Tarczyca – Scutellaria

Tarczyca – Scutellaria to rodzaj z rodziny wargowych Labiatae obejmujący szereg gatunków.

Tarczyca bajkalska – Scutellaria baicalensis Georgi dostarcza korzeń, rzadziej ziele i stosowana jest z ziołolecznictwie ludowym w Azji.

Tarczyca bocznokwiatowa – Scutellaria laterifolia L. znana jest jako lek ludowy w Ameryce Północnej (Kanada), mniej w Europie. Z tarczycy bocznokwiatowej pozyskiwane jest ziele. Tarczyca pospolita – Scutellaria galericulata L. wykorzystywana w medycynie ludowej europejskiej w formie ziela – Herba Scutellariae. Tarczyca pospolita rośnie w Polsce.

Wszystkie gatunki zawierają flawonoidy (gorzka skutelaryna – scutellarinum – C10H8O3, apigenina, hispidulina, luteolina, skutellareina), garbniki, kwasy fenolowe (taninowy, cynamonowy), irydoidy (katalpol), olejek eteryczny (limonene, terpineol (monoterpeny); d-kadinen, kariofilen, trans-β-farnesen, β-humulen (seskwiterpeny).

W tarczycy bajkalskiej jest około 20% flawonoidów lipofilnych (bajkalina, bajkaleina, wogonozyd, wogonina, skutelareina, oroksylina, skulkapflawon).

Tarczyca bajkalska i tarczyca pospolita zawierają bajkalinę (baicaline), bajkaleinę (baicaleine) i glikozyd apigeniny. Tarczyca pospolita zawiera dodatkowo galerozyd (baicalein-β-L-rhamnofuranoside).

Największy rozgłos medialny zyskała tarczyca bajkalska, bowiem akurat ona trafiła „na stół” laboratoryjny ważniejszych zakładów farmaceutycznych. Ponadto moda jest na chińskie zioła, więc łatwo było dodać temu gatunkowi ważnej marketingowo „otoczki”.

Tarczyca pospolita jako zioło została opisana przez Madausa, Heinigke, Hale i in.

Tarczyca bocznokwiatowa posiada właściwości uspokajające i przeciwnerwicowe. W ziołolecznictwie ludowym stosowana w leczeniu padaczki, histerii, nerwicy, bezsenności, niepokoju, migreny, pląsawicy, skurczów mięśni gładkich przewodu pokarmowego.

Tarczyca bajkalska stosowana w Chinach w leczeniu alergii, przewlekłych stanów zapalnych skóry i błon śluzowych, stanów zapalnych stawów i stanów stresowych. Popularna w leczeniu chorób skóry. Tarczyca bajkalska posiada właściwości adaptogenne (ułatwiające przystosowanie się do warunków otoczenia, przeciwstresowe).

Wszystkie tarczyce mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, ponadto antywirusowe. Hamują rozwój gronkowców (wogonina hamuje gronkowca złocistego), paciorkowców i drożdżaków opornych na antybiotyki. Wyciągi z tarczycy bajkalskiej hamują in vitro rozwój, np. Bacillus subtilis, Escherichia coli, Sarcina lutea

Tarczycom przypisywane są właściwości hepatoprotekcyjne (ochronne dla wątroby). Tarczyca bajkalska obniża poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi, zmniejsza krzepliwość krwi, zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów i zawałów, działa przeciwmiażdżycowo.

Gatunki tarczycy zawierające bajkalinę posiadają zdolność hamowania esterazy acetylocholinowej – enzymu rozkładającego acetylocholinę. Dzięki temu poprawia zdolności poznawcze, polepsza myślenie i zapamiętywanie, poprawia zdolności przystowawcze. Dlatego tarczyce mogą być polecane w leczeniu zaburzeń pamięci, zespołów otępiennych, choroby Alzheimera. Ponadto polecić można dla dzieci mających problemy z przystosowaniem się do nowego otoczenia, funkcjonowaniem w grupie rówieśników, mających zaburzenia zdolności poznawczych.

Wyciągi z tarczycy hamują tyrozynazę, co jest wykorzystywane w kosmetologii w leczeniu przebarwień i do wybielania cery.

Najlepszą przyswajalności charakteryzują się wyciągi płynne z surowców.

Zalecane dawki: Napar z ziela – Infusum Scutellariae 2,0-3,0: 200 ml – 3 razy dziennie; Odwar z korzeni – Decoctum Scutellariae 2-3 g rozdrobnionych korzeni na 200 ml wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut, przecedzić. Dla poprawienia wypłukania składników czynnych z surowców suchych polecam zwilżyć zarówno ziele jak i korzeń tarczycy spirytusem (skropić obficie) przed zalaniem wodą. Tinctura Scutellariae 1:3 (5) na alkoholu 40-45% – doustnie 2-3 razy dziennie po 5 ml w niewielkiej ilości wody. Olej tarczycowy – Oleum Scutellariae: 1 część świeżego rozdrobnionego ziela lub korzeni albo suchego surowca zwilżyć spirytusem, następnie zalać 3 częściami gorącego, ok. 80 stopni C (ale nigdy nie wrzącego!) oleju winogronowego; odstawić na 14 dni, przefiltrować. Stosować do wyrobu domowych kosmetyków naturalnych (kremy, mleczka), do pielęgnacji skóry, do leczenia wyprysków, dermatoz, trądziku, ugryzień owadów, ponadto doustnie 10 ml 2 razy dziennie. Do oleju przechodzą cenne flawonoidy litofilne tarczycy.

W Polsce dostępne są preparaty dermatologiczne zalecane w leczeniu stanów zapalnych skóry, wyprysków, ropni, trądziku i trudno gojących się ran. Ponadto preparaty stomatologiczne do leczenia stanów zapalnych dziąseł, kandydozy jamy ustnej, odleżyn w jamie ustnej (od protez) i bolesnych owrzodzeń.

Wyciągi z tarczycy mogą być używany w leczeniu stanów zapalnych narządów płciowych, zapalenia piersi, stanów zapalnych oczu (spojówek i powiek) oraz doodbytniczo w leczeniu świądu, zapalenia i hemoroidów.