Archiwa

listopad 2024
P W Ś C P S N
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Archiwa

Przetacznik lekarski (leśny) – Veronica officinalis Linne w praktycznej fitoterapii

Przetacznik leśny, zwany również przetacznikiem lekarskim był w dawnej medycynie surowcem oficjalnym. Przetacznik jest wymieniony w Farmakopei Brukselskiej – Pharmacopoea Bruxellensis z 1780 r., Farmakopei Genewskiej – Pharmacopoea Genevensis z 1780 r., Farmakopei Duńskiej – Pharmacopoea Danica z 1826 r., czy Farmakopei Hanowerskiej – Pharmacopoea Hannoverana z 1833 r.

veronica_officinalis_L

Przetacznik lekarskiVeronica officinalis Linne należy do rodziny trędownikowatych – Scrophulariaceae. Wykształca łodygę owłosioną, pokładającą się i wznoszącą. Łodyga zakorzenia gdy ma styczność z ziemią. Liście są odwrotnie jajowate, eliptyczne, z krótkim ogonkiem, brzegiem karbowano-piłkowane, u nasady całobrzegie. Kwiaty niebieskie, skupione w grona. Owocem jest torebka. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje w Europie, Ameryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Preferuje zadrzewienia śródpolne, lasy, polany i pastwiska przyleśne, stare sady.

Surowcem jest ziele przetacznika lekarskiegoHerba Veronicae (niem. Ehrenpreiskraut, Wundkraut, Grundheilkraut, ang. Speedwell herb, franc. Veronique male), zbierane w początkach i w okresie kwitnienia. Ziele suszyć w ciemnym i przewiewnym miejscu. Jest to surowiec irydoidowy wrażliwy na światło i wysoką temperaturę. Trwałość surowca do 2 lat, przy czym po roku traci połowę swojej wartości. W niektórych starych lekospisach ziele przetacznika lekarskiego było podane pod nazwą Herba Betonicae albae. W Farmakopei Paryskiej – Pharmacopoea Parisiensis z 1758 r. przetacznik lekarski był wpisany pod nazwą Veronica mas (Veronica mas supina, vulgatissima). Jest dostępny w sklepach zielarskich.

Wg najnowszych danych ziele przetacznika lekarskiego zawiera od 0,5 do 1% glikozydów irydoidowych: katalpol, veronikozyd = 6-benzoilokatalpol, ladrozyd, verprozyd, mussaenozyd. W zielu zawarte są oczywiście flawonoidy, głównie pochodne luteoliny i apigeniny. Przetacznik zawiera alkohol cukrowy – mannitol, garbniki, fitosterole (beta-sitosterol) i fenolokwasy (kawowy, chlorogenowy).

Wg dra med. Gerharda Madausa (1890-1942) najwartościowsze jest świeże ziele przetacznika lekarskiego lub cała roślina – Planta rec. (Gebräuchlicher Ehrenpreis), z którego przygotowuje się nalewkę na alkoholu 45% o potencji D1. Sam surowiec wysuszony podawany jest w dawce 1-2 g 2-3 razy dziennie. Nalewkę D1 zażywać po 15-20 kropli 3 razy dziennie w łyżce wody. Stosować przy gruźlicy, artretyzmie i reumatyzmie.

Nowe badania in vitro ukazały, że wyciągi z ziela przetacznika lekarskiego hamują prozapalne mediatory w tkance płucnej.

Przetwory z ziela przetacznika działają napotnie i wykrztuśnie, dlatego są polecane przy przeziębieniu, grypie, nieżytach i infekcjach układu oddechowego, kaszlu. Rozszerzają oskrzela i tchawicę, stąd dawne zastosowanie w astmie. Generalnie dawniej ziele przetacznika lekarskiego używano w leczeniu chorób reumatycznych (gośćcowych), dny moczanowej, gruźlicy, chorób nerek, śledziony, pęcherza moczowego i wątroby (niewydolność, stany zapalne, obrzęki, bóle w tych organach). Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach oraz atopowym zapaleniu skóry. Dzięki irydoidom i kwasom fenolowym surowiec działa silnie przeciwzapalnie i antybakteryjnie. Zmniejsza odczuwanie bólu poprzez hamowanie cyklooksygenazy prostaglandynowej. W medycynie ludowej około 1,5 g surowca parzono w filiżance wrzącej wody. W ciągu dnia wypijano 3 filiżanki naparu. Naparem płukano jamę ustną i gardło przy bólu i stanach zapalnych. Korzystnie działa również przy zapaleniu dziąseł. Można wówczas łączyć pół na pół z szałwią.

W medycynie ludowej Szwajcarii ziele przetacznika lekarskiego stosowane jest w leczeniu neurodermatozy, dolegliwości żołądkowo-jelitowych, dychawicy oskrzelowej, zapalenia oskrzeli, przeziębienia, chorób stawów i nerek.

W medycynie ludowej Bułgarii ziele przetacznika uważane jest za środek oczyszczający organizm, ogólnie wzmacniający i poprawiający przemianę materii, zapobiegający astmie  oskrzelowej. Polecany przy kaszlu. Rozcierki ziela z olejem, nalewki z ziela w maściach i z olejami – na rany i dolegliwości skórne.

Dr Johann Georg Noel Dragendorff (1836-1898) opisał przetacznik lekarski jako środek przeciwnieżytowy, krwiotamujący (zalecany przy krwiopluciu), przeciwgruźliczy, przeciwreumatyczny, przeciwartretyczny i cenny przy chorobach układu moczowego.

Leave a Reply