Acidum gallicum – kwas galusowy jako lek w dawnej medycynie

Kwas galusowy – Acidum Gallicum, Gallussäure, Gallic Acid, Acide gallique, wzorze sumarycznym C7H6O5 = C6H2(OH)3COOH, jest kwasem trójhydroksybenzoesowym (Trioxybenzoesäure), czyli należy do fenolokwasów. Rozpowszechniony w świecie roślin (galasy, herbata chińska, sumak, rdesty), składnik glikozydów fenolowych i garbników, ponadto w soku komórkowym (wakuolarnym) w stanie wolnym. Jest w niektórych winach, którym nadaje smak ściągający i cierpki.

Ma postać żółtego lub białego krystalicznego proszku (igiełki), o temp. topnienia 239-240 stopni C (rozkład). Jest rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze, nie rozpuszcza się w chloroformie i benzenie. Ogrzewany ulega rozpadowi do dwutlenku węgla i pirogalolu. Można go otrzymać przez gotowanie kwasu taninowego z wodorotlenkiem sodu lub mocnymi kwasami (solny, siarkowy).

W XIX i na początku XX wieku kwas galusowy był stosowany w leczeniu cukrzycy, albuminurii (białkomoczu), gruźlicy, krwawień płucnych i z przewodu pokarmowego.

W okresie międzywojennym szwajcarski Sandoz (Basel) wprowadził do lecznictwa ester metylowy kwasy galusowego (galusan metylu) pod nazwą Gallicin (Methylium gallicum) C6H2(OH)3COOCH3. Był on używany w leczeniu zapalenia powiek i spojówek, infekcji oka, ponadto w leczeniu chorób skóry (roztwory, zasypki). Działa antyseptycznie i przeciwzapalnie oraz ściągająco.

W latach 30 XX wieku dostępny był także Gallobromol (produkowany przez E. Merck Darmstadt), czyli kwas dibromogalusowy (Acidum dibromgallicum C6Br2(CH)3COOH = H2O), podawany doustnie w dawce 2-3 g dziennie (w syropie), a zewnętrznie w roztworze i pastach 1-3% do smarowania wyprysków i zmian wenerycznych. Był używany w leczeniu chorób wenerycznych (rzeżączka).

Farbenfabriken Leverkusen produkował Combelen, będący mieszaniną etelen’u (ester etylowy kwasu trójacetylogalusowego – Triacetylgallussäureäthylester, (CH3COO)3C6H2COOC2H5) i estru etylowego kwasu rezorcynobenzoilokarbonowego (Resorcinbenzoylcarbonsäureäthylester C6H3(OH)2 . OC . C6H4CO . OC2H5). Combelen był podawany doustnie w dawce 500 mg 3-6 razy dziennie, przy ostrym i chronicznym nieżycie jelit.

Rp. Mixtura contra albuminarium
Acidi gallici 0,5
Aquae destillatae 70,0
Sirupi Sacchari 30,0
Zażywać łyżeczkami w ciągu 1 dnia; przy białkomoczu.

Do połowy XIX wieku kwas galusowy odgrywał ważną rolę w leczeniu krwawego kaszlu (krwioplucie), rzeżączki (tryper), krwiomoczu, krwawej biegunki, hemoroidów, cholery, chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego (tasiemce). Dr Fr. Oesterlen (1861 r.) zalecał kwas galusowy w dawce 1 drachmy/dzień.

Kwas galusowy należy do moich ulubionych fenolokwasów, którego właściwości farmakologiczne wciąż ustalam. W latach 90 in vitro wykazałem hamowanie proliferacji komórek tumorowych (rakowych) przez kwas galusowy. Odkąd testuję różne środki roślinne na zwierzętach zauważyłem kolejne ciekawe właściwości. U zwierząt działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo. Stabilizuje błony komórkowe komórek mięśniowych serca, nerek i wątroby. Hamuje wysięki, zatrzymuje procesy stłuszczenia i marskości wątroby. Zmniejsza podrażnienia jelit, przyspiesza gojenie owrzodzeń jelit i żołądka. Łagodzi objawy jelita drażliwego i choroby wrzodowej. Obniża poziom cukru we krwi, przedłuża działanie insuliny. Przyspiesza gojenie ran, oparzeń.

Stwierdzono naukowo właściwości przeciwwirusowe i antybakteryjne kwasu galusowego. Ma wyraźny wpływ przeciwzapalny po zastosowaniu doustnym i zewnętrznym. Wymiata wolne rodniki i nadtlenki. Hamuje reakcje autoagresji immunologicznej.

Dodawany do tłuszczów i ziół bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe – stabilizuje je i zapobiega ich oksydacji.

Kwas galusowy warto podawać osobom cierpiącym na cukrzycę, stany zapalne uogólnione, choroby alergiczne, astmę, gruźlicę, stany zapalne nerek i pęcherza moczowego, nieżyty przewodu pokarmowego, polipowatość i owrzodzenia jelita grubego, trądzik, plamice naczyniowe, stany zapalne siatkówki i naczyniówki oka. Jest przydatny w terapii uszkodzeń wątroby i nerek, chorób autoimmunologicznych i nowotworów.

Okłady na oczy z roztworu wodnego 1-5% leczą stany zapalne powiek i spojówek, zmniejszają objawy nadmiernego łzawienia. Przy zmianach ropnych oczu – ładnie ściągają wydzielinę i zmniejszają obrzęk.

Kwas galusowy zastosowany na skórę to filtr UV. Działa też wybielająco, likwidując przebarwienia polekowe, po kosmetykach, posłoneczne. Ładnie likwiduje przebarwienia potrądzikowe.

Kwas galusowy czysty można nabyć w hurtowniach chemicznych i wykorzystać do wyrobu preparatów na własny użytek. Dawki: 0,5-1,5 g 2 razy dziennie, zależnie od potrzeby. Do kosmetyków domowych: 3-5%. W leczeniu ran, wyprysków, atopowego zapalenia skóry, łojotoku, trądziku różowatego itd. – roztwory wodne, wodno-alkoholowe 2-10%, do przemywania, płukanek i okładów. Leczy stany zapalne dziąseł i opuchnięcia po usunięciu zęba (płukanki 5-10% roztworem).

Kwas galusowy hamuje rozwój grzybów pasożytniczych. Przy zwalczaniu kandydozy, kryptokokkozy przewodu pokarmowego i układu moczowego stosować dawki 1 g 3 razy dziennie, na czczo, dobrze popić.

Kwas galusowy wykazuje synergizm z kurkuminą i kurkumą, karczochem, ostropestem (sylimaryną) – w regeneracji i ochronie wątroby i nerek, kwasem migdałowym (w leczeniu zakażeń układu moczowego, opornych na antybiotyki i sulfonamidy), z arbutyną ( w leczeniu zakażeń przewodu pokarmowego i układu moczowego, w leczeniu przebarwień), z kwasem rozmarynowym, witaminą C, resweratrolem, flawonoidami, kwasem salicylowym, kwasem ferulowym, kawowym, kwasem cynamonowym (w działaniu onkostatycznym, przeciwzapalnym i antybakteryjnym, ochronnym na narządy miąższowe). Nasila działanie przeciwzapalne ibuprofenu, fenacetyny i salicylanów.