Tasznik pospolity – Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. w praktycznej fitoterapii. Przegląd wybranej literatury.

Tasznik pospolity – Capsella bursa-pastoris (Linne) Medikus = Capsella bursa pastoris Moench (niem./szwajc. Gemeines Hirtentäschel; szwajc. Löffali, Schüfelichrut; fr. Capselle burse a pasteur; ital. Borsapastore comune; retorom. Tastgetta pastur; ang. Shepherd’s Purse) należy do rodziny krzyżowych – Cruciferae (kapustowatych – Brassicaceae). Jest rośliną dwuletnią, dorastająca do 60 cm wys.; łodyga gałęzista, ulistniona. W dolnej części liście skupione w rozetce, brzegiem zatokowo-ząbkowane lub pierzasto-dzielne, niekiedy całobrzegie; liście wyżej położone, siedzące, lancetowate, drobniejsze niż dolne i u nasady strzałkowate. Kwiaty drobne, białe, zebrane w groniaste kwiatostany; kielich 4-działkowy; korona z 4 płatkami, barwy białej; pręcików 6; słupek 1; owocem jest trójkątna (sercowata), spłaszczona łuszczynka. Kwitnie od przedwiośnia do jesieni. Tasznik jest rozpowszechniony w naszym kraju, rośnie po przychaciach, przy kompostach, składowiskach odpadów polnych, na ugorach, zagonach, przy drogach, ogrodzeniach.

Nazwy synonimowe: Thlaspi bursa‐pastoris Linne, Bursa bursa-pastoris (L.) Shull, Bursa pastoris (L.) Weber., Capsella bursa Moench.

Nazwy ludowe: taszka, tobołki pastusze, kaletka pasterska, kaletki, gryczka, sumki pastusze, pastewne ziele, bydelnik, stulidupa.

Podobne zastosowanie lecznicze oraz skład chemiczny mają tobołki, zresztą bardzo często zbierane przez zielarzy ludowych alternatywnie do tasznika. Tobołki – Thlaspi w Polsce są reprezentowane przez dwa gatunki: tobołki polne – Thlaspi arvense Linne oraz tobołki przerosłe – Thlaspi perfoliatum Linne. Dawniej tasznik należał również do rodzaju Thlaspi, czyli tobołków, o czym świadczy stara nazwa Thlaspi bursa‐pastoris Linne.

Najbardziej jako substytut tasznika do celów leczniczych nadaje się gatunek tobołki polne. Owoce tobołków polnych (łuszczynki) są jajowate i szeroko obłonione. Liście przyziemne są odwrotnie jajowate, ogonkowe, a łodygowe (wyżej położone) – podługowato-jajowate, ząbkowane, siedzące, u nasady strzałkowate. Kwiaty, podobnie jak u tasznika – białe. Rośnie w ogrodach, po przychaciach, na ugorach, przy drogach. Kwitnie od kwietnia do jesieni.

Tobołki – Thlaspi, Poznań, Swarzędz 2009 r.

Tasznik, pomimo, że jest opisywany w licznych publikacjach zielarskich, to jednak nie widniał w zbyt wielu farmakopeach. Na próżno szukać tasznika w  Farmakopei Polskiej I z 1817 r. (Królestwa Polskiego) – Pharmacopoeia Regni Poloniae, Farmakopei Polskiej II – Pharmacopoea Polonica II z 1937 r., Farmakopei Polskiej III z 1954 r. – Pharmacopoea Polonica editio III, Farmakopei Polskiej IV z 1970 r., czy też Farmakopei Polskiej VI z 2002 r. Nie ujęto tasznika w Farmakopei Pruskiej, Germańskiej, Hanowerskiej, Brukselskiej, czy Duńskiej. Nie ma też tasznika w Farmakopei Europejskiej.

Herba Bursae pastoris oraz Extractum Bursae pastoris fluidum są ujęte w Farmakopei Związku Radzieckiego z 1952 roku. Ekstrakt płynny był sporządzany na alkoholu 70% (100 cz. ziela na 50 części alkoholu).

Tasznik znajdziemy w Farmakopei Paryskiej –Pharmacopoea Parisiensis z 1758 r. pod nazwą Bursa Pastoris i w Farmakopei Genewskiej – Pharmacopoea Genevensis z 1780 r. – pod nazwą Bursa Pastoris Le Tabouret, Thlaspi Bursa-Pastoris Linn. (Herba).

Hippocrates (460-370 p.n.e) traktował tasznik jako środek maciczny. Pedanius Dioskurydes (40-90 r.) oraz Claudius Galenus (130-200 r.) opisywali głównie owoce tasznika i je stosowali jako środki żółciopędne, oczyszczające wątrobę z zalegającej żółci. Ponadto do leczenia wrzodów wewnętrznych i rwy kulszowej. Paracelsus – Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim (1493-1541) określił tasznik jako Constrictivum, czy środek obkurczający, ściągający, przeciwkrwotoczny, hamujący wysięki. Hieronymus Bock (1498-1554) przypisał tasznikowi właściwości przeciwkrwotoczne i hamujące nadmierne krwawienia miesiączkowe. Polecał tasznik do hamowania krwotoków z nosa oraz leczenia ran.

Tasznik został opisany w Zielniku przez Szymona Syreniusza (Simon Syrenius 1540-1611)), wydanym w 1613 r. Oczywiście wtedy jeszcze nie było systemu K. Linneusza (1707-1778), stąd tasznik trzeba szukać pod nazwą łacińską Bursa Pastoris (Rozdział 124) lub polską tasznik albo taszka. Tasznik polecał w leczeniu krwiomoczu (krwawego moczu), róży, upławów, krwotoków macicznych, krwioplucia (np. w przebiegu chorób płucnych, w tym gruźlicy – suchoty), krwawiących dziąseł, stanów zapalnych oczu, gardła, ran skórnych, przepukliny, podagry, wrzodów, przymiotu (kiła) i czerwonki. Do przetworów zalecał świeże ziele.

Dr Friedrich Oesterlen (1812-1877) wspomniał o taszniku pod nazwą Herba Thlaspi bursa pastoris  – Täschelkraut. Powołując się na medycynę ludową Rosji podał właściwości przeciwkrwotoczne tasznika, pomocne w leczeniu Metrorrhagia (krwawień macicznych pozamiesiączkowych). Co ciekawe powołał sie również na obserwacje Rademacher’a (1851-1854), które również przywołał w swojej książce dr Gerhard Madaus (1938 r.). O tyle są one ciekawe, że Rademacher przypisał tasznikowi właściwości usuwania piasku i kamieni z układu moczowego, ponadto wyjątkową skuteczność w leczeniu biegunek i nieżytów jelit oraz dysuria (dyzurii), czyli bolesnego, przerywanego oddawania moczu z objawami pieczenia cewki moczowej.

W Farmakologii ogólnej i szczegółowej Juliusza Wyrzykowskiego (1874 r.) ziele tasznika zaliczono do środków ściągających i przeciwkrwotocznych. Autor wątpił w działanie moczopędne tasznika, natomiast przyznał, że jest stosowany w leczeniu puchliny wodnej, w skłonnościach do wytwarzania się piasku w moczu, nieżycie pęcherza i krwotokach. Cyt. Zwykle używa się w postaci soku świeżo wyciśniętego, lub w postaci wyciągu.

Prof. G.C Wittstein (1883 r.) przedstawił tasznik pod nazwą Hirtentasche (Gänsekresse, Säckelkraut, Täschelkraut) – Herba Bursae pastoris, Capsella Bursa pastoris Mönch, Iberis Bursa pastoris Crtz, Nasturtium Bursa pastoris Roth, Thlaspi bursa pastoris L.. Wśród składników czynnych podał olejek lotny zawierający siarkę, garbniki, saponiny, kwas jabłkowy, cytrynowy i winowy. W zastosowaniu znajdziemy informacje o użyciu tasznika w hamowaniu różnego rodzaju krwawień, krwotoków oraz leczeniu zimnicy

Dr F. Penzoldt (1891 r.) w swojej Farmakologii klinicznej też zawarł Bursa pastoris, cyt. Ten środek stary, obecnie znowu zalecany, ma posiadać właściwości tamowania krwi. Ziele z rośliny Bursa pastoris, zawierające obok jakiegoś związku rodanowego, alkaloid bursynę, podług starych i nowszych opowiadań, ma posiadać tę zdolność, że przy wewnętrznym zażyciu tamuje krwotoki miejscowemu leczeniu niedostępne. (…). Capsella bursae pastoris w postaci naparu świeżego ziela pół garstki na dwie filiżanki naparu.

Hagers Handbuch der Pharmaceutischen Praxis (z 1900 r. ) zawiera zwięzły opis tasznika pod hasłem Capsella. Capsella bursa pastoris (L.) Mnch., w lekospisach także pod nazwami Herba Bursae pastoris, Herba Capsellae. Podano składniki czynne tasznika znane wówczas: alkaloid, kwas bursowy, olejek gorczyczny. Nasiona zawierają 28% oleju tłustego. Powołano się na wspomnianego już przeze mnie Rademacher’a, który uważał tasznik za lek mogący zastąpić sporysz (Secale cornutum) oraz gorzknik kanadyjski – Rhizoma Hydrastis w zakresie działania przeciwkrwotocznego – Antihaemorrhagica (krwawienia – Haemorrhagia). Extractum Bursae pastoris fluidum (wyciąg płynny z tasznika) przygotowuje się na alkoholu 68% z ziela rozdrobnionego, świeżego. Nalewka tasznikowa (Tinctura Bursae pastoris Rademacheri = Rademacher’s Hirtentäscheltinktur powinna być przygotowywana ze świeżego ziela tasznika (5 części ziela na 6 części spirytusu). Wewnętrznie podaje się 15-30 kropel 4-6 razy dziennie. Maść tasznikowa Rademachera – Unguentum Bursae pastoris Rademacheri: 1 część ziela świeżego na 2 części smalcu wieprzowego; podgrzewać aż do wyparowania wody, przecedzić.

Sporo cennych informacji w języku polskim o taszniku zawarł w Zielniku lekarskim dr August Czarnowski. Zielniki lekarskie dra Czarnowskiego, wydane zarówno w 1905, jak i w 1938 roku uważam za jedne z najlepszych publikacji dotyczących ziół w naszym kraju, jakie ukazały się w okresie międzywojennym. Zostały napisane pięknym językiem, zawierają cenne wiadomości o ziołach, których na próżno szukać w pracach innych autorów tych czasów. Wśród składników tasznika dr Czarnowski wymienia ostry gorzknik wyciągowy, olejek gorczyczny, nieco żywicy, wosku, tłuszczu, gumy, cukru; dużo soli: potas, sód, wapń, niedokwas żelaza, siarka. E. Bombelon znalazł w tej roślinie alkaloid bursynę, oprócz tego zawiera ciało garbnikowe w znacznej ilości. Działanie tasznika jest ściągające, podniecające, moczopędne; czyści krew. Świeże, pogniecione liście od dawna były stosowane jako środek tamujący krwotoki płuc i macicy oraz zewnętrznie do okładów powstrzymujących krwawienie (także z nosa). Dr Czarnowski uznaje tasznik na równi z Secale cornutum (sporyszem). Tinctura Bursae pastoris Rademacheri przyrządza się ze świeżo wyciśniętego soku i 90% alkoholu, po równych częściach – daje się ją w cierpieniach organów moczowych. Zaleca nalewkę przy kamicy moczowej. Herbatkę z tasznika proponuje stosować w biegunkach, napadach gośćcowych, a także w zimnicy i żółtaczce. Herbatę przyrządza się biorąc garść ziela z kwiatami i owocami na 3 filiżanki wody, gotując dopóty, aż się nie wygotują do 2 filiżanek. Pić po 1/2 filiżanki 4 razy dziennie. Cyt.: W średnich wiekach używano tej rośliny ponoć często w klasztorach, aby przytłumić popęd płciowy u młodych panienek i nowicjatek.

Tasznik opisano w doskonałym Słowniku środków lekarskich, opracowanym przez Władysława Wiorogórskiego (1914 r.), pod hasłem Capsella Bursa Pastoris Moench = Thlaspi Bursa pastoris Linne. W. Wiorogórski wspomniał o Bombelonie i wykrytym przez niego alkaloidzie, (bursyna), istocie garbnikowej, zawierającej żelazo i związku siarkocyjanowego, podobnego do siarkocyjanku synapiny. Nasiona zawierają olejek lotny i około 29% oleju tłustego. Zdaniem Wiorogórskiego Bombelon zwraca uwagę na to, że roślina ta może służyć za bardzo dobry środek ściągający, przewyższający środki sprowadzane ze stron dalekich. Tasznik ma stać na równi ze sporyszem. Smak posiada palący, cierpko-gorzki. Dr v. Ehrenwalls zalecał tasznik przy krwotokach płucnych, nerek i macicznych. Dr Harrison – przy wszystkich formach chorób nerek. Dr Kissel używał z korzyścią w chronicznej biegunce i wodnej puchlinie. Dr Oefele utrzymywał, iż działa dobrze przy krwotokach, lepiej jak gorzknik kanadyjski (Hydrastis) Najlepszą formą leczniczą jest wyciąg płynny, w dawce 5-10 g, dziennie 30 g z wodą, wystarczają do zatamowania krwotoku. Nalewka w dawce 2-8 g.

Die Therapie des praktischen Arztes (prof. Eduard Müller) z 1923 r. polecał 10% napary z ziela tasznika Bursa pastoris jako środek przeciwkrwotoczny.

Dr Jerzy Lypa w pracy Phytotherapia (1933 r.) opisał Capsella bursa pastoris. Działanie przypisał obecności tanin, glikozydowi saponinowemu (bursyna), enzymowi podpuszczkowemu i połączeniu kwasów: fumarynowego (fumarowego), octowego, jabłkowego i cytrynowego. Co ciekawe powołał się na M. Javilliera i podał podobne informacje o składnikach jak dr Henri Leclerc w swojej Phytotherapie. Również u J. Lypa można znaleźć podobne wnioski jak u H. Leclerc’a (w pracach przedwojennych) – co do zastosowania tasznika: cyt. Roślina szczególnie ważna w leczeniu krwawień zarówno okresu dojrzewania kobiety, jak i jej wieku przejściowego. lek zastępczy zamiast Hydrastis canadensis lecz mniej brutalny i nie drażniący przewodu pokarmowego, działa na ośrodki naczynioruchowe. Pozatem stosuje się przy najrozmaitszych krwawieniach, z pewnym dodatnim wynikiem, nawet u hemofilików. Najdodatniej działa w postaci wyciągu (10,0 p. die).

Prof. J.A. Łowcki i prof. M.J. Brejtman (Farmakoterapia kliniczna, 1937 r.) podali informację podobną do tej jaką przekazał dr G. Madaus w swoich publikacjach: że w czasie I wojny światowej usiłowano zastąpić sporysz rozmaitymi lekami ludowymi, jak pokrzywa Urtica, starzec Senecio i tasznik pospolity Capsella bursa pastoris, zawierający środek przeciwkrwotoczny bursal. Tasznik zalecili w postaci naparu z 30 g świeżego ziela lub płynnego wyciągu 3 razy dziennie po łyżeczce od herbaty. Autorzy podali preparaty ówczesne z tasznika: Tlaspan, Styptural, Stypturalum, Thlaspanum, Styptyzat, Styptysatum, dializat tasznika pospolitego z 5% tlenometylohydrastyniny, 3 razy dziennie po 10-15 kropel. Powołali się na wyniki badań Wasicky’ego, które wykazały, że leki te nie mogą zastąpić sporyszu, gdyż działanie ich zależy od dużej zawartości potasu albo od obecności grzybków Cystopus candidus, Peronospora alba, których produkty rozkładu zawierają ciała, przypominające tyraminę i histaminę.

Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis z 1938 roku podaje znacznie więcej informacji o taszniku Capsella. Przede wszystkim podano nazwę surowca, która widniała w niektórych lekospisach – Herba Sanguinariae. Osoby nie wiedzące o tym mogłyby uznać ten surowiec za Sanguinaria canadensis L. (krwica kanadyjska, krwiowiec kanadyjski), tymczasem chodzi tu o tasznik, zupełnie inną roślinę o odmiennym składzie chemicznym i właściwościach farmakologicznych. Ponownie podano wynik badania Bombelon’a o wykryciu kwasu (kwasu bursowego), który redukuje roztwór Fehlinga. Podano też odkrycie Borrutau i Cappenberga, którzy wykazali w zielu tasznika cholinę (1%), acetylocholinę, p-oksyfenyloetyloaminę, sole potasu, wapnia, sodu, garbniki, kwas cytrynowy i kwasy tłuszczowe. Wśród składników wymieniono również hesperydynę. Zwrócono uwagę, że działanie tasznika może być uzależnione od obecności pewnych grzybów. Wymieniono preparaty stosowane w latach 30. XX wieku, oparte na taszniku: Bursal (ekstrakt płynny), Extractum Bursae pastoris fluidum, Metrotonin (połączenie adrenaliny, sparteiny, acetylocholiny i wyciągu z tasznika) oraz wspomnianą wcześniej nalewkę i maść tasznikową Rademachera.

Dr Rudolf Franck w dziele Moderne Therapie (1939 r.) również nie zapomniał o wyciągu z ziela tasznika – Extractum Bursae pastoris, który zlecił przy endometritis, atonii macicy, metrorrhagia (krwawienia maciczne występujące poza cyklem menstruacyjnym), menorrhagia (zbyt obfitych krwawieniach miesiączkowych) oraz krwotokach płucnych i przewodu pokarmowego.

W jednym z lepszych skandynawskich podręczników przedwojennych farmakologii: Lehrbuch der Pharmakologie… E. Poulsson (prof. Uniw. Oslo), pomimo, że wydano go i zrewidowano w 1940 r. (poprawił i uzupełnił G. Liljestrand prof. z Uniw. Stockholm), czyli w czasach rozwoju leków syntetycznych, również wspomniano o Capsella Bursa pastoris, który miał zawierać cholinę i alkaloid typu sporyszowego (secalealkaloide). W podręczniku podano jednak informację, że H. Langecker nie potwierdził występowania tego typu alkaloidów w taszniku. Pomimo podejmowania licznych prób udowodnienia działania przeciwkrwotocznego tasznika nie udało się do tej pory tego uczynić.

Podręczniki farmakologii polskich autorów z lat międzywojennych (np. Modrakowski, Leszczyński, Supniewski) pomijały tasznik.

Intractum Bursae past. był produkowany w Polsce przedwojennej m.in. przez Towarzystwo Przemysłu Chemiczno-Farmaceutycznego Magister Klawe S.A. Intrakt z tasznika (flakony po 15 g) był zalecany przy krwawieniach, szczególnie z narządów rodnych kobiety. Dawkowano go po 20 kropli, ale dawka mogła być zwiększana wielokrotnie, co producent podawał w oficjalnych informatorach dla lekarzy.

Dr A. Mosig: Pharmakognosie 1947 r. – do składników czynnych tasznika zaliczył tyraminę i cholinę, zwrócił uwagę na wysoką zawartość potasu. Nie uznał jednak tasznika za alternatywę dla gorzknika Rhizoma Hydrastis i sporyszu Secale cornutum.

Jeżeli chodzi o polskich autorów podręczników farmakognozji (wydanych po II wojnie światowej), którzy uwzględnili tasznik należy wymienić:

1. Prof. Marian Koczwara: Farmakognozja, 1954 r. – Herba Bursae pastoris, Herba Capsellae, zawiera alkaloid bursynę, glikozyd, kwas bursowy, olejek eteryczny, garbniki, saponiny. Stosowany jako środek przeciwkrwotoczny, zwłaszcza w krwawieniach kobiecych, żołądkowych, płucnych, także jako moczopędny. Używany w formie Intractum i Extractum.

2. Prof. Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja, np. wyd. z 1993, z 2003 r. do składników czynnych tasznika zalicza aminy biogenne (cholina, acetylocholina, tyramina, histamina), flawonoidy (głównie diosmina). Autor wątpi, aby aminy miały większe znaczenie, bowiem i tak są rozkładane w przewodzie pokarmowym. Zaznacza znaczenie tasznika jako haemostypticum uterinum, ale znacznie słabsze od sporyszu. Zwraca uwagę, że aktywność wykazują przetwory sporządzone ze świeżego surowca. Przy podaniu pozajelitowym działa nasercowo.

3. Prof. Irena Matławska (red.): Farmakognozja (2008 r.) – opis tasznika należy do najlepszych, jakie ukazały się w powojennych podręcznikach farmakognozji. W podręczniku zwrócono uwagę na temperaturę suszenia surowca (do 35 stopni C). Składniki: aminy (cholina do 1%, acetylocholina, tyramina); aminokwasy (walina, ornityna, prolina, kwas gamma-aminomasłowy); flawonoidy (rutozyd, diosmina, 7-O-glukozyd luteoliny); fenolokwasy (chlorogenowy, wanilinowy, syryngowy), kwasy alifatyczne (fumarowy); glukozynolaty (synigryna); związki mineralne (sole potasu i wapnia), witamina C. Tasznik zmniejsza niewielki krwawienia (działanie uzależnione od peptydu o aktywności oksytocynopodobnej). Doustnie stosuje się przy krwawieniach z nosa, napięciu przedmiesiączkowym, nieregularnych , przedłużających się i zbyt obfitych miesiączkach, krwotokach macicznych. Zewnętrznie na rany i oparzenia. W badaniach na zwierzętach obserwowano po podaniu tasznika wzrost napięcia mięsni macicy, zwiększenie przepływu wieńcowego, normalizację ciśnienia krwi i wpływ nasercowy.

Prof. J. Muszyński nie opisał tasznika w Farmakognozji wydanej w 1957 roku. Nie znajdziemy go również w Farmakognozji prof. Bogusława Borkowskiego.

Jan Muszyński uwzględnił tasznik w publikacji Ziołolecznictwo i leki roślinne (Fytoterapia) z 1946 roku. Prof. Muszyński zaznacza, że gotowanie niszczy działanie krwiotamujące tasznika. Przy krwotokach płucnych zazwyczaj zawodzi. Zwraca uwagę na sprzeczne informacje dotyczące efektywności tasznika. Podaje informacje, że na taszniku żyje grzyb Albugo candida, który może być źródłem składników przeciwkrwotocznych. Powołał się jednak na pracę dra W. Harste (z 1928 r.), który wykazał iż tasznik zarówno z grzybem, jak i bez niego dział krwiotamująco. Sam widział na wsiach skuteczność tasznika przy hamowaniu krwotoków macicznych.

Wybitny fitoterapeuta francuski dr Henri Leclerc (1870-1955) w publikacji Précis de phytothérapie, essais de thérapeutique par les plantes française z 1954 r. (i wcześniejszych wydaniach) tasznik – Boursse-A-Pasteur (Capsella bursa pastoris Moench, Thlaspi Tabouret) przedstawił jako zioło znakomite do hamowania krwawień pozamentruacyjnych, krwotoków z nosa, nadmiernych krwawień miesiączkowych, ponadto do leczenia hemofilii. Może zastąpić gorzknik kanadyjski – Hydrastis canadensis, jest przy tym mniej brutalny. Działa tonizująco i stymuluje wazo-motoryczny układ, zwiększa napięcie i kurczliwość macicy. Pomocniczo może być użyty w okresie menopauzy u kobiet w przypadku zaburzeń w intensywności krwawień miesiączkowych, ponadto po porodzie jako środek przyspieszający gojenie macicy i w leczeniu pomocniczym mięśniaków. Wśród składników czynnych tasznika wymienia alkaloidy (bursine = bursyna, wyizolowany przez E. Bombelon’a w 1887-1888 r.), saponiny, enzym (M. Javillier), kwas octowy, cytrynowy, jabłkowy, fumarowy. Przywołuje opisy tasznika sporządzone przez Tragus’a (czyli Hieronim Bock 1498-1554) i Mathiolus’a – Pietro Andrea Mattioli (1501-1578), którzy używali tasznik jako lek przeciwkrwotoczny.

Dochodzę wreszcie do ulubionego Zarysu fitoterapii autorstwa dra Wojciecha Roeske (1955). W Fitoterapii dra Roeske zawsze są informacje, których nie ma w innych polskich publikacjach. Autor opisując poszczególne surowce, pogrupowane farmakologicznie odwołuje się do literatury niemieckiej, francuskiej, angielskiej i radzieckiej. Doskonale zna bieżące wiadomości na temat składu chemicznego i właściwości leczniczych. W przypadku tasznika – Herba Bursae pastoris oparł się na świetnej książce S.E. Ziemlinskiego: Lekarskie rośliny ZSRR, wydanej w 1949 r., ponadto na R. Wasicky’m, który jest autorem, m.in. Podręcznika Fizjofarmakognozji, Fitoterapii oraz Przewodnika analizy farmakognostycznej – w jęz. niemieckim. Dr Roeske przytoczył także dane dra Harste, do których odwoływał się także prof. Muszyński. Nie zabrakło również zacytowania niezastąpionego dra G. Madausa. W składzie chemicznym tasznika wymienił aminy (cholina, acetylocholina, tyramina); alkaloidy (bursyna i bursa-kwas o charakterze glikozydu), glikozyd izosiarkocyjanowy. Tasznik jest surowcem przeciwkrwotocznym, przy czym nie wyodrębniono jeszcze ciała czynnego odpowiedzialnego za to działanie. Wasicky przypisuje aktywność solom potasowym, a Madaus aminom. Dr Roeske wątpił jednak, aby aminy przetrwały enzymy naszego przewodu pokarmowego, choć przyznawał, że acetylocholina i tyramina działają obkurczająco na macicę. Wg Harste 1 ml wodnego wyciągu z tasznika wywołuje skurcz macicy odpowiadający działaniu 1/100 mg histaminy. Ziemlinski twierdzi, że przetwory galenowe z tasznika w zupełności mogą zastąpić sporysz i mogą być używane przy nadmiernych krwawieniach miesięcznych, krwawieniach z pęcherza i dróg moczowych. Zdaniem radzieckiego uczonego tasznik nie traci swoich właściwości po wysuszeniu i może być stosowany w formie nalewki, intraktu lub naparu. Wśród wskazań do stosowania tasznika, dr Roeske wymienia: uterostypticum (środek przeciwko krwawieniom macicznym), haemostypticum (środek przeciwkrwotoczny). W homeopatii tasznik stosuje się w amenorrhoe (brak miesiączki), krwawieniach hemoroidalnych, po porodzie oraz w schorzeniach dróg moczowych. Dawkowanie w ziołolecznictwie: napar tasznikowy – Infusum Herbae Bursae pastoris 5-10 g ziela tasznika/200 ml wrzącej wody, w ciągu dnia wypić 2 szklanki porcjami; Extractum Bursae pastoris fluidum 25-30 kropel kilka razy dziennie; sok z tasznika świeży – Succus Bursae pastoris recens – co 2 godziny 1 łyżeczka; Intractum Bursae pastoris 3 razy dziennie po 30 kropel; Tinctura Bursae pastoris 5 razy dziennie po 30 kropel; sproszkowane suche ziele tasznika – Pulvis Herbae Bursae pastoris305 razy dziennie 1 g.

Japońscy naukowcy (Research Institute for Chemobiodynamic Chiba University): alkoholowy wyciąg z tasznika hamował wzrost guza Ehrlicha u myszy (50-80%; przy dawce 0,14 g/kg – injectio). Więcej informacji patrz: Keiko Kuroda, Mltsutaro Akao, Masayoshi Kanisawa, and Komel Miyaki: Inhibitory Effect of Capsella bursa-pastoris Extract on Growth of Ehrlich Solid Tumor in Mice. CANCER RESEARCH 36, 1900-1903, June 1976.

Komisja E opublikowała monografię Bursae pastoris Herba pod nr 173 z 18.09.1986 r. i sprostowanie BAnz. nr 50 z 13.03.1990 r. Wg monografii Komisji E surowcem jest ziele tasznika złożone ze świeżych lub wysuszonych nadziemnych części Capsella Bursa pastoris (L.) Medicus. Zakres stosowania: objawowe leczenie lżejszego, nadmiernego krwawienia miesiączkowego i krwawienia macicznego. Miejscowo przy krwotokach z nosa. Zewnętrznie przy powierzchniowych, krwawiących uszkodzeniach skóry. Dawkowanie: jeżeli nie przepisano inaczej średnia dawka dobowa 10-15 g surowca, przetwory odpowiednio. Dawka dobowa wyciągu 5-8 g. przy zastosowaniu miejscowym 3-5 g surowca na 150 ml naparu. Rozdrobniony surowiec do naparów, jak i inne przetwory galenowe do użytku wewnętrznego i stosowania miejscowego. Komisja E dała istotną informację i o właściwościach tasznika: Tylko przy stosowaniu pozajelitowym: działanie muskarynopodobne z obniżeniem lub podwyższeniem ciśnienia krwi zależnym od dawek, dodatnie inotropowe i chronotropowe działanie na serce oraz zwiększające skurcz macicy.

Dla wyjaśnienia podam, że działanie dodatnie inotropowe to zwiększenie siły skurczu mięśni przedsionków serca, a działanie chronotropowe dodatnie wiąże się z przyspieszeniem częstości skurczów serca.

Pomimo, że w Polsce tasznik nie znalazł się w farmakopei, to został opisany w Leksykonie leków pod red. prof. Tadeusza Chruściela i prof. Kornela Gibińskiego (1991 r.). W Leksykonie zostały opisane leki ujęte w Urzędowym Spisie Leków. Zatem pomimo, że brak tasznika w farmakopei to i tak był to środek oficjalny w latach 80 i 90. XX wieku. Autorzy zamieścili go w grupie leków hamujących nadmierne krwawienia miesiączkowe. Ziele tasznika dzięki zawartości związków flawonoidowych uszczelnia włosowate naczynia krwionośne i zmniejsza przepuszczalność ich ścian. Działa przeciwkrwotocznie. Wskazania: zaburzenia miesiączkowania. Pić 2 razy dziennie po 1/3-1/2 szklanki odwaru przygotowanego z łyżki ziela na szklankę ciepłej wody, ogrzewanej przez 30 minut, aby nie dopuścić do wrzenia (moja uwaga: osoby wtajemniczone, pamiętajace dawne czasy i czytające instrukcje stosowania, wiedzą, że ten przepis przygotowywania ziół, a który widniał na prawie każdym opakowaniu suszów ziołowych Herbapolu okresu socjalizmu – był bez sensu; nie można nazwać wyciągu wodnego odwarem, jeżli nie był gotowany!).

Prof. Jean Bruneton w Pharmacognosy, Phytochemistry, Medical Plants (1999 r.) Capsella bursa pastoris zaliczył do ziół zawierajacych glukozynolaty (glikozydy siarkowe). Zaznaczył, że jest to zioło tradycyjnie stosowane w medycynie ludowej w hamowaniu krwawień, wysięków i w leczeniu choroby hemoroidowej. Z kolei w innym bardzo popularnym w krajach anglojęzycznych podręczniku prof. W.C. Evans: Trease and Evans Pharmacognosy (2000 r.) znajduje się jedynie wzmianka w tabeli, że tasznik jest rośliną przeciwkrwotoczną.

Gazmend Skenderi (2003 r.) w doskonale opracowanym Herbal Vademecum (opis 800 surowców) wymienił najważniejsze składniki tasznika – ang. Shepherd’s Purse: peptydy, niebiałkowe aminokwasy, flawonoidy (diosmina, luteolina, skolimozyd), związki choliny (synapina = ester cholinowy kwasu synapinowego, acetylocholina), sole mineralne (potas, wapń), kwasy fenolowe (pochodne kwasu kawowego). Łagodne tonikum dla mięśnia macicy (efekt lekko sporyszopodobny, ergot-like effect), środek hemostatyczny (krwiotamujący), przeciwzapalny. Aktywność zależy od flawonoidów i peptydu. Wewnętrznie przy menorrhagia/hypermenorhagia/metrorrhagia (nadmierne krwawienia maciczne, miesiączkowe, krwawienia pozamenstruacyjne), przedłużających się miesiączkach, przy krwawieniach po porodzie; ponadto podawać przy zapaleniu pęcherza moczowego, kamicy moczowej, nieżytach przewodu pokarmowego (biegunka, wrzodziejące zapalnie jelita grubego), chorobie hemoroidowej; krwawieniach z nosa. Zewnętrznie do leczenia ran krwawiących, wysiękowych (okłady, tamponady, irygacje, świeży sok lub napar). Nie stosować u kobiet ciężarnych.

O taszniku nie zapomniał David Hoffmann, autor Medical Herbalism (2003 r.), który wywodzi się z Brytyjskiego Instytutu Medycyny Herbalistycznej (Britain’s National Institute of Medical Herbalists), praktykował jako fitoterapeuta w Walii, Szkocji, Kalifornii, wydał 17 książek, między innymi The Complete Illustrated Holistic Herbal, An Elders’ Herbal, iThe Herbal Handbook. Przedstawił tasznik jako zioło ściągające, moczopędne i przeciwzapalne. Zalecił przy schorzeniach nerek, biegunce, ranach, krwawieniach z nosa. Pomocne w leczeniu przedłużających się miesiączek. Preparaty i dawki: nalewka 1-2 ml 3 razy dziennie (nalewka 1:5 w 25% alkoholu). Napar z 1-2 łyżeczek ziela na filiżankę wody, pić 3 razy dziennie. Przy krwawieniach napar stosować co 2-3 godziny. Powołując się na British Herbal Pharmacopoeia (1990 r.) podał jeszcze inne dawki i formy preparatów tasznikowych: 1-4 g suchego ziela, 1-4 ml płynnego ekstraktu (1:1 na alkoholu 25%) – 3 razy dziennie. D. Hoffmann często w swoich publikacjach powołuje się na znanego amerykańskiego doktora medycyny eklektycznej, lekarza – Finley’a Ellingwood’a. Wg F. Ellingwood’a (autor American Materia medica, Therapeutics and Pharmacognosy, 1898 r.) zalecał tasznik przy krwiomoczu, krwawieniach wewnętrznych, nadmiernych krwawieniach miesiączkowych, niestrawności i dyzenterii.

British Herbal Compendium (Peter Bradley) z 2006 r. jest zbiorem monografii o surowcach zielarskich, przedstawionych bardzo obiektywnie i naukowo. Zawiera szeroki przegląd literatury. Tasznik – ang. Shepherd’s Purse – Bursae pastoris herba został omówiony pod względem składu chemicznego, farmakologii, studiów klinicznych, użycia w terapii, bezpieczeństwa i regulacji prawnych. Ziele tasznika jest źródłem flawonoidów (kaempferide = kempferyd, czyli kaempferol 4’-methyl ether = eter metylowy kempferolu, quercetin 3-methyl ether = eter metylowy kwercetyny, gossypetin hexamethyl ether = eter heksametylowy gosypetyny, diosmin = diosmina, robinetin = robinetyna, garbanzol = 3,7,4’-trihydroxyflavone = 3,7,4’-trójhydroksyflawon, hesperidin – hesperydyna oraz małe ilości luteolin 7-rutinoside = 7-rutynozyd luteoliny i rutin = rutyny –  quercetin-3-rutinoside = 3-rutynozyd kwercetyny); kwasy organiczne (fumaric – fumarowy, malic – jabłkowy, oxalic – szczawiowy, tartaric – winowy, pyruvic – pirogronowy, sulphanilic – sulfanilowy, glutamic – glutaminowy); witamina C (ascorbic acid – kwas askorbinowy 136 mg/100 g liści tasznika); aminokwasy (amino acids) – 2,3%, których zidentyfikowano 22 (w największej ilości prolina – proline, tyramina – tyramine, alfa- and gamma-aminobutyric acid – alfa- i gamma-aminomasłowy, alfa-aminoadipic acid – alfa-aminoadypinowy, ornithine – ornityna)’ glikozydy siarkowe (mustard oil glucosides = glikozydy olejku gorczycowego): sinigrin = synigryna (allylglucosinolate = alliloglukozynolaty), 9-methylsulfinylnonylglucosinolate, 10-methylsulfinyldecylglucosinolate (10-metylo-sulfinylononylodecyloglukozynolat); olejek eteryczny 0,02% zawierający około 70 składników (kamfor 20%, cis-3-hexen-1-ol 15%, aliphatic hydrocarbons = węglowodory alifatyczne 27%, alfa-phellandrene = felandren 8%); beta-sitosterol, cholina (0,2%), histamina, cukry, sole mineralne (potas). Inna informacja niż w przypadku monografii Komisji E jest na temat wpływu tasznika na mięsień sercowy. Frakcja z etanolowego wyciągu działa inotropowo i chronotropowo ujemnie i (negative inotropic and chronotropic) na wyizolowany mięsień sercowy. Działa kurcząco na mięśnie gładkie jelit świnek morskich, mięśnie aorty królików, mięśni tchawicy świnek morskich i mięśni macicy szczurów. Wodno alkoholowy wyciąg z tasznika działa antybakteryjnie. Tonus (napięcie) mięśni macicy świnek morskich zwiększała frakcja bogata w peptydy. Wystarczył do tego wyciąg wodny (napar) z tasznika. Również ekstrakt metanolowy (50%) i wodny zwiększał koagulację krwi. Obserwowano przejściowe obniżenie ciśnienia krwi (koty, psy, króliki, szczury) po podaniu dożylnym ekstraktu z tasznika. U psów obserwowano rozszerzenie naczyń wieńcowych i zwiększenie przypływu krwi na obwodzie. U myszy wyciąg alkoholowy zwiększał diurezę. Wodne wyciągi z tasznika działają przeciwwrzodowo, hamując uwalnianie histaminy. Działają przy tym przeciwwysiękowo.

Wg British Herbal Compendium tasznika wykazuje następujące działanie farmakologiczne: antihaemorrhagic, haemostatic, astringent (przeciwkrwotoczne, przyspieszające powstawanie skrzepu, ściągające); uterine stimulant (stumulujące macicę), diuretic (moczopędne), anti-inflammatory (przeciwzapalne), inhibits capillary permeability (hamujące przepuszczalność naczyń krwionośnych włosowatych), increase peripheral blood flow (poprawia krążenie obwodowe, przepływ krwi w obwodowych naczyniach krwionośnych), midly hypotensive (łagodnie obniża ciśnienie krwi), antitumor (przeciwraakowo), urinary antiseptic (odkażająco na drogi moczowe). Przy działaniu przeciwrakowym podołano się na publikację Kuroda K., Kaku T.: Pharmacological and chemical studies on the alcohol extract of Capsella bursa pastoris. Life Sciences 1969, 8, s. 151-155. Nie należy podawać tasznika w czasie ciąży. Dawki: trzy razy dziennie: suche ziele, 2-4 g, w naparze; płynny wyciąg 1:1 na alkoholu 25% – 2-4 ml 3 razy dziennie. Miejscowo, napar z suchego ziela, 3-5 g/150 ml wody, kompresy, tamponady.

Dr Siegfried Bäumler, autor cennej książki Heilpflanzen Praxis Heute (2007 r.) opisał 300 roślin w sposób użyteczny dla lekarzy praktyków, którzy chcą stosować u swoich pacjentów ziołolecznictwo. Hirtentäschel – Capsella Bursa pastoris poleca jako środek przeciwkrwotoczny, przeciwwysiękowy, moczopędny, obkurczający macicę. Na serce działa chronotropwo i inotropowo ujemnie!, czyli zmniejsza częstość skurczów mięśnia sercowego i zmniejsza siłę skurczu mięśni przedsionków serca (odwrotnie niż podaje Komisja E). Zwraca uwagę, że tasznik może zawierać cholinę pochodzenia grzybowego. Grzyby Albugo candida i Peronospera parasitica porażające tasznika wytwarzają takie aminy. Tasznik działa hamująco na rozwój bakterii gram-ujemnych. Dr Bäumler podał te same wskazania do użycia tasznika co inni autorzy: menorrhagia, metrorrhagia, krwawienia z nosa, rany skórne.

Aby mocniej namieszać, z działaniem nasercowym tasznika podam, że dr Markus Wiesenauer w świetnym skrótowym poradniku PhytoPraxis (2008 r.) podał, że tasznik działa inotropowo dodatnio i chronotropowo dodatnio na serce. Zalecił tasznik przy menorrhagia i metrorrhagia oraz krwotokach z nosa. Ponadto zewnętrznie do hamowania krwawień z ran.

Tasznik został szeroko opisany w Teedrogen und Phytopharmaka Max’a Wichtl’a (2009 r.). Hirtentaschelkraut (Bursae pastoris Herba) zawiera kompleks 20 aminokwasów (prolina, walina, ornityna, kwas alfa- i gamma-aminomasłowy), flawonoidy (rutyna, luteolina, diosmina); fitosterole (beta-sitosterol), alifatyczne i fenolowe kwasy (chlorogenowy, wanilinowy, syringowy, fumarowy, heksadekanowy), aminy (O-(t-butylo)-hydroksylamina; alkaloidy nortropanowe (kalistegina 0,015%), sole wapniowe i potasowe, peptydy o działaniu przeciwkrwotocznym. Podawane dawniej aminy (cholina, acetylocholina, tyramina) nie zostały obecnie potwierdzone analizami.

Zdaniem prof. Wichtl’a tasznik zawiera peptyd o działaniu podobnym do oksytocyny (hormon). Wzmaga więc skurcze macicy i działa przeciwkrwotocznie. Potwierdza tradycyjne użycie tasznika przy zbyt obfitych miesiączkach, krwawieniach pozamenstruacyjnych, krwotoksach z nosa, krwawieniach z przewodu pokarmowego, układu moczowego, czy oddechowego. 1 łyżeczka do herbaty ziela to około 1,5 g. Napar przyrządza się z 3-5 g surowca na filiżankę wrzącej wody. Do tamponady nosa krwawiącego: 2 łyżki surowca na 100 ml wody, parzyć 15 minut, po czym gazę namoczoną w zimnym naparze wprowadzać do otworów nosowych. W Niemczech są preparaty handlowe z tasznikiem, np. Stypisat N Bürger – 200 mg drażetki (ekstrakt suchy z ziela, wodny, 4,1:1).

Szwajcarska zielarska Maja Dal Cero (2009 r.) z Instytutu Botaniki Systematycznej Uniw. w Zürichu zaleca tasznik przy krwawiących dziąsłach. Świeże liście tasznika nadają się do sałatek i zup ziołowych. Ponadto poleca przetwory z tasznika w leczeniu nadmiernych krwawień miesiączkowych, krwawiących ran i do tamowania krwi w jamie nosowej.

Inny znakomity zielarz szwajcarski Bruno Vonarburg w pięknej książce Natürlich gesund mit Heilpflanzen (2009 r.) zaleca tasznik przy krwawiących hemoroidach. Podobnie jak Maja Dal Cero, wspomina, ze tasznik można spotkać na wysokości 2000 m n.p.m. Poleca sporządzać nalewkę ze świeżego ziela tasznika. Tasznik często jest pokryty pasożytniczym grzybem Uromyces thlaspi, jednakże odradza takie rośliny zbierać. Przy zbiorze trzeba wybierać tasznik zdrowy. Podaje mieszankę ziołową do leczenia hemoroidów:

Rp. Mieszanka ziołowa do leczenia guzków krwawniczych wg Bruno Vonarburg’a.
Kwiat kasztanowca 20 g
Liść oczaru 10 g
Ziele tasznika 15 g
Kwiat krwawnika 15 g
Kwiat nagietka 10 g
Ziele nostrzyka 20 g
Kwiat tarniny 10 g
Zioła rozdrobnione wymieszać w przewidzianych proporcjach. 3 razy dziennie 1 łyżeczkę mieszanki zaparzać w filiżance wrzącej wody. Pić godzinę po posiłku. Można osłodzić miodem.

Podobnie przy hemoroidach będą działać krople sporządzone na nalewkach ze świeżych surowców:

Rp. Krople do leczenia guzków krwawniczych wg Bruno Vonarburg’a.
Nalewka z kwiatów kasztanowca 20 ml
Nalewka z liści oczaru 5 ml
Nalewka z kwiatów dziewanny 5 ml
nalewka z ziela tasznika 10 ml
Nalewka z kwiatów krwawnika 10 ml
3 razy dziennie po 15-25 kropel przed jedzeniem. nalewki sporządzać z poszczególnych surowców świeżych, zalewając 70% alkoholem. Macerować 3 tygodnie!

Prof. Karl Hiller i prof. Matthias F. Melzig (2010 r.) spośród składników czynnych Bursae pastoris Herba wymienili aminokwasy i proteiny (32%), flawonoidy (kaempferol, luteolina, diosmetyna, diosmina, kwercetyna, rutyna), kwasy fenolokarboksylowe, witaminę C, sole wapnia i potasu oraz wiązki terpenowe. Ziele nadaje sie do leczenia nadmiernych krwawień menstruacyjnych i krwawień macicznych pozamenstruacyjnych, ponadto krwawień z nosa.

Prof. Theo Dingermann, prof. Karl Hiller, prof. Georg Schneider i dr Ilse Zündorf (pierwsza trójka to wybitni biolodzy farmaceutyczni i fitofarmakolodzy) w doskonałej pozycji książkowej Schneider Arzneidrogen z 2004 r., choć omówili tasznik w rozdziale o alkaloidach, to jednak od początku w tekście zaznaczyli, że duża zawartość związków azotowych nie oznacza zawartości alkaloidów w tym surowcu. Związki azotowe dające reakcje dla wielu odczynników wykrywających alkaloidy tak naprawdę należą do aminokwasów i białek (do 32% w suchej masie). Na uwagę zasługuje duża zawartość aminokwasu proliny. Polipeptyd wykazuje aktywność farmakologiczną.  Obecność w surowcu amin (histaminy, tyraminy, choliny, acetylocholiny) jest zdaniem autorów kontrowersyjna. Wymieniają obecnie potwierdzone substancje: flawonoidy, fenolokwasy, kwas fumarowy, sole wapnia i potasu. Izolowane mięsnie macicy świnki morskiej reagują wzrostem napięcia na macerat i napar (1:4000 do 1:1000) z tasznika. Również macica szczurów reaguje skurczami na wyciąg z tasznika.

Deutscher Arzneimittel Codex z 2014 r. obejmuje ziele tasznika – Hirtentäschelkraut.

Na tym przeglądzie literatury o taszniku pragnę zakończyć. Widać, że pomimo upływu lat dalej trwają spory na temat składu i działania tasznika. Zgodność była w średniowieczu i renesansie. Gdy rozwinęły się techniki badawcze wydawało by się, ze wreszcie coś zostanie potwierdzone, zgłębione, ale na przykładzie tasznika widać, że tak nie jest. Działanie ziół nie jest takie proste, jak się wszystkim wydaje. Jest bardzo złożone, zależy chociażby od tego, czy wysuszymy surowiec w odpowiedniej temperaturze, czy podczas przetwarzania nie zniszczymy składników czynnych. Warto wyciągnąć wniosek, że jeżeli jest to rzeczywiście białko (peptyd), to nie mogą działać wyciągi alkoholowe, napary, odwary, bo ich przygotowanie zawsze prowadzi do denaturacji białka i jego unieczynnienia (inaktywacji). Zatem świeży sok z ziela tasznika, macerat ze świeżego ziela tasznika będą najodpowiedniejsze. Zawierają aktywne białka, witaminy, enzymy. Na tylu warsztatach laboratoryjnych tasznik był, a dochodzimy do prawdy średniowiecznej – świeży, i jeszcze raz – świeży surowiec! Może gdyby to kolejni badacze przyjęli do świadomości, nie było by kontrowersji wokół aktywności przeciwkrwotocznej tasznika? Tajemnicą jest także wspomniany grzyb zasiedlający pęd tasznika, który może być źródłem aktywnych związków.

Przytoczę jeszcze pewną informację, jaką wyczytałem u mojego idola dra Gerharda Madausa: popiół tasznika zawiera nawet 40% tlenku potasu. Dr Madaus poleca tasznik przy upławach białych u kobiet, ponadto po porodzie dla lepszego zwinięcia się macicy i przeciwdziałania krwotokom. Tasznik jest też dobrym środkiem przy zapaleniu układu moczowego, znosi bóle i skurcze żołądka i jelit, usuwa nerwice przewodu pokarmowego. Przy upławach dobrze jest go połączyć z kwiatem jasnoty. Wskazaniem do stosowania tasznika są także: cukrzyca, choroby śledziony, zaburzenia w wydzielaniu żółci, arterioskleroza, krzywica, dna moczanowa, nadkwasota. Wykazuje synergizm z krwawnikiem, pięciornikiem kurzym zielem, jemiołą, skrzypem i rdestami.

Tasznik pospolity; Poznań, 2006, 2009 r.

Ze swojej strony polecam wyłącznie stosować świeży sok z tasznika, który nie jest łatwy do uzyskania (liście przyziemne są najobfitszym jego źródłem). Bardziej wydajne jest przygotowanie ustabilizowanego maceratu ze świeżego ziela tasznika. Całe ziele tasznika zmielić w maszynce do mięsa lub rozdrobnić w blenderze, zalać wodą lekko osoloną (0,8-0,9% roztwór NaCl, czyli można użyć fizjologiczny roztwór soli kuchennej lub roztwór Ringera) i pozostawić na 6-8 godzin (proporcje: 1 część ziela na 1 część roztworu soli). Przecedzić. Następnie dodać nieco gliceryny lub sorbitolu (na każde 100 ml maceratu dać 20 g sorbitolu krystalicznego lub do 75-85 ml maceratu dać 25-15 g glicerolu). Tak przygotowany i ustabilizowany macerat można przechowywać w woreczkach na lód w zamrażalniku 1 rok). Pić po 30 ml 2-3 razy dziennie lub przy krwawieniach kilka razy dziennie (4-6x) lub stosować do okładów, irygacji, lewatyw i tamponady.

Kwiaty oraz liście przyziemne z rozetki jadalne w stanie surowym, po zblanszowaniu oraz ugotowaniu/duszeniu. Można przyrządzać tak jak szpinak (listki całe, siekane, mielone). Na zimę można zamrozić po blanszowaniu (sparzeniu we wrzącej osolonej wodzie).

Przykładowy przepis:

Listki młode zanurzyć w gorącej osolonej wodzie na 3-5 minut, wyciągnąć na durszlak, po przestygnięciu można posiekać lub zmielić w maszynce do mięsa. Następnie na patelnie dać masło, nieco oleju z oliwek, cebulkę pokrojoną drobno, którą trzeba zeszklić. Następnie dodać listki tasznika, majeranek suchy lub świeży, polać rosołem (lub wywarem z rosołków/bulionetek) i dusić ok. 8-10 minut. Następnie dodać czosnek, można dać bazylię, czubrycę lub ziele angielskie, nieco pieprzu. Zamieszać. Mąkę orkiszową, owsianą lub amarantusową wymieszać ze śmietaną lub mleczkiem kokosowym/migdałowym i dodać do tasznika, podgrzać w celu zagęszczenia. Wydawać do ziemniaków, frytek, ryżu, kaszy gryczanej. Pasuje do mięs i ryb oraz jaj sadzonych.

Dawniej tasznik spożywano również jako zioło przeciwszkorbutowe (szkorbut = gnilec – choroba powstała wskutek braku witaminy C w diecie). Tasznik zawiera dużo potasu i cynku w formach łatwo przyswajalnych, np. fumaran potasu.