkot, św. Bonawentura, św. Tomasz z Akwinu, św. Albert Wielki itd. W XIII wieku powstawały najpiękniejsze kościoły (których obecni architekci mogliby pozazdrościć swoim poprzednikom); jest to wiek w którym żyją tacy twórcy jak Dante; to w końcu wiek w którym rozwijają się nowe prądy polityczne, społeczne i religijne – św. Franciszek z Asyżu, herezje albigensów, ruch ubogich braci itd. itd. itd.
    Wspomniany traktat pisany jest jedną z technik scholastycznych zwanych wówczas „Cantenae” (łańcuchy – zbiory tekstów i autorytetów). Scholastyka jest znacznie bogatsza w formy i techniki literackie i dydaktyczne. Prócz wymienionej można by jeszcze dodać np.: komentarze, „Sumae” (wielkie dzieła syntetyczne), „Quaestiones” (utrwalenie na piśmie przebiegu dyskusji) itd. Dlaczego o tym piszę? Otóż w XIII wieku Jan XXI swoje recepty opatruje przypisem – podając jej autora. Np.
    „20. … wypełnij dziurę bolącego zęba żywicą z bluszczu; uśmierza ból. Dioskorides.
    32. Także, korzeń pięciornika rozłogowego uśmierza ból zębów. Sykstus ad Octavianum…”. Proszę bardzo – dawniej w „ciemnym” Średniowieczu podawano autorów z których się w dziełach korzystało, a dziś Pan Henryk w czasach „nowoczesnych i oświeconych” narzeka na kompilatorów – złodziei całych tekstów. Owi kompilatorzy to (o zgrozo !!!) częstokroć nie uczniowie czy studenci – ale ludzie nauki. Nie wyobrażam sobie by któryś z ludzi nauki tamtych czasów podawał np. fragmenty z Arystotelesa za swoje – to tak na marginesie.
    Czytając ten traktat przyszła mi jeszcze i jedna refleksja. Zanim ją przedstawię przytoczę fragment prologu: „… Jako, że dzieło niniejsze pragnę nazwać Skarbnicą biedaków …. Jeżeli jednak przypadkiem, wziąłby się za lekturę tego dzieła czytelnik, który skutkiem nieznajomości tego co czyta … niech, zanim zastosuje do członków ciała środki zaradcze, zastanowi się nad gatunkiem choroby i naturą pacjenta i zechce się dokładnie zaznajomić z naturą rzeczy, jej złożonością i substancją, i na ile potrafi zbada (ukrytą) moc poszczególnych rzeczy, w przeciwnym bowiem razie ślepy lekarz ślepego pacjenta do grobu wpędzi….”. Refleksja jest następująca. Nasz nieoceniony Pan Doktor, jak i przed wiekami Jan XXI, pisze jak mawiali starożytni: „Pro publico bono”. Jak przed wiekami wspomniany papież, Pan Henryk zachęca nas do dogłębnego poznawania „natury rzeczy” tak by nasze korzystanie z wiedzy medyczno – farmakologiczno – zielarskiej było dobre i bezpieczne. Tak więc może XIII – wieczne średniowiecze nie było takie „ciemne” jak się z pozoru wydaje. Jak widzimy pewne wówczas wypowiadane myśli są i dziś aktualne.

Leave a Reply