Tysiącznik, czyli centuria – Erythraea centaurium (L.) Pers. = Centaurium erythraea Rafn. = Centaurium umbellatum Gilibert(rodzina: goryczkowate – Gentianaceae) był nazywany również czerwieńcem albo żółcią ziemną. W medycynie oficjalnej i ludowej uznany jako środek poprawiający trawienie, gorzki i pobudzający wątrobę. W XIX wieku leczono nim również uderzenia krwi do głowy, niedokrwistość, choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego i żółtaczkę. Niewątpliwie tysiącznik pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego, soku jelitowego, trzustkowego i żółci. Przyśpiesza i usprawnia trawienie oraz wchłanianie składników pokarmowych, przez co poprawia ogólny stan chorego. Pobudza fizycznie i psychicznie. Świeże pogniecone ziele i maceraty z ziela świeżego przyśpieszają gojenie ran, wyprysków i owrzodzeń. Pobudza procesy odtruwania. Wzmaga przemianę materii. Zapobiega atonii jelit i reguluje wypróżnienia. Niedawno opisano właściwości przeciwgorączkowe tysiącznika. Centuria występuje w całej Polsce na łąkach, polanach, zboczach, nieużytkach, ugorach, wokół pastwisk.
Surowcem leczniczym jest ziele centurii – Herba Centaurii (Tausendgüldenkraut, ang. Centaury), objęte przez Farmakopeę Europejską 5, Farmakopeę Polską III oraz Farmakopeę Szwajcarską (Ph. Helvetica) VI. farmakopea Polska III określała jedynie wilgotność (nie więcej niż 10%) i zawartość popiołu (nie więcej niż 6%). Wg Ph. Helvetica wartość goryczy przynajmniej 100. Wg Ph.Eur. wartość goryczy 2000 (różnice wynikają z różnych metod określania goryczy).
Ziele tysiącznika zawiera sekoirydoidy w formie glikozydów ( ok. 5%): gentiopicrosid, swerosid, centapicrin, deacetylcentapicrin, centaurosid; ksantony (eustomina, demetyloeustomina), flawonoidy, fenolokwasy (kwas protokatechowy, synapowy, kawowy, waniliowym ferulowy, syringowy, p-kumarowy, m-hydroksybenzoesowy, p-hydroksybenzoesowy, 3,4-dwuhydroksyfenylooctowy), trójterpeny (alfa- i beta-amyryna), erytrodiol, kwas krategolowy, oleanolowy, laktony oleanolowe), fitosterole (sitosterol, kampesterol), kumaryny, estry kwasu tereftalowego, alkaloidy (gentianine = gencjanina, gentianidine = gencjanidyna, gentioflavine – gencjoflawina), n-alkany (nonakozan, heptakozan), woski, kwasy tłuszczowe (palmowy, stearowy). Gencjopikryna ma właściwości antymalaryczne. Fenolokwasy mają działanie przeciwgorączkowe.
Z ziela sporządza się napar. Wg Ph. Helvetica jednorazowa dawka w naparze to 2 g. W praktyce 1 łyżka na szklankę wrzątku, wypić w ciągu dnia małymi porcjami.
W Algierii spotkałam się z centurią jako składnikiem mieszanki przeciw pasożytom układu pokarmowego, w towarzystwie szanty zwyczajnej i kulnika. Wynika z tego, że chodzi głównie o działanie przeczyszczające, a nie o jakieś szczególe właściwości przeciwpasożytnicze.