Karczoch – Artichoke – Cynara scolymus L. nowe spojrzenie na składniki i aktywność

Wielokrotnie już opisywałem preparaty karczochowe. Rodzaj Cynara obejmuje 10 gatunków. Pochodzi z rejonu śródziemnomorskiego. Są to byliny. W Polsce są dostępne nasiona, czasem sadzonki karczochów, które można uprawiać na stanowiskach słonecznych i ciepłych, w żyznej ziemi.

Karczoch hiszpański – Cynara cardunculus i karczoch zwyczajny – Cynara scolymus mają największe znaczenie. Z liści i pąków obu karczochów przygotowuje się ekstrakty płynne, gęste i suche do celów spożywczych i leczniczych. Pąki kwiatowe są spożywane po ugotowaniu, ponadto kiszone, marynowane w occie, w mieszaninie oleju lub oliwki z octem, w przyprawowych zalewach, wreszcie pasteryzowane w zalewach w słojach po uprzednim ugotowaniu. Karczoch hiszpański dostarcza mięsiste i szerokie ogonki liściowe, które po ugotowaniu są smaczne i lecznicze. Karczoch zwyczajny jest źródłem pąków (główki). Oba gatunki dostarczają liście do celów leczniczych. Gotowe do spożycia karczochy (w słojach, puszkach) są dostępne w sklepach spożywczych w naszym kraju oraz za granicą, np. Włochy, Grecja, kraje dawnej Jugosławii, Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Belgia.

W Farmakopei Europejskiej 5.5 jest liść karczocha zwyczajnego (niem. Artischockenblätter) – Cynarae scolymi Folium, pochodzący z gatunku Cynara scolymus Linne, z rodziny Asteraceae. Karczoch zwyczajny jest dużą i ładną rośliną, dorastająca do 2 m wys., o pięknych kwiatach błękitnych lub fioletowych. Ekstrakty z karczocha są w smaku słono-gorzkie.

Do aktywnych związków karczocha należą:
1. Kwasy kawoilochinowe 2,4-6%: kwas chlorogenowy, czyli 5-O-kawoilochinowy (Ph.Eur. wymaga go przynajmniej 0,8%), kwas 1,5-O-dwukawoilochinowy (genuina = genuin), kwas 1,3-dwukawoilochinowy, czyli cynaryna (cynarin); kwas (-)-chinowy, kwas 1-O-kawoilochinowy, kwas kryptochlorogenowy, kwas neochlorogenowy (=3-O-kawoilochinowy), kwas 3,5-O-dikawoilochinowy
2. Seskwiterpeny – ok. 5%, głównie cynaropikryna, dehydrocynaropikryna, agueryna B, grosheimina.
3. Glikozydy seskwiterpenowe, głównie cynaraskolozydy A-C.
4. Flawonoidy 0,35-0,75%, przede wszystkim luteolin-7-O-rutinozyd (rutynozyd luteoliny) – skolimozyd (scolymosid); luteolin-7-glukozyd (glukozyd luteoliny) – cynarozyd (cynarosid); luteolin-7-O-rutinosyl-4`-O-glucosid (cynarotriozyd).

Wyciągi gęste i suche standaryzowane na zawartość składników czynnych są składnikiem tabletek, kapsułek elastycznych i twardych, polecanych przy zaburzeniach trawienia, wydzielania żółci, przy kamicy żółciowej, jako środki hepatoprotekcyjne, pobudzające przemianę materii. Niektóre suplementy zawierają niskiej jakości ekstrakt z karczocha, dlatego trzeba być uważnym przy wyborze preparatu. Najlepiej preferować preparaty mające rejestrację lub o statusie leku. Z polskich preparatów polecam w szczególności Cynarex – tabl. produkowany przez Herbapol Wrocław (1 tabletka zawiera 250 mg ekstraktu suchego z ziela karczocha 4:1 na etanolu 50%; w kartoniku jest 30 tabletek) oraz Sylicynar – tabl. powl.  produkowany przez Herbapol Poznań (1 tabletka zawiera suchy wyciąg z ziela karczocha 140 mg oraz dodatkowo 20 mg koncentratu sylimarynowego z ostropestu; w opakowaniu jest 60 tabletek).

Wyciągi z karczocha stabilizują strukturę błon komórkowych, chroniąc komórki przed uszkodzeniem i martwicą. Hamują oksydację LDL, powstrzymują odkładanie płytek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, chroniąc przed rozwojem i postępem miażdżycy. Karczoch działa ochronnie na naczynia krwionośne. Wyciągi karczochowe obniżają poziom triglicerydów i cholesterolu we krwi. Hamują biosyntezę cholesterolu. Zapobiegają stłuszczeniu wątroby, serca, nerek i mięśni szkieletowych, wywierając wpływ lipotropowy. Obniżają poziom cukru we krwi. Stymulują wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają atonii jelit, regulują wypróżnienia. Działają wyraźnie spazmolitycznie na mięśnie gładkie układu pokarmowego, żółciotwórczo i żółciopędnie. Stymulują procesy odtruwania organizmu i eliminacji szkodliwych i zbędnych metabolitów. Pobudzają przemianę materii. Przeciwdziałają dyspepsji. Korzystnie wpływają na stan zdrowotny skóry i włosów.

Karczoch polecam przy dyskinezach dróg żółciowych, kamicy żółciowej, niewydolności wątroby, przy stwierdzeniu marskości i stłuszczenia wątroby. Ponadto przy zaparciach, zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, przy narażeniu na czynniki uszkadzające wątrobę. Wreszcie zażywać przy hiperlipidemii, hipercholesterolemii i hiperglikemii. Proponuję również spróbować karczoch w leczeniu przewlekłych chorób skóry, na tle zaburzeń metabolicznych.

Preparaty karczochowe zażywać regularnie i przez wiele miesięcy, wtedy przyniosą oczekiwane efekty. Wspomaga leczenie trądzików i łuszczycy. Czasem spostrzegałem wpływ na łagodzenie objawów alergicznych (np. wyprysków na skórze), szczególnie pochodzenia pokarmowego.

Karczoch wykazuje synergizm (współdziałanie spotęgowane) z kurkumą (preparat Solaren lub samodzielnie sporządzone), sylimaryną, mniszkiem, rzepikiem, dziurawcem, boldyną (np. Boldaloin) i z kocankami. W przypadku chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego, przy cofaniu się żółci do żołądka po usunięciu pęcherzyka można zażywać Cholesol – płyn + preparaty z karczocha.

W przypadku chorób alergicznych karczoch łączyć z preparatami krwawnika lub rumianku.

U sportowców karczoch wzmaga odtruwanie wątroby, przyśpiesza eliminowanie zakwasów, podnosi tolerancję przewodu pokarmowego na skoncentrowane odżywki wysokobiałkowe i aminokwasowe, podnosi również zdolność trawienia i przyswajania składników aminokwasowych i peptydowych.