Liść mącznicy lekarskiej – Folium Uvae ursi (niedźwiedzie uszko, chrościna, niedźwiedzina, niedźwiedzie grono) zbierane jest z gatunku Arctostaphylos uva-ursi (Linné) Sprengler (Arbutus uva ursi Linné), z rodziny wrzosowatych – Ericaceae. Dawna nazwa łacińska mącznicy to Arbutus uva ursi L. Wg FP VI surowiec powinien zawierać nie mniej niż 8% pochodnych hydrochinonu, w przeliczeniu na arbutynę.
Mącznica obok wilżyny, połonicznika, ortosyfonu, wilżyny, rdestów, liści borówki, stanowi jedno z najważniejszych i efektywniejszych ziół stosowanych w zakażeniach układu moczowego. Liście tej krzewinki zbiera się od maja do lipca. Smak liści jest gorzkawo-cierpki.
Liść mącznicy zawiera 6-12% arbutyny, galoiloarbutynę, metyloarbutynę, kwas galusowy 6%, garbniki do 20%, flawonoidy 1,2-1,5% (kwercetyna, mirycetyna, kemferol, hiperozyd), triterpeny (kwas ursolowy 0,75%, uvaol), kwas syryngowy, p-kumarowy, elagowy i chinowy.
Wskazaniami do stosowania przetworów z mącznicy są: zakażenia i stan zapalny nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej, infekcje i nieżyt przewodu pokarmowego. W dawnej medycynie był podawany osobom cierpiącym na hemoroidy, rzeżączkę, neuralgie, białe upławy, polucje i mimowolne moczenie (Hecker 1814 r., Oesterlen 1861 r., Czarnowski 1905 r.). Niedźwiedzie grono zostało ujęte w Pharmacopoeia Regni Poloniae (1817 r.). Dr Czarnowski na początku XX wieku napisał: „Działanie rozpuszczające, wzmacniające, łagodnie pobudzające, moczopędne; wspiera zamianę materyj (…). W lecznictwie: z liści, w małych dawkach (…) herbata lub proszek: od zadawnionej rzeżaczki, także zewnętrznie do przepłukiwania cewki moczowej, w cierpieniach moczowodów, szczególnie przy kamieniu, w upustach nasienia (polucjach).
Mącznica zwiększa wydalanie moczanów z ustroju.
Zgodnie z FP VI dawka Uvae Ursi Folium jednorazowa wynosi 1-2 g, dobowa 1-2 g, w odwarach. Efektywne są jednak dawki wyższe. Dr M.T. Schnirer (1927 r.) zaleca picie odwaru sporządzonego z 5-15 g na 100 ml wody; gotowanie odwaru nie powinno trwać dłużej niż 10 minut. Uzyskany wyciąg należy wypić w ciągu dnia małymi porcjami. Dr E. Müller (1923 r.) przy zapaleniu pęcherza moczowego poleca herbatę sporządzoną z 1 łyżki stołowej liści mącznicy na 2 filiżanki wody; sporządzony odwar należy wypić małymi porcjami w ciągu dnia. Wg dr R. Franck’a odwar należy sporządzić biorąc 15-30 g surowca na 100 ml wody i uzyskany wyciąg wypić w ciągu dnia. Współcześnie wiemy, że w moczu alkalicznym (zasadowym) glikozydy fenolowe (arbutynowe) ziół ulegają rozpadowi do odkażającego hydrochinonu. Dla zapewnienia tego procesu poleca się równoczesne picie sody oczyszczonej (1 łyżeczka na szklankę wody) podczas przyjmowania ziół arbutynowych.
proszę mnie poinformować,gdzie w Polsce(na Swiecie)mogę kupić ekstrakt z mącznicy lekarskiej?>Gdy pytam w dostępnych mi aptekach, wszyscy rozkładaja ręce w geście niemoccy…Oczekuję ,ewentualnie,odpowiedzi.Z poważaniem -E.K.
Ziele mącznicy jest normalnie dostępne w sklepach zielarskich.
Mącznica najbliżej mnie (Gdańsk) masowo występuje w Szwecji na skałkach dookoła portu promowego Nanashamn (prom Gdańsk-Nynashamn). Warto się tam wybrać w maju – czerwcu na wycieczkę turystyczną. W Polsce mącznica jest pod ochroną.
Od dawna interesuję się samodzielnym zbieraniem surowców zielarskich. Szukam, oglądam, porównuję, zbieram.. i mimo rosnącego doświadczenia cały czas miewam nutkę niepewności czy aby na pewno zbieram to co mi się wydaje że zbieram.
Osobną sprawą jest to, że rośliny „z jednego strączka” wyrosną różne z uwagi na zróżnicowane warunki klimatyczne, glebowe, otoczenie, itp. Niemniej z uwagi na wewnątrzgatunkowe zróżnicowanie tym trudniejsze bywa rozróżnienie międzygatunkowe. Mącznica lekarska jest tutaj dobrym przykładem w porównaniu do borówki brusznicy. Wizualnie rośliny są łudząco podobne, zwłaszcza w lasach na ubogich glebach, gdy są niewyrośnięte. Z głogami jest podobnie – odróżnienie głogu ozdobnego o kwiatach czerwonawych od głogów jedno- i dwuszyjkowego poza okresem kwitnienia wymaga fachowca z prawdziwego zdarzenia. Wobec samoistnego mieszania się cech fizycznych głogów odróżnienie leczniczych od odmian pośrednich też jest trudne. Przykładów tego typu podobieństw fizycznych roślin różniących się od siebie znacznie działaniem na organizm ludzki jest mnóstwo. Początkujący zbieracz ziół równie dobrze może pomylić pokrzywę z jasnotą białą, choć z tej pomyłki uśmiałby się on sam kilka lat później – nie mniej z tego podstępu przyrody nie powina wyniknąć tragedia. Aronia czarna ma łudząco podobnego sobowtóra w lasach liściastych -do dzisiaj nie wiem co to jest, może jakiś gatunek irgi- dopiero po skosztowaniu owocu widać, że „ten owoc nawet nie stara się być jadalny”. Jednak niekiedy można popełnić znacznie bardziej kosztowny błąd. Najbardziej jaskrawymi tego przykładami sa grzyby jadalne i ich trujące odpowiedniki, które co ciekawe podążają terytorialnie za swoimi jadalnymi bliźniakami jak cienie.
I tutaj cel mojego postu – gdyby Pan Doktor zechciał opisać najbardziej popularne „pary” roślin zielarskich nastręczające najwięcej kłopotu zbieraczom, oraz róznice w ich właściwościach – mógłby z tego powstać niezmiernie ciekawy artykuł, a może nawet rozdział książki 🙂
Mącznica się płoży, borówka rośnie do góry. Listki, kwiaty i owoce mącznicy mają nieco inny kształt, iż borówki.
Trzeba sobie usiąść przy krzaczku jednego i drugiego i sobie popatrzeć spokojnie. Obydwie roślinki obok siebie, bez wysiłku można znaleźć w Szwecji lub Norwegii.
Pozdrowienia 🙂
Do Edwarda. Mącznicę lekarską ( Uva Ursi) – ekstrakt możesz zamówić na amerykańskiej stronie HuldaClark.com – 100 kapsułek -9,27 USD plus koszty transportu.
Pozdrawiam