Korzeń ratanii, czyli pastwinu – Radix Ratanhiae

Korzeń ratanii (niem. Ratanhiawurzel, ang. Rhatany Root) – Radix Ratanhiae jest pozyskiwany z południowo-amerykańskiego krzewu o nazwie Krameria triandra Ruiz et Pavon (Caesalpiniaceae =  Krameriaceae). Krameria występuje w Andach na znacznych wysokościach, 1000-3000 m n.p.m. Surowiec zawiera 8-20% garbników, alkaloidy (ratanina C10H13NO3), czerwień rataniową C26H22O11 = czerwień garbnikową (flobafeny; w szwajcarskich pracach pod nazwą Gerbstoffrote), lignany lipofilne (neolignany, norneolignany, dineolignany), pochodne benzofuranu. Jest w Farmakopei Polskiej II (brak tego surowca w Farmakopei Polskiej I i III), British Pharmacopoeia z 2009 r. oraz w Farmakopei Europejskiej 5 (nie mniej niż 5% garbników katechinowych). Popiół – nie więcej niż 5,5%.

Działanie: antyoksydacyjne, wymiatające wolne rodniki i nadtlenki, ściągające na błonę śluzową i skórę, przeciwnieżytowe, przeciwzapalne, odkażające, przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne, antybakteryjne (np. wobec gronkowców), ochraniające przed UV i mutacjami (dla skóry).

Wskazania: nieżyt gardła, żołądka i jelit, zespół jelita drażliwego, biegunki na różnym tle, infekcje przewodu pokarmowego, krwawienia w przewodzie pokarmowym, choroba wrzodowa, polipy i owrzodzenia jelita grubego, hemoroidy, upławy, stany zapalne dziąseł, stany zapalne po usunięciu zęba, zapalenie języka. Zewnętrznie: trudno gojące się rany, zapalenie narządów płciowych i jamy ustnej, żylaki odbytu, liszaje, mokre wypryski, łojotok, przetłuszczanie się włosów, łupież tłusty, odmrożenia, oparzenia.

Preparaty i dawkowanie. Odwar z korzeni ratanii – Decoctum Rad. Ratanhiae 5%: kilka razy dziennie po 15-30 ml. Extractum Ratanhiae siccum 0,3 g in pilul. 3 razy dziennie pigułkę. Ekstrakt gęsty i suchy z korzeni jest dobry do sporządzania pigułek, globulek dopochwowych i czopków doodbytniczych. Odwarem zmiany skórne przemywać kilka razy dziennie. Stosować też do płukanek, okładów, irygacji i lewatywy (stany zapalne odbytu, hemoroidy). Surowiec obecnie dostępny w sklepach internetowych. W PhEur. 5 i British Pharm. 2009 Tinctura Ratanhiae – Rhatany Tincture (1 część korzeni rozdrobnionych na 5 części alkoholu etylowego 70%) jako oficjalny preparat galenowy (nie mniej niż 1% garbników, wyrażonych jako pirogalol C6H6O3 – m.cz. 126,1).

Wyszedł z użycia powszechnego ze względu na ograniczone zasoby i wysoki koszt. Zastąpiono go innymi surowcami garbnikowymi.

Wyciągi z korzenia ratanii mogą być składnikiem kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry trądzikowej i łojotokowej.

Komisja E (monografia nr 43 z 2 III 1989 r.) zaleca zewnętrzne stosowanie preparatów z korzenia ratanii: stany zapalne błony  śluzowej jamy ustnej i gardła. Surowiec rozdrobniony do odwarów, do miejscowego stosowania. 1 g korzeni na 1 filiżankę wody jako odwar lub 5-10 kropli nalewki ratanii na szklankę wody 2-3 razy dziennie; nierozcieńczona nalewka z ratanii do pędzlowania 2-3 razy dziennie. Bez porady lekarza stosować nie dłużej niż 2 tygodnie.

W Pharmacopoea Helvetica VI jest Radix Ratanhiae (Ratanhiawurzel, fr. Racine de ratania, ital. Radice di ratania) z Krameria triandra, rodzina – Krameriaceae. Wymagania w stosunku do surowca wysokie; surowiec powinien zawierać przynajmniej 15% garbników. Popiół – nie więcej niż 6%. Dawka jednorazowa 2 g, do naparu. Oficjalnym preparatem jest Extractum ratanhiae siccum. Korzeń ratanii, nalewka, syrop i ekstrakt z korzeni ratanii są w Farmakopei Szwajcarskiej III z 1893 r. W Pharm. Helv. IV z 1907 r. znajdziemy korzeń ratanii, nalewkę i ekstrakt (na wodzie chloroformowej – Aq. Chloroformii).

W Farmakopei Pruskiej VII – Pharmacopoea Borussica VII z 1862 r. korzeń ratanii jest zapisany jako Radix Ratanhae (Ratanhawurzel), bez “i”. W wydaniu III Pharm. Borussica z 1813 r. nie znajdziemy tego surowca. Pharmacopoea Austriaca VII z 1889 r. obejmuje korzeń ratanii – Radix Ratanhiae, nalewkę i ekstrakt z korzeni ratanii. Pharmacopoea Germanica III z 1890 r. opisuje Radix Ratanhiae i Tinctura Ratanhiae 1:5.

Dr Fr. Oesterlen (1861 r.) wśród składników czynnych ratanii wymienia kwasy garbnikowe (kwas galusowy, kwas krameriowy i kwas rataniowy). Zaleca preparaty z ratanii w leczeniu cholery, biegunki, skrofulozy, czerwonki, cukrzycy, padaczki, nadmiernego ślinienia, zimnicy; do hamowania krwawień. W odwarach 1/2-1 uncji; pulver (sproszkowane) – 10-20 granów (dawki jednorazowe, kilka razy dziennie), w pigułkach i roztworach.; extractum 10-20 granów, w sumie nawet 1-2 drachmy na dzień. Zastępczym gatunkiem dostarczającym surowiec jest Krameria ixina L. z zachodnich Indii. Tinctura Ratanhiae przy krwawieniach, w tym również macicznych, 20-40 kropli na dawkę. Zewnętrznie odwar i rozcieńczona nalewka przy zapaleniu brzegów powiek, na krwawiace rany, przy szkorbucie, zapaleniu dziąseł, anginie.

W niektórych starszych opracowaniach korzeń ratanii należy szukać pod nazwą Radix Krameriae.

Rp. Suppositoria cum Extracto Ratanhiae
Extracti Ratanh. sicc. pulv. 1,0
Olei Cacao 2,0
Jako czopki doodbytnicze, przy stanach zapalnych i hemoroidach.