Rodzaj grzebyk (=plewikwiat, grzebykowiec) – Achyranthes należy do rodziny szarłatowatych – Amaranthaceae. Gatunki z tego rodzaju występują w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Ameryce Środkowej, w Azji oraz na wyspach Pacyfiku.
Grzebyk dwuzębny (grzebykowiec dwuzębny, plewikwiat dwuzębny) – Achyranthes bidentata Blume rośnie w Indiach, Nepalu, Korei, Chinach i Japonii. Jest surowcem medycyny krajów azjatyckich. W Polsce nie był stosowany jako lek. Nie wyróżnia się również wyjątkowymi właściwościami leczniczymi, a zawartość ekdysteronu w jego korzeniu jest o wiele niższa niż w niejednym krajowym surowcu.
Surowcem farmakopealnym jest korzeń – Achyranthis bidentae Radix. Wg Farmakopei Polskiej XIII surowiec stanowi cały lub połamany, wysuszony korzeń główny Achyranthes bidentata, pozbawiony korzeni bocznych. Korzeń powinien zawierać nie mniej niż 0,1% sumy steronów, w przeliczeniu na beta-ekdysteron C27H44O7 o masie cząsteczkowej 480,6.
Cały korzeń jest walcowaty, prosty lub nieznacznie wygięty, 13-90 cm długości i średnicy 4-10 mm. Zewnętrzna powierzchnia jest szarawożółta do szarobrunatnej lub jasnobrunatna do jasnożółtawo-brunatnej z drobnymi podłużnymi nieznacznie skręconymi bruzdowaniami. Widoczne są poprzecznie ułożone przetchlinki i blizny po odciętych korzeniach bocznych. Przełam jest jasno-żółtawo-brunatny. Wiązki naczyniowe widoczne w postaci punktów ułożonych w 2 do 4 okółkach otaczających 2-3 większe centralne wiązki. naczynia są żółtawobiałe. Surowiec po zmieleniu ma postać proszku białawoszarego lub jasnobrunatnego. Strata masy po suszeniu: nie więcej niż 15%. Popiół całkowity: nie więcej niż 9%. Popiół nierozpuszczalny w kwasie solnym: nie więcej niż 1,5%. Farmakopee opisują badanie surowca metodą chromatografii cienkowarstwowej (beta-ekdysteron i ginsenozyd Ro) i chromatografii cieczowej (beta-ekdysteron). Surowiec (niuxi) jest objęty przez Farmakopeę Chińską 2015-2020.
Korzeń grzebykowca zawiera saponiny, kwas kawowy, kwercetynę, astragalinę, trójterpeny i ekdysterony.
Wywiera działanie przeciwzapalne (hamowanie cyklooksygenazy-2, COX-2), wykrztuśne, przeciwgorączkowe, moczopędne i przeciwreumatyczne. Hamuje procesy degradacji kości i stawów. Stosowany jest przy osłabieniu mięśni, kości i ścięgien, np. przy bólu, osłabieniu i stanach zapalnych stawów kolanowych oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zalecany przy osteoporozie, zatrzymaniu miesiączkowania i zawrotach głowy. Dawki dobowe przeciętnie stosowane wynoszą 5-12 g surowca.
Sproszkowany korzeń (kapsułki, pigułki, tabletki) 2 g 3 razy dziennie. 3 g surowca gotować w szklance wody przez 10-20 minut, odstawić na 10 minut, przecedzić. Wypić całą porcję odwaru. Stosować 2-3 razy dziennie.
Ekdysteron zawaryty w korzeniu działa anabolicznie i przeciwzapalnie. Wzmaga odnowę tkanek. Przetwory wodne z korzenia korzystnie działają przy kaszlu i nieżycie układu oddechowego.
Kosmetyki zawierające wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z korzenia grzebykowca leczą atopowe zapalenie skóry i wzmagają regenerację skóry. Działają również oczyszczająco i przeciwzaskórnikowo.
Wg Farmakopei Polskiej XIII i Farmakopei Europejskiej surowcem jest wysuszone kwitnące szczyty pędów – Agrimonia eupatoria L. Ziele powinno zawierać przynajmniej 2% garbników, w przeliczeniu na pirogalol C6H6O3 o masie cząsteczkowej 126,1.
W ciętym i pokruszonym surowcu zauważyć można łodygi zielone lub czerwonawe, walcowate i słabo rozgałęzione. Im więcej łodyg tym gorsza jakość surowca. Łodygi pokryte są włoskami. Liście są złożone nieparzystopierzaście z 3 lub 6 naprzeciwległymi parami listków, pomiędzy którymi występują 2 lub 3 mniejsze listki. Listki są głęboko ząbkowane lub piłkowane, ciemnozielone na górnej powierzchni, natomiast szarawe lub srebrzyste od spodu i gęsto owłosione. Kwiaty zebrane w kłosowaty kwiatostan, który zwęża się ku szczytowi. Kwiaty są 5-krotne, wyrastają z kątów owłosionych przylistków. Kielichy są ciasno otoczone przez liczne szczytowe haczykowate kolce, które występują na obrzeżu owłosionego dna kwiatowego. Płatki korony żółte, łatwo opadające. Owoce są głęboko bruzdowane z haczykowatymi szczecinami.
Zgodnie z wymogami surowiec powinien zawierać maksymalnie 10% popiołu. Strata masy po suszeniu nie większa niż 10%. Chromatografia cienkowarstwowa nastawiona jest na wykrycie flawonoidów (kwercytryna, izokwercytrozyd, hiperozyd i rutozyd).
Rzepik pospolity – Agrimonia eupatoria L. należy do rodziny różowatych – Rosaceae. Występuje w Europie, w Azji Mniejszej, Azji Środkowej i Afryce Północnej. W Polsce rośnie w zaroślach, na suchych zboczach, łąkach i przydrożach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest rośliną wieloletnią, dorastającą nawet do 1 m wysokości. Surowiec dostępny w handlu pochodzi głównie z Bułgarii, Węgier i Chorwacji.
Ziele rzepiku jest surowcem garbnikowym i flawonoidowym. Zawiera 2-10% garbników, zawierających kwas galusowy i elagowy. Garbniki o nazwach agrimoniina i pedukulagina dominują. Spośród flawonoidów rzepiku warto wymienić: luteolinę, apigeninę, kwercetynę i kemferol. Zawartość flawonoidów wynosi około 1-1,4%. Grupa fenolokwasów obejmuje kwas pirokatechowy i wanilinowy. Ziele kwitnące zawiera również olejek eteryczny i trójterpeny (pochodne kwasu ursolowego). W dawnych publikacjach podano, że rzepik zawiera krzemionkę, kwas salicylowy i eupatorynę (3′,5-Dihydroxy-4′,6,7-trimethoxyflavone).
Wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z ziela rzepiku są stosowane w leczeniu nieżytu żołądka i jelit, w stanach zapalanych układu moczowego. Zewnętrznie jako środek ściągający i przeciwzapalny. Dawniej zalecano rzepik do leczenia schorzeń układu oddechowego, wątroby i pęcherzyka żółciowego. W medycynie ludowej rzepik traktowano jako środek do leczenia czerwonki, biegunek różnego pochodzenia, ran, owrzodzeń, cukrzycy, schorzeń nerek i pęcherza moczowego.
Jest to zioło bezpieczne w stosowaniu. Zalecane są napary i odwary 1-1,5% po 100 ml kilka razy dziennie, również do okładów, przemywań i płukanek.
Zapraszamy na I edycję nowego kursu „Balsamy, żywice i olejki eteryczne w medycynie naturalnej i kosmetyce” 2025 w Instytucie Medycyny Klasztornej.
Tematyka kursu
Olejki eteryczne, żywice, oleożywice i gumożywice to źródło cennych składników biologicznie czynnych dla kosmetyki, medycyny oraz przemysłu spożywczego. Wchodzą w skład licznych preparatów dawnych i współczesnych. Niektóre są wykorzystywane do produkcji suplementów diety.
Celem kursu jest przedstawienie zwięzłej wiedzy na temat olejków eterycznych, balsamów i żywic używanych w dawnej i współczesnej medycynie oraz kosmetyce. Z substancji tych można przygotować liczne preparaty dla prywatnego i komercyjnego użytku. Słuchacz zapozna się z zasadami przygotowywania preparatów z omawianych składników oraz możliwościami ich użycia w celach leczniczych i kosmetycznych. Podane będą bezpieczne dawki i stężenia oraz zasady bezpiecznego stosowania olejków, żywic i balsamów. Henryk Różański poda rozmaite receptury farmakopealne, w tym historyczne i zapomniane oraz własne (autorskie).
Zajęcia będą prowadzone w sposób przystępny, zrozumiały, a wszystkie trudniejsze terminy, pojęcia zostaną w trakcie wykładów wyjaśnione.
W ramach kursu słuchacze otrzymują:
możliwość uczestnictwa na żywo online w wykładach,
nagrania wykładów,
dostęp do panelu użytkownika (system ActiveNow),
certyfikat ukończenia kursu*.
Kurs zostanie zakończony egzaminem w formie testu online. Egzamin nie jest obowiązkowy.
*Słuchacz otrzyma certyfikat ukończenia kursu z oceną lub bez oceny, w zależności od decyzji przystąpienia do egzaminu testowego.
Miejsce:
kurs będzie prowadzony w formie e-learningu (platforma Zoom).
Planowanyczas trwania kursu:
styczeń 2025 – czerwiec 2025
Wszystkie wykłady będą prowadzone przezdra n. biol. Henryka Różańskiego.
Cały kurs obejmuje łącznie 30 godzin lekcyjnych materiałów dydaktycznych (45-minutowych) – wykładów, które będą nagrane i udostępnione słuchaczom w ciągu dwóch tygodni po zajęciach.
Wykłady prowadzone są online na żywo.
Pytania z zakresu tematyki zajęć mogą być zadawane po wykładach.
Nagrania wykładów będą dostępne po zalogowaniu w panelu użytkownika (system ActiveNow)
Zajęcia będą odbywać się w soboty, w podanych poniżej terminach, w godzinach od 8:00 do 12:00. W połowie zajęć 15-minutowa przerwa.
Nabór na kurs „BALSAMY, ŻYWICE I OLEJKI ETERYCZNE” 2025 trwa od 27.09.2024.
I Leki aromatyczne mineralne i naturalne, balsamy i żywice. Skład chemiczny, pochodzenie, receptura, zastosowanie, wskazania, przeciwwskazania, działania uboczne/niepożądane, dawkowanie, właściwości farmakologiczne i toksykologiczne. Znaczenie w medycynie i kosmetyce.
II Olejki eteryczne – skład chemiczny, pochodzenie, właściwości farmakologiczne, właściwości toksykologiczne, zastosowanie, wskazania, przeciwwskazania, działania uboczne/niepożądane, dawkowanie, preparaty recepturowe. Zostaną omówione olejki z następujących roślin:
Szarłat zwisły (niem. Garten-Fuchsschwanz ) – Amaranthus caudatus L. należy do rodziny szarłatowatych – Amaranthaceae. Jest rośliną roczną, uprawianą w celach ozdobnych, leczniczych i pokarmowych. Pochodzi z Ameryki Środkowej. Dorasta do około 1 m wysokości. Liście ma jajowato-rombowe. Kłosy zebrane w bezlistną, zwisłą, czerwoną wiechę. Do Europy sprowadzony w XVI wieku. W Ameryce Południowej, Ameryce Środkowej, w Azji szeroko uprawiany dla nasion. Amarantus zawiera więcej lizyny z nasionach niż zboża. Nie zawiera glutenu, stąd jest dobrze tolerowany przez ludzi wrażliwych na gluten. Owocem jest torebka, w której znajdują się nasiona ok. 1 mm. Masa tysiąca ziaren wynosi od 0,5 do 3 gramów. Ziele zawiera antocyjany (amarantyna, izoamarantyna – rozpuszczalne w wodzie), alkaloidy, lektyny, saponiny, garbniki, fenolokwasy i flawonoidy (rutyna).
Wyciągi wodne i wodno-alkoholowe z ziela kwitnącego działają przeciwzapalnie, przeciwcukrzycowo i hipolipidemicznie. Świeże ziele i owoce mają właściwości przeciwrobacze (płazińce) oraz kurczące na macicę. Ziela szarłatu nie należy podawać kobietom w ciąży. Nasiona szarłatu nie wpływają na macicę i są bezpieczne.
W medycynie ludowej krajów Ameryki Południowej i Środkowej wodne wyciągi z ziela są używane w leczeniu kamicy moczowej, chorób gorączkowych, stanów zapalnych układu oddechowego, nieżytu żołądka oraz hemoroidów. Korzenie gotowane z miodem podawano dzieciom jako środek przeczyszczający. Odwar z korzeni stosowano w leczeniu chorób układu moczowego. Papki z ziela i owoców przykładano na owrzodzenia i ropnie skórne. Szarłat zabija również pierwotniaki, np. pełzaki, stąd zastosowanie w leczeniu czerwonki pełzakowej.
2-3 g ziela szarłatu należy parzyć w 200 ml wody. Pić kilka filiżanek dziennie, np. 3 razy dziennie po 100-120 ml.
Odwar z nasion leczy skórę atopową i rozmaite wypryski.
Rdest ptasi – Polygonum aviculare L. należy do rodziny Polygonaceae.
Jest surowcem oficjalnym, ujętym przez Farmakopeę Europejską i Polską XII. Ziele powinno zawierać przynajmniej 0,30% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd C21H2012 o m. cz. 464,4. Popiołu nie więcej niż 10%, strata masy po suszeniu nie większa niż 10%.
Zgodnie z FP VI ziele rdestu ptasiego trzeba zbierać w czasie kwitnienia i suszyć w cieniu. Ziele rdestu ptasiego powinno zawierać nie mniej niż 0,15% flawonoidów, w przeliczeniu na kwercetynę C15H10O7 – m.cz. 302,24. Strata masy po suszeniu nie większa niż 12%; popiołu nie więcej niż 12%. Działanie przeciwzapalne, miejscowo ściągające. Doustnie w odwarach 3-8 g (jednorazowo), 3-8 g (dobowo). Zewnętrznie w odwarach 3-8 g.
W dawnych lekospisach widniał pod wieloma nazwami synonimowymi, mogącymi wprowadzić w błąd co do tożsamości surowca, np. Herba Centumnodii, Herba Sanguinalis, Sanguinaria-Tee.
Ziele rdestu ptasiego zawiera od 0,2 do 1% flawonoidów (awikularyna, hiperozyd, kwercytryna, kemferol, ramnetyna, izoramnetyna, juglanina – arabinozyd kemferolu), garbniki (3,6%) – gallotaniny, garbniki katechinowe; kwas kawowy i jego pochodne, śluzy, kwas krzemowy, kwas galakturonowy, galaktoza, ramnoza, arabinoza, kumaryny (umbeliferon, skopoletyna), lignan (awikulina), naftochinony (6-metoksyplumbagina), witamina C (ok. 100 mg/100 g)
Do terapii oczyszczających układ moczowy, przy kamicy moczowej; w stanach zapalnych płuc, gruźlicy, kaszlu, zapaleniu jamy ustnej i gardła, w chorobach reumatycznych, upławach, jako dobry środek przeciwkamiczy i moczopędny.
Obniża poziom glukozy w osoczu krwi.
Odwary i wywary 1-1,5% – kilka razy dziennie po filiżance.
W kosmetyce: środek przeciwwysiękowy, antyseptyczny, gojący, oczyszczający ze szkodliwych metabolitów i ksenobiotyków. Przy cerze trądzikowej (trądzik różowaty) i plamicach naczyniowych.
Wg Madausa w Polsce rdest ptasi stosowano w chorobach wątroby i przy artretyzmie. W Danii przy biegunce, krwawieniach i kamicy moczowej. W Norwegii jako środek hemostatyczny. Na Węgrzech przy złamaniach kości.
Dr Madaus polecał rdest ptasi w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, krwawień (przewód pokarmowy, układ oddechowy, moczowy), nieżytu płuc, gruźlicy, chrypki, kaszlu kamicy moczowej i chorób skórnych. Ponadto przy nadmiernych krwawieniach miesiączkowych. Ziele jesienne, pozyskane z gleb piaszczystych zawiera więcej krzemionki.
Przy kaszlu łączyć z podbiałem. Przy wrzodach żołądka, problemach nerkowych i pęcherza moczowego łączyć z mącznicą i pokrzywą. Przy wrzodach dwunastnicy łączyć z centurią, babką lancetowatą, pięciornikiem gęsim, miętą pieprzową i Sanicula europaea (żankiel zwyczajny). Przy upławach białych, do irygacji łączyć rdest ptasi z korą dębu, zielem pokrzywy i kwiatem rumianku.
Synergizm z poziewnikiem i skrzypem.
Rp. Mieszanka urologiczna i metaboliczna, Różański 1992
Ziele rdestu ptasiego 1 cz.
Ziele skrzypu 1 cz.
Liść ortosyfonu 1 cz.
Ziele nawłoci 1 cz.
Liść brzozy 1 cz.
Ziele fiołka trójbarwnego 1 cz.
Kłącze perzu lub turzycy 1 cz.
Zioła wymieszać. 1 łyżka na szklankę wody, gotować 5 minut, odstawić na 15 minut. Przecedzić. Pić po szklance 2-4 razy dziennie, przy zakażeniach układu moczowego, świądzie cewki moczowej, kamicy moczowej, zapaleniu gruczołu krokowego, skąpomoczu, zatruciach organizmu, chorobach metabolicznych, skórnych i krążeniowych (cukrzyca, otyłość, nadciśnienie, obrzęki, trądzik, łuszczyca).
Rodzaj lepiężnik – Petasites obejmuje około 28 gatunków. W Polsce rośnie 4 gatunki lepiężnika: lepiężnik różowy – Petasites hybridus (L.) Gaertner, Meyer et Scherbius; lepiężnik biały – Petasites albus (L.) Gaertner, lepiężnik kutnerowaty – Petasites spurius (Retzius) Reichenbach oraz lepiężnik wyłysiały – Petasites kablikianus Tausch.
dav
Nazwa rodzaju Petasites wywodzi się z greki πέτασος (pétasos) i oznacza kapelusz przeciwdeszczowy z szerokim rondem. Wprowadził ją grecki lekarz i botanik Pedanios Dioskurides (40-90 r.).
Najbardziej znanym i popularnym gatunkiem w medycynie jest lepiężnik różowy – Petasites hybridus (L.) Gaertn. = Petasites officinalis Moench, który wydaje wiosną wonne kwiaty, brunatne lub brunatno-purpurowe. Kłącza są okazałe, rozgałęzione, mięsiste. Liście wyrastają później niż pędy kwiatonośne, okrągławo-sercowate, tępo-nierówno ząbkowane, spodem szarawo-kutnerowate, z wierzchu ciemnozielone, wielkich rozmiarów, do kilkudziesięciu cm szerokości. Kwitnie od marca do maja, zależnie od warunków pogodowych.
Surowcem zielarskim jest cały pęd kwiatonośny (medycyna ludowa), kłącza i liście – Flos, Rhizoma et Folium Petasitidis.
Adam Lonitzer – Lonicerus (1528-1586) opisał lepiężnik jako dobry środek napotny, moczopędny, przeciwastmatyczny, pobudzający miesiączkowanie i przeciwrobaczy; zewnętrznie dopuszczał stosowanie jako środka gojącego rany i oczyszczającego skórę. Rzeczywiście świeży sok oraz wodny macerat z kwitnących pędów i kłączy zapobiega nadmiernemu rogowaceniu naskórka, zmiękcza skórę, nawilża i rozjaśnia cerę. Poprawia krążenie krwi, oczyszcza pory i działa antyseptycznie. Okłady z naparu z kwiatów i kłączy usuwają „worki i cienie” pod oczami i leczą zapalenie spojówek oraz powiek, wybielają i ujędrniają skórę wokół oczu. Zaróbka z liści, kwiatów lub kłączy i masła lub oleju roślinnego doskonale leczy parchy, wrzody, wypryski i rany skórne u ludzi i zwierząt.
Zastosowanie lecznicze lepiężnika zostało dobrze udokumentowane w wielu największych dziełach lekarskich. Niegdyś surowiec był ujęty w farmakopeach, np. w Pharmacopoea Londinensis z 1685 r. (root, radix), Pharmacopoea Bruxellensis z 1702 r. (radix), Pharmacopoea Parisiensis z 1758 r. (Folium, Herba, Radix).
Pietro Andrea Mattioli – Matthiolus (1501-1577) uznawał lepiężnik za roślinę chroniącą przed zarazą i usuwającą skurcze macicy.
Albrecht von Haller (1708-1777) zalecał lepiężnik w leczeniu artretyzmu i osłabienia serca.
Zdaniem dra med. Gerharda Madausa (1890-1942) przypisywanie lepiężnikom właściwości podobnych jakie wykazuje podbiał Tussilago farfara ma uzasadnienie. Obie rośliny mogą być śmiało polecane przy nieżytach oskrzeli i kaszlu. Madaus podał również, że lepiężnik w Dani stosowany jest jako lek napotny, w Polsce jako środek przeciwkaszlowy, a zewnętrznie w leczeniu chorób skóry, natomiast na Węgrzech przypisywano mu właściwości moczopędne, pobudzające miesiączkowanie i odrobaczające. W medycynie ludowej lepiężnik był wykorzystywany w leczeniu padaczki, nerwic, kolek, nadciśnienia, bolesnych miesiączek, astmy, uporczywego kaszlu, alergii i bezsenności.
Obecnie za granicą dostępne są preparaty doustne i pozajelitowe (domięśniowe, podskórne) z lepiężnika polecane w profilaktyce migreny. Niektóre z nich są standaryzowane na zawartość składników (petazyna). W preparatach złożonych ekstrakty z lepiężnika są kojarzone z magnezem, witaminami z grupy B, koenzymem Q10 i innymi ziołami, np. ekstraktem z karczocha.
W surowcach zawarte są flawonoidy (astragalina, izokwercytryna), śluzy, olejek eteryczny (do 0,4%), seskwiterpeny (petazyna 0,36%, izopetazyna), inulina, fenolokwasy, alkaloidy. W kłączach obecna jest żywica z frakcją olejkową – do 2,5%. Petazyna, neoizopetazyna i izopetazyna to substancje rozkurczowe. Istnieją dwa chemotypy Petasites hybridus: furanopetazynowy i petazynowy. W chemotypie furanopetazynowym zawarte są furanoeremofilany i laktony eremofilanowe (eremofilanolaktony). Składniki aktywne lepiężnika hamują wiązanie histaminy do receptorów H1, hamują degranulację w komórkach tucznych, hamują syntezę leukotrienów i enzymatyczną aktywność fosfolipazy A2. Powstrzymują także napływ wapnia do cytozolu podczas reakcji degranulacji. Dzięki temu lepiężnik wygłusza reakcje alergiczne, zapalne i z autoagresji. Jest to przydatne w leczeniu stanów zapalnych skóry i układowych. Preparaty sporządzone z lepiężnika hamują uwalnianie serotoniny. Działają spazmolitycznie, żółciopędnie i uspokajająco. Wykazują wpływ myorelaksujący (rozluźniający na mięsnie szkieletowe poprzecznie prążkowane), co może być wykorzystane przy masażach przy znoszeniu spastyczności. Seskwiterpeny hamują lipooksygenazę-5 działając przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie.
Olejek eteryczny zawarty w kwiatach i liściach zawiera, m.in. linalol, alfa-felandren, o-cymen, eter metylowy tymolu, 1-nonen, alfa-kopaen, alfa-kubeben, beta-burbonen, beta-elemen, alfa-santalen, beta-farnezen, germakren D i alfa-humulen. Zawartość alkaloidów pirolizydynowych w lepiężniku jest niska, do 0,04%, stąd jest to surowiec bezpieczny w stosowaniu.
Oficjalne dawki dzienne suszu wynoszą 4,5-7 g, np. 2 g 3 razy dziennie. Napar z liści sporządzony z 2 g surowca na każde 120 ml jest bezpieczny w dawce 3 filiżanek dziennie. Odwar (gotowany do 20 minut) jest używany w podobnych dozach. Nalewka 1:10 na alkoholu 70% ze świeżych kłączy, kwiatostanów i liści lepiężnika może być zażywana 2-3 razy dziennie po 2-5 ml w niewielkiej ilości wody. Stosować nie dłużej niż 2-3 tygodnie w każdym kwartale. Przy alergii podawano z dobrym skutkiem ekstrakty suche zawierające 8 mg petazyny w dawce 58 mg 3 razy dziennie. W łagodzeniu i profilaktyce migreny zalecano 50 mg ekstraktu suchego 2 razy dziennie.
Preparat Petasites comp. (amp. 1 ml) do wstrzyknięć podskórnych, opracowane w zakładach WALA dra Rudolfa Hauschki (1891-1969) zawiera obok wyciągu z kłaczy lepiężnika D2 również wyciąg z pędów jodły D2 i liści babki lancetowatej D2. Posiada status środka leczniczego antropozoficznego. Jest podawany przy przeziębieniu, grypie i rozmaitych innych zakażeniach i nieżytach układu oddechowego, ponadto w profilaktyce migren. Z kolei Petadolex (Weber & Weber – Biologische Arzneimittel) ma postać ampułek po 2 ml, zawierających wyciąg z lepiężnika D3, ma status leku homeopatycznego, stosowanego przy migrenie, chorobach układu oddechowego, wątroby, pęcherzyka żółciowego i układu moczowego. Doustne preparaty oparte na ekstraktach suchych i płynnych mają postać kropli, drażetek, tabletek i kapsułek, np. Petadolex 75 Linpharma, GreenDoc Migra-Balance, Preventa Migraine.
Pyłek pszczeli nie jest równoznaczny z pyłkiem kwiatowym. Oba produkty różnią się od siebie składem chemicznym oraz sposobem pozyskiwania.
Pyłek kwiatowy jest zbierany z roślin kwitnących (otrzepywany), np. z rzepaku, zbóż, sosny, leszczyny, brzozy, a następnie przemysłowo granulowany przy użyciu lepiszczy, np. glukozy, sorbitolu, miodu prawdziwego lub sztucznego, syropu glukozowo-fruktozowego, czasem jest aromatyzowany. Jest wielokrotnie tańszy od pyłku pszczelego. W detalu sprzedawany w dużych opakowaniach jednostkowych, w przeciwieństwie do pyłku pszczelego, który jest towarem deficytowym, drogim i trudnym do otrzymania.
Z punktu widzenia biologicznego pyłek to luźna masa ziaren pyłku. Jest wytwarzany w woreczkach pyłkowych pręcików, czyli mikrosporangiach roślin kwiatowych, z tzw. komórek macierzystych pyłku. Ziarno pyłku ma najczęściej kształt kulisty lub elipsoidalny. Wielkość ziaren jest różna, np. u pokrzywy średnica ziarna wynosi 10 mikrometrów, u brzozy 24 um, a u kukurydzy nawet 100 um. Kształt i ornamentacja ziaren pyłku są cechami o znaczeniu diagnostycznym. Cechy budowy ziaren pyłku znalazły zastosowanie w systematyce roślin. Palinologia jest nauką biologiczną zajmującą się budową ziaren pyłku i zarodników oraz sposobami ich rozprzestrzeniania się. Rozwinęła się w oparciu o analizę pyłkową. Melitopalinologia zajmuje się określaniem jakości i pochodzenia miodu na podstawie badań morfologii pyłku zawartego w miodzie.
Ziarna pyłku zawierają białko (do 40%), cukry (do 55%), tłuszcze (do 13%), sole mineralne (do 6%). Wśród mineralnych składników pyłku dominuje potas (powyżej 0,4%), fosfor (do 0,6%), magnez (do 0,3%) i wapń (0,02-0,3%). Pyłek może stanowić dobre źródło biodostępnego manganu, miedzi, cynku i żelaza. Na uwagę zwraca zawartość witamin i prowitamin w pyłku, np. prowitaminy A (1-20 mg/100 g), witaminy C (7-56 mg/100 g), witaminy PP (4-11 mg/100 g), witaminy E (4-32 mg/100 g). W pyłku znajdziemy również kwasy nukleinowe, enzymy (np. inwertaza, katalaza, esterazy, amylazy), fitohormony, olejki eteryczne, fitosterole oraz barwniki, np. ksantofile. Kwas glutaminowy, asparaginowy, lizyna, prolina, leucyna stanowią łącznie ok. 50% zawartości wszystkich aminokwasów. Zawartość niezbędnych aminokwasów w pyłku wynosi ok. 30-40%. Spośród cukrów obecnych w pyłku warto wymienić skrobię, fruktozę, maltozę i glukozę. Kwasy tłuszczowe nienasycone stanowią około 60% zawartości wszystkich kwasów tłuszczowych.
Pyłek pszczeli jest przetworzonym pyłkiem kwiatowym. Pszczoły zbierają z pylników pyłek, mieszają go ze śliną i nektarem i po uformowaniu lepkich cząstek umieszczają na trzeciej parze odnóży, po czym transportują do ula. Pakiety pyłku tak ukształtowane noszą nazwę obnóży pyłkowych. Pyłek gromadzony jest w komórkach plastra. Tam są one nawilżane ponownie śliną, nasycone miodem i składowane warstwami. Pyłek tak przygotowany zostaje zalany miodem i woskiem i w cieple podlega fermentacji. Powstały podczas fermentacji kwas mlekowy konserwuje produkt. W ten sposób powstaje pierzga. Pierzga jest pokarmem i substratem do produkcji mleczka pszczelego. Pod wpływem kwasu mlekowego następuje hydroliza disacharydów, oligosacharydów i polisacharydów do cukrów prostych. Hydrolizie kwasowej i enzymatycznej ulegają również białka.
Pyłek pszczeli jest pozyskiwany za pomocą poławiaczy pyłku, które są umieszczone przy wejściu do ula. Poławiacze działają na zasadzie sczesywania obnóży od powracających pszczół. Ukradziony pyłek z odnóży pszczół osypuje się do podstawionych zbiorniczków. Od jednej rodziny pszczelej rocznie można uzyskać od 1 do 6-7 kg pyłku pszczelego. Proces powoduje wzrost liczby pszczół zbieraczek pyłku wskutek wywołania niedoboru pierzgi. Nie jest to więc proces korzystny i przez wielu pszczelarzy potępiany. Nic więc dziwnego, że prawdziwy pyłek pszczeli ma wysoką cenę. Niestety cenę tę niszczy pyłek kwiatowy sztucznie granulowany, najczęściej pochodzenia azjatyckiego.
Pyłek pszczeli w przeciwieństwie do pyłku kwiatowego – zawiera dodatkowo substancje antybakteryjne pszczół oraz enzymy pszczele. Pod względem leczniczym pyłek pszczeli jest bardziej wartościowy od pyłku kwiatowego.
Pyłek pszczeli i pyłek kwiatowy nie przetwarzany przez pszczoły to przede wszystkim produkty odżywcze. Dostarczają bowiem, witaminy, łatwo strawne białko, cukry i tłuszcze bogate w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, ponadto w makro-, mikro- i ultraelementy o wysokiej przyswajalności. Osoby niedożywione, osłabione chorobą nowotworową, wyniszczone chorobami zakaźnymi, intensywnie uprawiające sport, ciężko pracujące umysłowo powinny wzbogacić swoją dietę w pyłek pszczeli lub kwiatowy. Zalecana dawka wynosi 4-6 łyżeczek pyłku dziennie. Dzieciom podaje się 2 łyżeczki pyłku dziennie. Pyłek należy dobrze popić wodą, naparem ziołowym (np. lipa, dziewanna, fiołek trójbarwny, fiołek wonny, nagietek, aksamitka, bez czarny) lub sokiem owocowym. Pierzgę polecam zażywać w mniejszej dawce, około 2-3 łyżeczki dziennie, dzieciom podawać 1 łyżeczkę pierzgi dziennie. Kuracja powinna trwać 1 miesiąc, co kwartał lub co pół roku.
Pyłek pszczeli i kwiatowy wzmagają procesy detoksykacji, czyli odtruwania. Zwiększają usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii i ksenobiotyków (leków, pestycydów, toksyn) z organizmu. Wzmagają diurezę i procesy żółciotwórcze oraz żółciopędne. Pyłek należy do biostymulatorów, czyli składników pobudzających procesy odnowy tkanek. Przyspieszają regenerację komórek, zmniejszają skutki uboczne radioterapii i chemioterapii. Wzmagają procesy krwiotwórcze oraz podnoszą liczbę limfocytów B i T. Wpływ immunotropowy jest wyraźny, co przejawia się zwiększoną odpornością na zakażenia, a także skróceniem czasu trwania infekcji wirusowych i bakteryjnych.
Z tego względu, że pyłek działa estrogennie może być polecany w okresie przekwitania. Łagodzi objawy stresu, zapobiega zmianom nastroju psychicznego, zmniejsza dolegliwości ze strony układu krążenia. Pyłek pszczeli i kwiatowy sprzyjają odnowie hepatocytów w wątrobie i pomagają w regenerowaniu trzustki. Szczególnie korzystne jest łączenie pyłku z sylimaryną, cynaryną (karczoch), kurkumą, choliną, betainą i lecytyną w czasie terapii wątroby, trzustki i zaburzeń metabolicznych. Pyłek kwiatowy i pszczeli obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Karczoch (cynaryna), lecytyna i cholina wzmagają ten wpływ.
Pyłek może wywołać uczulenie u osób nadwrażliwych. U ludzi uczulonych na antygeny pszczele lub kwiatowe (pyłek) pojawiają się zaburzenia trawienne, nieżyt jelit, biegunka, złe samopoczucie, rumień i pokrzywka na skórze, miejsce opuchnięcia. Alergia na lotne pyłki kwiatowe drogą wziewną nie jest tożsama z reakcją uczuleniową drogą pokarmową. Wiele osób cierpiących na pyłkowicę może bez problemu spożywać miód, pierzgę i pyłek. Jeżeli chodzi o przerost gruczołu krokowego to sprawa nie jest jednoznaczna. Pyłek kwiatowy przez swój wpływ przeciwzapalny i hamujący wpływ androgenów – zmniejsza obrzęk prostaty i poprawia mikcję (proces oddawania moczu). Pyłek pszczeli zawiera antygeny pszczół i w związku z tym u niektórych mężczyzn wrażliwych na białko pszczele powoduje zaostrzenie objawów przerostu gruczołu krokowego i wówczas nie zaleca się przyjmowania preparatów pyłku pszczelego. Pyłek kwiatowy produkowany bez udziału pszczół i produktów pszczelich nie powoduje pogorszenia objawów stanów zapalnych gruczołu krokowego, wręcz przeciwnie, jest wówczas wskazany.
Dobroczynne działanie pyłku przy chorobach neurologicznych jest związane prawdopodobnie z zawartością aminokwasów (glicyna, arginina, kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, alanina) i fitohormonów, w tym często o charakterze amin. Stąd polecane jest wzbogacenie diety w pyłek przy stresie, nerwicach, bezsenności i depresji. Pyłek pszczeli i kwiatowy zwiększają wydalanie kwasu moczowego z ustroju, dlatego dają poprawę w przebiegu chorób reumatycznych. Zgodnie z zasadami dra med. Gerharda Madausa pyłek pszczeli bogaty w enzymy i hormony pszczele, podobnie jak inne produkty pszczele, na zasadzie bodźcowej i indukcji procesów naprawczych zmniejsza wtórnie stan zapalny stawów. Wskazaniem do stosowania pyłku oraz pierzgi są również trudno gojące się rany i choroby skórne na tle zaburzeń przemiany materii.
Różański H.: Właściwości prozdrowotne i odżywcze pyłku kwiatowego i pyłku pszczelego. Żyj Naturalnie, nr 23, marzec-kwiecień 2021, s. 10-12.
Zapraszam na kurs Fitoterapia onkologiczna i fitoterapia w medycynie paliatywnej.
Prowadzący:dr n. biol. Henryk Różański & dr n. biol. Dominik Wróbel
Choroba nowotworowa jest obecnie drugą przyczyną zgonów w Polsce. Rocznie umiera na nią około 100 tys. osób, w tym około 80% wymaga opieki paliatywnej. Zadaniem medycyny paliatywnej jest poprawa jakości życia pacjentów cierpiących na ciężkie, często nieuleczalne choroby. Medycyna paliatywna ma znaczenie nie tylko dla pacjentów onkologicznych, ale również dla pacjentów cierpiących na inne wyniszczające choroby, w tym także związane z procesem starzenia się organizmu.
Dzięki inicjatywie amerykańskiego onkologa prof. Charlesa Gordon’a Zubrod’a (1914–1999), dyrektora National Cancer Institute (w latach 1956-1974) przeprowadzono szerokie badania skriningowe tysięcy surowców naturalnych w poszukiwaniu nowych substancji przeciwnowotworowych. Dzięki temu odkryto substancje, które stały się podstawą do opracowania wielu współczesnych leków onkologicznych.
Skriningowe badania pilotażowe wykazały, że około 2000 ekstraktów lub frakcji prezentowało aktywność przeciwnowotworową.
W latach 60. i 70. XX wieku po dogłębnej analizie literatury opublikowano listę rodzajów roślin, które były stosowane w leczeniu nowotworów – tak zwaną listę Hartwell’a obejmującą 1400 rodzajów roślin przeciwnowotworowych.
Nigeryjscy naukowcy: S. V. Nwafor, P. A. Akah, C. O. Okoli w swej publikacji Phytotherapy Division (Department of Pharmacology and Toxicology, University of Nigeria, Nsukka) podają, że skriningowe badania sygnalizują o 40 000 gatunków roślin wywierających wpływ przeciwnowotworowy.
Celem kursu jest ukazanie potencjału jaki tkwi w świecie roślin i minerałów, a który można wykorzystać w leczeniu i profilaktyce nowotworów oraz w medycynie paliatywnej. Wiedza przekazana podczas kursu może okazać się przydatna również w sytuacjach ekstremalnych, kryzysowych (wojna, kryzys, kataklizm), kiedy to niemożliwe będzie korzystanie z zorganizowanej służby zdrowia, a dostęp do leków gotowych ograniczony. Niewątpliwie zadaniem kursu jest też przedstawienie informacji na temat nowotworów oraz dolegliwości u pacjentów ciężko chorych oraz u kresu życia.
Zapraszam na roczny kurs: Chemotaksonomia, farmakologia i toksykologia okrytozalążkowych roślin zielarskich. Okrytozalążkowe rośliny lecznicze w ujęciu systemu klasyfikacyjnego APG.
Prowadzący:dr n. biol. Henryk Różański, dr n. biol. Dominik Wróbel & prof. dr hab. Antoni Szumny
Chemotaksonomia jest działem taksonomii, w której rośliny są klasyfikowane na podstawie różnic i podobieństw w ich składzie biochemicznym, zwłaszcza metabolitów wtórnych. Metabolity pierwotne obejmują podstawowe związki chemiczne niezbędne do życia, przeprowadzenia podstawowych procesów fizjologicznych. Podobne metabolity pierwotne występują u wszystkich organizmów na Ziemi, np. nukleotydy, aminokwasy, podstawowe kwasy tłuszczowe, cukry proste. Metabolity wtórne to związki chemiczne powstające w tzw. metabolizmie wtórnym. Nie są niezbędne do życia, pełnią jednak szereg funkcji, np. obronne, ochronne, wabiące. Powstają w wyspecjalizowanej przemianie materii, a ich występowanie jest nierzadko ograniczone do określonych rodzin, rodzajów, a nawet gatunków roślin. Metabolity wtórne nadają właściwości lecznicze i trujące roślinom. Lekarz, farmaceuta, zielarz i fitoterapeuta zainteresowani są metabolitami wtórnymi jako źródłem leków i toksyn. Znając podstawy chemotaksonomii (chemosystematyki) absolwent będzie umiał klasyfikować poszczególne surowce zielarskie do określonych grup fitofarmakologicznych. Rozpoznając rośliny w terenie będzie potrafił ocenić właściwości farmakologiczne i toksyczne poszczególnych gatunków. Znając właściwości fizykochemiczne substancji czynnych będzie potrafił przygotować efektywny preparat leczniczy z surowca zielarskiego.
Znajomość chemotaksonomii zapewni wiedzę o składnikach czynnych roślin uprawianych i dziko rosnących.
Na kursie będą również podane informacje na temat zastosowania i dawkowania omawianych roślin. Przekazana zostanie wiedza na temat działań ubocznych i niepożądanych ziół, niektórych interakcji roślin z innymi ziołami, lekami i żywnością. Celem kursu jest również obalenie nieprawdziwych informacji, mitów na temat wielu roślin zielarskich i trujących.
Do tej pory nie opublikowano polskojęzycznych podręczników z zakresu chemotaksonomii roślin, stąd tematyka kursu jest wyjątkowa.
Kwas asparaginowy (kwas L-alfa-aminobursztynowy) jest aminokwasem dikarboksylowym, wykorzystywanym do syntezy białek. Ma zdolność przekształcania się w amid – asparaginę.
W postaci wolnej uczestniczy w syntezie pirymidyn oraz adenozynomonofosforanu.
Niezbędny do przebiegu cyklu Krebsa. Działa na receptory NMDA (N-methyl D-aspartate), zwiększa napływ wapnia do neuronów.
Pobudza neurony mózgowe, znosi objawy zmęczenia psychicznego i fizycznego.
Poprawia zdolności intelektualne. Redukuje poziom amoniaku po wysiłku fizycznym.
Zalecany w okresach napięcia nerwowego, intensywnej pracy umysłowej i w stanach wyczerpania fizycznego.
Posiada właściwości anaboliczne, bowiem pobudza wydzielanie somatotropiny, czyli hormonu wzrostu, ponadto insuliny i glukagonu.
Pobudza aktywność neuronów, ułatwia tworzenie engramów (śladów pamięciowych), ułatwia uczenie i zapamiętywanie oraz odtwarzanie informacji.
Najnowsze komentarze