Theobrominum, cacao i diuretyna (diuretinum).

Teobromina (Theobrominum; Theobromin; C7H8N4O2) jest alkaloidem purynowym; 3,7-dwumetyloksantyną (3,7-dwumetylo-2,6-dwuhydroksypuryna) występującą w ziarnach kakaowca Theobroma cacao L. Nasiona kakao zawierają ok. 1,6% (1,5-2,5%) teobrominy i 0,2-2% kofeiny, zależnie od regionu uprawy i odmiany.

Teobromina w czystej postaci jest białym proszkiem, o gorzkim smaku, bardzo trudno rozpuszczalnym we wrzącej wodzie (150 części), alkoholach (w spirytusie 70% ok. 4100 cz.) i eterze. Rozpuszcza się w rozcieńczonych kwasach i wodnych roztworach wodorotlenku potasu, sodu, salicylanu sodu oraz benzoesanu sodowego; w 20% roztworach wodnych trójzasadowego fosforanu sodowego (22 cz.).

 
Struktura teobrominy

W temperaturze 290 stopni C ulega sublimacji.

W XIX wieku do lecznictwa wprowadzono diuretynę, którą określano też nazwą sodosalicylanu teobrominy (Theobrominum-Natrium Salicylicum). Diuretyna było stosowane jako diureticum, czyli środek moczopędny. Dobrze rozpuszcza się w wodzie gorącej. Doustnie podawano ją w dawkach jednorazowych 1 g, kilka razy dziennie, nawet 6 g dobowo. W XX wieku preferowane dawki wynosiły 3 g dziennie. Dawki czystej teobrominy dobowe wynosiły 2-5 g (XIX wiek), a w XX wieku – 2-3 g dziennie.

Teobromina i diuretyna zwiększają diurezę silniej niż kofeina. Ich zaletą jest to, że nie działają tak silnie i “nieprzyjemnie” pobudzająco psychicznie, nie dają objawu drżenia rąk i niepokoju w dawkach efektywnych w zakresie zwiększania diurezy. Pobudzają mięsień sercowy.

Theobromina i sodosalicylan teobrominy rozszerzają naczynia krwionośne w mózgu i naczynia wieńcowe serca, nerek oraz skóry. Zwiększają wydolność fizyczną, polepszają zdolności zapamiętywania. Hamują resorpcje zwrotną w kanalikach nerkowych (krętych). Działają rozkurczowo na mięśnie gładkie. Zwiększając ilość wydzielanego moczu przyczyniają się do ustępowania obrzęków i obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Zwiększają pojemność wyrzutową serca, zwiększają częstość bicia serca. Przyspieszają oddychanie. Sodosalicylan teobrominy ma działanie przeciwbólowe i przeciwmigrenowe. Teobromina nasila działanie salicylanów, antypiryny, fenacetyny, ibuprofenu i paracetamolu. Działa przeciwdepresyjnie, zwiększa gadatliwość i odwagę u osób zażywających. W niskich dawkach może nieznacznie i krótkotrwale podnosić ciśnienie krwi, ale u większości osób działa hipotensyjnie, szczególnie w dawce 500 mg i większych.

Zastosowanie: stany zapalne nerek, obrzęki na tle niewydolności krążenia, skąpomocz, niedomoga krążenia, nadciśnienie, miażdżyca, otępienie starcze, osłabienie pamięci, choroba wieńcowa, migrena. Teobromina może wspomagać procesy odchudzania oraz ustępowania cellulitis i rozstępów. Teobromina i surowce teobrominowe to dobry środek odtruwający, szczególnie w połączeniu z innymi ziołami, np. nawłocią, wilżyną, skrzypem, mydlnicą.

Na początku XX wieku wprowadzono do lecznictwa sodooctan teobrominy – Theobromino-natrium aceticum, czyli Agurin, który stosowano doustnie jako diureticum w dawce 250-500 mg w naparze miętowym lub wodzie miętowej, rzadziej większe dawki po 1 g 3 razy dziennie. W celu przygotowania tego leku najpierw rozpuszczano teobrominę w roztworze wodorotlenku sodu, potem mieszano z roztworem octanu sodu, po czym osuszano i krystalizowano.

Szwajcarska firma Hoffmann La Roche z Bazylei produkowała Theforynę (Thephorin) o działaniu moczopędnym (biały proszek rozpuszczalny w wodzie). Była to mieszanina mrówczanu sodu z teobrominą rozpuszczoną w roztworze wodorotlenku sodu. Stosowane dawki: 1 g 3 razy dziennie.