Clitoria ternatea Linne jako antidepressivum i nootropicum.

Clitoria ternatea L. (ang. Butterfly pea) to roślina motylkowa (Papilionaceae = Fabaceae), uprawiana i dziko rosnąca w Azji (Indie, Chiny), na Madagaskarze i Filipinach. Należy do roślin pastewnych. Nasiona zawierają 25-38% białka, 10% tłuszczu i 5% cukrów. W liściach jest 14-21% białka surowego. Owoce z nasionami są spożywane przez ludzi.

Surowcem zielarskim są liście, kwiat i korzeń – Folium, Flos, Radix Clitoriae ternateae. Z surowców sporządzane są napar i odwar, nalewka, ekstrakty na alkoholu i wyciągi suche. Do kapsułek i tabletek wprowadzane się ekstrakty suche i gęste lub sproszkowany surowiec. Roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (Shankapushpi, aparajit, Shankupushpam). W medynie ludowej Filipin zanan pod nazwą Sam-samping.

Działanie fitofarmakologiczne: cholinergiczne (wzrost stężenia acetylocholiny w hipokampie, potwierdzono na zwierzętach), nootropowe, psychotoniczne, przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe; poprawia procesy uczenia się, myślenia, zapamiętywania, odtwarzania informacji; usuwa objawy zmęczenia, znużenia, bezsilności; przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (wysokie dawki); przeciwwysiękowe na błony śluzowe i naczynia krwionośne. Roślina wskazana przy zaburzeniach uczenia się i pamięci oraz w depresji.

Pasta z korzeni odmiany o białych kwiatach używana jest w leczeniu chorób skóry. Pasta z liści i nasion tej samej odmiany do okładów na obrzęki węzłów chłonnych. Doustnie wyciągi z rośliny do zwalczania pasożytów, łagodzenia zaburzeń trawiennych i kaszlu, leczenia kokluszu, astmy, zapalenia oskrzeli, wodobrzusza, gorączki, gruźlicy, otalgii (ból ucha), schorzeń wątroby i układu moczowo-płciowego, zaburzeń miesiączkowania. Zewnętrznie do przemywania i okładania ozu przy stanach zapalnych, skóry przy owrzodzeniach i wypryskach oraz opłukiwania i przepłukiwania narządów płciowych zapalnie zmienionych i zainfekowanych.

Wyciągi alkoholowe i wodno-alkoholowe z korzenia mają głownie wpływ przeciwzapalny i przeciwbólowy oraz obniżający gorączkę.

Wyciągi wodne i wodno-alkoholowe z kwiatów moga być przydatne w leczeniu chorób siatkówki, naczyniówki, zaburzeń krążenia obwodowego, zawierają bowiem znaczne ilości antocyjanów i flawonoidów (delfinidyna, kaempferol /clitorin/, kwercetyna, mirycetyna), w tym nowe antocyjany – ternatyny (ternatins) C1-C5, D3 i preternatyny (preternatins) A3 i C4. W surowcu obecne są laktony (aparajityna), fitosterole sitosterol i taraxerol (=(3b)-D-Friedoolean-14-en-3-ol; korzeń), antatoksyna.

W zielu, kwiatch i korzeniu obecne sa fenolokwasy (kwas taninowy, p-kumarowy), katechina, wielocukry, żywice (korzenie).

Białko obecne w nasionach (finotyna) posiada właściwości fungistatyczne i owadobójcze. Wyciągi wodno-alkoholowe z kwiatów działają hipolipidemicznie i hipocholesterolemicznie, czyli obniżają poziom cholesterolu i lipidów we osoczu krwi.

Doświadczalnie na zwierzętach wykazano, że wyciąg wodno-alkoholowy 50% z nasion i korzeni Clitoria ternatea działa hepatoprotekcyjnie (ochronnie na miąższ wątroby), pomimo podawania im paracetamolu i czterochlorku węgla.

Preparaty. W handlu dostępne są gotowe leki z Clitoria (nalewka, kapsułki, tabletki), jak i suchy surowiec.

Z suchego surowca można przygotować nalewkę na alkoholu 50-60% – Tinctura Clitoriae, biorąc 1 część surowca (korzeń lub ziele) rozdrobnionego na 5 części alkoholu, macerując minimum 7 dni. Zażywać 1-2 razy dziennie po 10 ml przez 3-4 tygodnie. Dobra jest również nalewka na mocnym wytrawnym winie. Powtarzać kurację 1 raz na kwartał. Wyciąg na winie stosować 1 raz dziennie po 30 ml przez 1 tydzień, potem pauza na 2 tygodnie i kurację wznowić. Stosować również co kwartał.

Intractum z kwiatów: 1 cz. surowca na 3 cz. alkoholu 50-60% gorącego, z odrobina kwasku cytrynowego, bursztynowego lub witaminy C; macerować 7 dni, przefiltrować. Jako źródło antocyjanów i flawonoidów w leczeniu zaburzeń krążenia ocznego i obwodowego 5 ml 2 razy dziennie.

Odwar – Decoctum Clitoriae: 1 łyżkę rozdrobnionego korzenia zwilżyć spirytusem, po 3 minutach zalać 1 szklanką wody, gotować 5-7 minut, odstawić na 30 minut, przecedzić. Wypić przygotowaną porcję. Stosować 1-2 razy dziennie jako środek nootropowy i psychotoniczny. W leczeniu innych chorób 3-4 razy dziennie.

Napar – Infusum Clitoriae: 1-2 łyżki rozdrobnionego ziela lub samych kwiatów zalać 1 szklanką wrzącej wody; odstawić na kilkadziesiąt minut pod przykryciem. Wypić przygotowaną ilość naparu. Stosować 3-4 razy dziennie. Gdy parzone są kwiaty polecam przed zalaniem wrzątkiem dać szczyptę kwasku cytrynowego lub kwasu askorbinowego w celu stabilizacji naparu.

Sproszkowane surowce można spożywać w sporych dawkach, rzędu 3-5 g 3 razy dziennie, najlepiej na miodzie; zawsze starannie popijając ciepłym/gorącym napojem dla lepszej ekstrakcji w przewodzie pokarmowym.

Wykazuje synergizm z Eleutherococcus,  Centella asiatica, Withania somnifera, Bacopa moniera, miłorzębem Ginkgo, szafranem, gałką muszkatołową, rozmarynem i guaraną.