Kumaryny

Kumaryny to związki pochodne kwasu hydroksy-cynamonowego. Wskutek bliskości grup wodorotlenowych -OH następuje wytworzenie pierścienia heterocyklicznego, czyli laktonizacja. Stąd kumaryny są zaliczane do laktonów.

Pod wpływem zasad uwadniają się z powrotem do hydroksykwasów, z których pochodzą.

W roślinach żywych kumaryny występują w postaci glikozydów. Wolna kumaryna powstaje podczas suszenia, pod wpływem enzymów (beta-glukozydazy).

Kumaryna występuje w wielu trawach (Graminae), roślinach motylkowatych (Papilionaceae), wargowych (Labiatae), storczykowatych (Orchidaceae), baldaszkowatych (Umbeliferae), złożonych (Compositae), marzannowatych (Rubiaceae) i in. Kumaryna nadaje surowcom roślinnym zapach siana. Przyjemny aromat i smak wykorzystywany jest przy produkcji dodatków smakowo-zapachowych do żywności, do aromatyzowania alkoholu (żubrówka), produkcji perfum.

Kumaryna pod względem chemicznym to benzo-alfa-piron. Syntetycznie kumarynę można uzyskać z aldehydu salicylowego przez kondensację z bezwodnikiem octowym w obecności octanu sodu.

Czysta kumaryna C8H6O2 (lakton o-hydroksycynamonowy) jest krystaliczną, białą substancją (igiełki) rozpuszczalną w gorącej wodzie, alkoholu i eterze , topniejącą w 67-71 stopniach C. Kumaryna jest lotna z parą wodną.

 

Kumaryna – wzór strukturalny

 

 

 

 

 

Kumarynowce można podzielić na kilka grup:

1. Kumaryny proste, nie posiadające podstawników, np. kumaryna, melilotyna (melilotozyd) w nostrzyku Melilotus, marzance Asperula.
2. Hydroksykumaryny (grupa -OH przy C-7), np. umbeliferon (7-hydroksykumaryna) w barszczu – Heracleum.
3. Dihydroksykumaryny (grupa -OH przy C-6 i C-7), np. eskuletyna (6,7-hydroksykumaryna) w jesionie – Fraxinus.
4. Trihydroksykumaryny (grupa -OH przy C-6, C-7, C-8), np. 6,7,8-trihydroxycoumarin w pelargonii (Pelargonium), w jesionie Fraxinus ornus.
5. Metoksykumaryny, np. skopoletyna (6-metoksy-7-hydroksykumaryna) w pokrzyku – Belladonna, herniaryna (7-metoksykumaryna) w połoniczniku Herniaria.
7. Furanokumaryny (pierścień benzopironu jest skondensowany z pierścieniem furanu), np. bergapten w lubczyku Levisticum, arcydzięglu Archangelica.; imperatoryna w owocach cytrusowych.
8. Piranokumaryny (pierścień benzopironu skondensowany jest z pierścieniem piranu), np. ksantyletyna w rucie Ruta, seselina w aminku Ammi.

 

 

 

Przykłady kumarynowców

 

 

 

 

 

Kumarynowce są aktywne farmakologicznie:

Kumaryna i 4-metylokumaryna hamują indukcję nowotworów piersi i żołądka (wywołane związkami chemicznymi mutagennymi).

Furanokumaryny zwiększają wrażliwość skóry na światło (działanie fotoczulające).
Angelicyna obniża ciśnienie krwi (wpływ hipotensyjny).

Kumaryna działa rozkurczowo i uspokająco, ponadto przeciwobrzękowo. Wywiera wpływ immunostymulujący i cytotoksyczny. Metabolit kumaryny 1,7-hydroksykumaryna działa niestety hepatotoksycznie.

Herniaryna i umbeliferon pochłaniają promienie UV dł. 280-315 nm).

Eskulina działa przeciwwysiękowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, pochłania promienie UV. Wzmacnia naczynia krwionośne. Poprawia przepływ krwi przez naczynia.

Fraksydyna działa żółciopędnie.

Skoparon obniża ciśnienie krwi i rozszerza naczynia wieńcowe, poprawiając krążenie.

Dafnetyna działa przeciwbólowo.

Psoralen, ksantotoksyna, bergapten, izopimpinelina działają fotouczulająco (zwiększają wrażliwość skóry na światło).

Angelicyna obniża ciśnienie krwi, działa uspokajająco, nasennie i rozkurczowo.

Imperatoryna blokuje kanały wapniowe, przez co rozszerza naczynia krwionośne.

Dikumarol hamuje krzepnięcie krwi, zapobiega zakrzepom (wpływ przeciwzakrzepowy, przeciwzawałowy), poprawia krążenie krwi.

Kumestrol działa estrogennie.

Bergenina działa przeciwwrzodowo, zapobiegając chorobie wrzodowej dwunastnicy i żołądka. Działa uspokajająco.

 

Do popularnych surowców zielarskich kumarynowych należą:

Liść, kora jesionu – Folium et Cortex Fraxini
Liść, kora kasztanowca – Folium et Cortex Hippocastani
Ziele marzanki – Herba Asperulae
Ziele ruty – Herba Rutae
Ziele bylicy boże drzewko – Herba Abrotani
Ziele nostrzyka – Herba Meliloti
Ziele (liść) tomki wonnej – Herba Anthoxanthi odorati (czasem używana do fałszowania żubrówki, choć równie wartościowa)
Ziele turówki (żubrówki) wonnej – Herba Hierochloides
Ziele przytulii – Herba Galii
Ziele połonicznika – Herba Herniariae
Korzeń arcydzięgla – Radix Archangelicae
Korzeń biedrzeńca większego – Radix Pimpinellae majoris
Korzeń selera – Radix Apii
Korzeń (i ziele) barszczu – Radix (Herba) Heraclei (Sphondylii)
Kłącze mistrzownika – Rhizoma Imperatoriae
Owoc aminka większego – Fructus Ammi majoris
Owoc aminka egipskiego (keli) – Fructus Ammi visnagae
Angraecum fragrans (Folia Faham) – thea de Bourbon
Semen Coumarounae – Faba de Tonko

Surowców kumarynowych nie należy długo gotować, w przeciwnym razie traci się aktywne substancje (lotne z parą wodną).