Guarana z Paullinia cupana jako stimulans i diureticum. Timbo z Paullinia pinnata w hamowaniu zakażeń.

Guarana (Gwarana) jest uzyskiwana z nasion krzewu Paullinia cupana Kunth ex H.B.K. = Paullinia sorbilis Mart. (polska nazwa osmęta, cierniopląt), pochodzącego z Ameryki Południowej. Należy do rodziny mydleńcowatych – Sapindaceae. Owoc ma postać gruszkowatej torebki, do 3,5 cm dł. (pomarańczowa-czerwona), w której zawarte jest duże czarne nasienie (liczba nasion w torebce od 1 do 3; dł. nasion ok. 12 mm). Ze sproszkowanych nasion formuje się kulki, zwane guaraną, z której przyrządza się napój pobudzający. Niekiedy nazwą guarana określa się również pastę z nasion Paullinia cupana.

W dawnych lekospisach i słownikach lekarskich znajdziemy nazwę guaranium. Określano nią substancję wyizolowaną z guarany, początkowo była to mieszanina metyloksantyn, potem głównie kofeina. Guaranium klasyfikowano jako diureid, czyli substancję moczopędną. Dla przypomnienia podam, że teobromina, również posiadała swój synonim diuretin (diuretyna) ze względu na właściwości moczopędne. Czyste guaranium podawano w dawce 60-300 mg dziennie.

Guarana, podobnie jak wyciąg z nasion kakaowca – Theobroma cacao jest źródłem alkaloidów purynowych, garbników katechinowych i proantocyjanidyn.

Guarana zawiera: kofeinę 3,6-5,8% (rzadziej do 7%), teobrominę 0,03-0,17%, teofilinę 0,02-0,06%, proantocyjanidyny 10% i saponiny. Dostępna w handlu sproszkowana guarana: białko ok. 13%, cukry 50-60%, tłuszcze ok. 3%, energia 1426 kJ/338 kcal (100 g); potas 516 mg, fosfor 177 mg, żelazo 2 mg/100 g.

Metyloksantyny mają działanie stymulujące i adaptogenne. Proantocyjanidyny zawarte w guarana hamują tworzenie biofilmu w układzie moczowym, przez co utrudniają zasiedlanie błon śluzowych przewodów moczowych przez bakterie i grzyby. Toebromina i kofeina zawarte w guaranie działają silnie moczopędnie i przeciwobrzękowo.

Wyciągi z nasion guarany (Extractum Pauliniae cupanae) pobudzają korę mózgową i ośrodki podkorowe, stymulują ośrodek oddechowy i naczynioruchowy; rozszerzają naczynia mózgowe, nerkowe i wieńcowe serca, zwężają naczynia brzuszne. Zatem powodują przepływ krwi z jamy brzusznej do skóry, mięśni i mózgu, co zwiększa wyraźnie wydolność fizyczną i psychiczną. Mięśnie stają się lepiej ukrwione i bardziej reaktywne.

Zwiększają siłę skurczową mięśnia sercowego Usprawniają wentylację płuc. Pobudzają układ bodźcowo-przewodzący serca. Wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają ruchy robaczkowe przewodu pokarmowego, wzmagają ilość wydzielanego moczu. Kofeina i teobromina zawarte w Paulinia zwiększają percepcję (odbiór) i analizowanie wrażeń, przyśpieszają i usprawniają procesy myślowe. W małych i średnich dawkach ułatwiają pracę umysłową, polepszają procesy zapamiętywania i kojarzenia. Znoszą uczucie znużenia i zmęczenia oraz niechęci do zwiększonego wysiłku.

Wyciągi z guarany przyśpieszają przemianę materii, wspomagając redukcję masy ciała.

Dr med. Gerhard Madaus (1890-1942) opisał guaranę jako stimulans i antineuralgicum. Zalecał guaranę przy senności, wyczerpaniu nerwowym, bólach głowy. Dawki efektywne 1-4 g. Nalewka 1:10 in 90% ethanolu: 20-30 kropli 1-3 razy dziennie na łyżce wody. Guarana wzmaga wydzielanie soku żołądkowego bogatego w kwas solny.

Rp. Tonik dla sprawniejszego uczenia się

Nasiona kawy (zielone)

Guarana (nasiona)

Zielona herbata (liść)

Wąkrotka (liść)

Mięta pieprzowa (liść)

równe części rozdrobnionych surowców

100 g mieszanki roślinnej zalać 700 ml 15-20% roztworu etanolu o temp. wrzenia, odstawić na 2 h, przefiltrować.

1 cz. uzyskanego wyciągu + 1 cz. miodu płynnego lub melasy, wymieszać. Zażywać po 30 ml.

W lecznictwie wykorzystywano również gatunek Paullinia pinnata Linne (osmęta pierzasta), z rodziny Sapindaceae. Jest to pnącze występujące w Brazylii, na Gujanie, Antylach i w Meksyku. Z korzenia rośliny pozyskiwano korę (znaną pod nazwą Timbo, Cururuape) barwy żółtoszarej i o silnym zapachu piżma. Kora korzenia zawiera żywicę i skrobię. Wykryto w niej kumarynolignany, kwebrachitol, woski, trójterpeny (beta-amyryna, lupeol), flawonoidy (diosmetyna, trycetyna), saponiny, rotenon i garbniki. Wyciągi z kory działają antynowotworowo (przeciwko gruczolakorakom), przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, przeciwreumatycznie i antyzakażeniowo. Stosowane były w chorobach reumatycznych, gorączkowych i zakaźnych. Kora korzenia Timbo trudno proszkuje się, ale pochłania potrójną ilość wody i w postaci papek-kataplazmów używano dawniej do okładów w okolicy chorej wątroby. Substancja żywiczna ma działanie znieczulające, a nawet narkotyczne. Liście i sok z rośliny wykorzystywano do opatrywania ran.