Rodzaj cynia – Zinnia należy do rodziny złożonych (astrowatych) – Compositae (Asteraceae). Liczy około 20 gatunków wzniesionych lub płożących się roślin jednorocznych, bylin i krzewinek. Kwiatostany szczytowe są o kwiatach języczkowatych w wielu barwach (np. białe, czerwone, żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe). Cynie pochodzą z Ameryki Środkowej i Południowej. Wymagają gleb żyznych, przepuszczalnych. Najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych. Przekwitłe kwiatostany należy usuwać, podobnie jak w pelargoniach, aby obficiej kwitły. U nas w ogrodach najczęściej spotykana jest cynia wyniosła – Zinnia elegans Jacquin, cynia wielkokwiatowa – Zinnia grandiflora Nuttall, cynia peruwiańska – Zinnia peruviana Linne oraz cynia meksykańska – Zinnia haageana Regel (cynia Haagego). Nazwa rodzaju Zinnia wywodzi się od nazwiska niemieckiego botanika Johann’a Gottfried’a Zinn’a (1727–1759).
Cynia, sierpień 2018, Wolsztyn
Surowcem zielarskim jest kwitnące ziele lub sam kwiatostan cynii – Herba et Flos Zinniae, które zbieramy w dzień suchy i słoneczny. Można wysuszyć w ciemnym przewiewnym miejscu lub od razu przetwarzać w stanie świeżym. Korzeń – Radix Zinniae należy zbierać jesienią, szybko obmyć, osuszyć w papierowym ręczniku i wysuszyć w przewiewnym miejscu. Korzeń cynii można poddać fermentacji podobnie jak liście tytoniu (patrz https://tytoniowo.pl/portfolio-item/szybka-fermentacja-tytoniu/
Surowiec (ziele, kwiaty, liście) jest zasobny w laktony seskwiterpenowe (elemanolidy; tzw. zinagrandinolidy A-C), antocyjany, flawonoidy (kaempferol, luteolina, apigenina, chalkony), alkaloidy (nikotyna, nornikotyna, anabazyna) i fenolokwasy (kwas chinowy, kawowy, p-kumarowy). Korzeń zawiera nawet 0,1% nikotyny i po wysuszeniu może stanowić substytut tytoniu (fajeczka, skręty). Dym z korzenia cynii działa rozkurczowo na oskrzela i oskrzeliki oraz odprężająco.
Ziele i kwiat cynii wg dawnych i współczesnych publikacji wywierają działanie hipolipidemiczne, antymutagenne, przeciwnowotworowe (in vitro stwierdzono aktywność cytotoksyczną wobec ludzkiego raka płuc NCI-H460, gruczolakoraka piersi MCF-7, raka trzustki MIA PaCa-2, nowotworu centralnego układu nerwowego SF-268; patrz m.in. publikacja: Bashyal, B. P., McLaughlin, S. P., & Gunatilaka, A. A. L. (2006). Zinagrandinolides A-C, cytotoxic δ-elemanolide-type sesquiterpene lactones from Zinnia grandiflora. Journal of Natural Products, 69 (12), 1820-1822. DOI: 10.1021/np0603626); przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, pobudzające czynności przewodu pokarmowego, antyoksydacyjne, przeciwrodnikowe. Pobudza gojenie ran: sok ze świeżych liści/ziela.
Antybakteryjne i przeciwgrzybicze działanie wykazano m.in. wobec Escherichia coli, Bacillus subtilis, Candida albicans i Aspergillus niger.
Macerat ze świeżego ziela lub liści, napar ze świeżych kwiatów i ziela oraz freshtinktura działają rozkurczowo, żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, ochronnie na miąższ wątroby, przeciwalergicznie, zmniejszają stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi, obniżają poziom cukru w osoczu krwi, ogólnie tonizująco, hamująco na rozwój grzybów w przewodzie pokarmowym, przeciwwzdęciowo i przeciwfermentacyjnie (w jelitach). Przetwory ze świeżych surowców pobudzają naskórnikowanie i ziarninowanie, wyrównują kolor skóry, likwidują przebarwienia, hamują stany zapalne, zmniejszają nadmierne rogowacenie mieszków włosowych, ponadto wpływają antyseptycznie na skórę. Wodne wyciągi ze świeżej cynii wpływają odżywczo i zmiękczająco na skórę, a zarazem uelastyczniająco. Obkurczają rozszerzone pory i naczynia krwionośne. Napar ze świeżych surowców usuwa stany zapalne spojówek i brzegów powiek, poprawia napięcie skóry wokół oczu, usuwa obrzęk skóry wokół oczu. Maceraty zmniejszają objawy alergii, sok z cynii usuwa objawy świądu, pieczenia i obrzęku w miejscu ukąszenia/użądlenia.
Sok z cynii i macerat z cynii polecam do zakraplania oczu w suchym nieżycie nosa i przy uzależnieniu od syntetycznych kropli do nosa (przeciwhistaminowych). Pobudza odnowę nabłonka, oczyszcza, nawilża, hamuje rozwój bakterii, wirusów i grzybów.
Wskazania: stany skurczowe układu pokarmowego, zaburzenia trawienne, niestrawność; stany zapalne żołądka i jelit; hiperlipidemia, hipercholesterolemia, hiperglikemia; cukrzyca; stłuszczenie wątroby, zastoje żółci, dyskinezy dróg żółciowych; zatrucia wątroby; niedoczynność trzustki zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza; wspomagająco przy nowotworach; wspomagająco przy infekcjach wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych. Przewlekłe choroby skóry, zaburzenia przemiany materii, uogólnione zatrucia.
Zewnętrznie: stany zapalne spojówek, powiek, stany zmęczenia oczu (zakraplać przefiltrowany sok z liści lub okłady z maceratu/naparu); nieżyty nosa (sok, macerat), atopowe zapalenie skóry, wypryski, owrzodzenia, zaskórniki, trądzik, łuszczyca, stany zapalne gruczołów potowych i łojowych, trudno gojące się rany; stany zapalne odbytu (lewatywy, czopki), stany zapalne narządów płciowych (irygacje, nasiadówki, płukanki).
Cynia, sierpień 2018, Wolsztyn
Preparaty i dawkowanie:
1. Napar cyniowy – Infusum Zinniae 2-2,5%: 2,0-2,5 g surowca świeżego lub suchego na 100-120 ml wrzącej wody; pić 3 razy dziennie po 100 ml; do okładów, płukanek, przemywania, zakraplania. Można podawać dzieciom.
2. Macerat cyniowy – Maceratio Zinniae: świeży surowiec rozdrobnić, zalać wodą przegotowaną letnią, tak aby przykryła masę roślinną, odstawić pod przykryciem na 6-8 godzin, po czym przefiltrować, można odwirować w sokowirówce. Macerat pić po 30-50 ml, maksymalnie 100 ml 3-4 razy dziennie przez 7-10 dni. Kurację można wznawiać raz na 1-2 miesiące. Macerat można użyć do kosmetyków, lewatyw, okładów, płukanek, przemywania. Udział w kosmetykach 10-15%.
3. Freshtinktur Zinniae – świeże nalewka cyniowa: 100 g świeżych rozdrobnionych kwiatów lub ziela kwitnącego zalać 1000 ml alkoholu 40-60%, odstawić na minimum 7 dni w celu maceracji. Zażywać doustnie 2-3 razy dziennie po 5-10 ml; ponadto do przemywania, maści, kosmetyków (10-15% udział), po rozcieńczeniu do okładów.
4. Cyniowe krople do nosa – Guttae Zinniae pro nasi: wycisnąć sok z ziela cynii i wkraplać do nosa. Można również do soku dodać sól morską (0,9-1%) i (lub) 1 kroplę olejku majerankowego na każde 10 ml soku. Również do maceratu cyniowego można dodać sól morską (0,9-1%) lub od razu macerat przygotować na płynie Ringera lub Sterofundinie i zakraplać do nosa, a także stosować do nebulizacji (katary wirusowe, bakteryjne, alergiczne, zapalenie zatok).
5. Maść/pasta cyniowa – Unguentum/Pasta Zinniae: świeże liście rozcierać z masłem lub pastą cynkową (lub pastą cynkową z kwasem salicylowym – Pasta Lassari) na jednolitą masę. Udział masy roślinnej w maści/paście 10%. Można dla konserwacji dodać olejek herbaciany, majerankowy lub cedrowy (2 krople na każde 10 g maści/pasty). W przypadku trądziku do maści/kremu stosować podłoża żelowe lub cold-cream. Pasta cyniowa na paście Lassara świetnie leczy zmiany trądzikowe.
Cynia nie należała do moich ulubionych kwiatów, ale dzięki temu postowi moje uczucia radykalnie się odmieniły. Dziękuję. Mam jedno pytanie, czy kwiaty cynii można uznać za jadalne?