Nagietek – Calendula

Nagietek lekarski – Calendula officinalis Linne, z rodziny Compositae (=Asteraceae) jest popularnym ziołem, dostępnym z uprawy.

Nagietek – Calendula, Swarzędz, sierpień 2008 r.

W aptekach i sklepach zielarskich sprzedawany jest kwiat nagietka (ang. calendula flower) – Flos (Anthodium) Calendulae, nalewka nagietkowa – Tinctura Calendulae, maść nagietkowa – Unguentum Calendulae, mało wartościowy nagietek w torebkach ekspresowych – Fix Calendula. Wyciągi z nagietka – Extractum Calendulae są składnikiem leków ziołowych: Calendulin – globulki dopochwowe (250 mg suchego wyciągu), preparatu Hemocal – czopki doodbytnicze, zawierające 100 mg ekstraktu z nagietka, preparatu Vaginal – gałki dopochwowe, zawierające 150 mg wyciągu z nagietka. Azucalen – zawiera wyciąg z rumianku i nagietka. Wszystkie te preparaty mają właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne oraz pobudzające regenerację tkanek.

Nagietek jest składnikiem niezliczonej ilości kosmetyków (kremy, toniki, mleczka, balsamy). Najgorzej jest wtedy, gdy do kosmetyków trafiają wyciągi z nagietka sporządzone na parafinie, wazelinie lub glikolu. Nie zawierają one pożądanych składników czynnych, a samo podłoże robi więcej szkody niż pożytku. Ponadto zawartość takiego wyciągu jest często zbyt mała, aby przyniosła jakiekolwiek korzyści dla skóry.

Firmy stosujące wyciągi z nagietka nieprawidłowo sporządzone, bez standaryzacji, otrzymywane z surowca o niskiej wartości doprowadziły do zniszczenia dawnej świetności nagietka. Ludzie stosujący preparaty nagietkowe wątpliwej jakości zawiedli się na jego efektywności i skuteczności. Nie mają pojęcia, że te preparaty są dalekie od prawdziwych leków nagietkowych, a sam nagietek jest rzeczywiście bardzo cenny i skuteczny w działaniu. Najlepiej, aby pozyskać surowiec z własnej uprawy, przetworzyć na świeżo lub wysuszyć w ciemnym i suchym miejscu, a następnie przechowywać w szczelnych słojach. Wtedy będzie można porównać zapach i smak nagietka własnego z tym kupnym. Wtedy docenimy jego prawdziwą wielką przydatność w terapii i kosmetyce.

Lecznicze są nie tylko same kwiaty, same płatki kwiatów, lecz całe kwitnące ziele nagietka. Ze świeżego kwitnącego ziela można sporządzić maść leczniczą, ucierając zmielony surowiec z masłem kozim lub lanoliną. Działa gojąco i przeciwzapalnie. Chlorofil obecny w zielu pobudza ziarninowanie i naskórnikowanie, saponiny i flawonoidy obecne w kwiatach działają dodatkowo przeciwzapalnie i antydrobnoustrojowo, hamując rozwój bakterii i grzybów.

Nagietek – Calendula, Swarzędz, sierpień 2008 r.

Ze świeżego ziela, jak i samych świeżych rozdrobnionych kwiatów sporządzać intrakt na gorącym alkoholu 40%, zalewając 100 g surowca 300 g wódki. Po 14 dniach przefiltrować. Zażywać z miodem przy grypie, przeziębieniu, anginie, chorobach skórnych, minimum przez 1 miesiąc, po 5 ml w 1-2 łyżkach miodu. Przy przeziębieniu dodawać do soku malinowego lub w mleku z sokiem malinowym i miodem.

Nalewka na suchym surowcu jest mniej wartościowa, niemniej jednak może być składnikiem maści nagietkowej (na lanolinie, eucerynie), żelu nagietkowego (na żelatynie, kreagelu z glonów, podłożach akrylowych), kosmetyków oraz leków złożonych.

Napar z ziela i kwiatów nagietka (2 łyżki czubate na 2 szklanki wrzątku) mogą być użyte do przemywania skóry, okładów na rany, oparzenia, odleżyny, wypryski, zmiany trądzikowe, oczy (przy stanach zapalnych), owrzodzenia, ponadto do opłukiwania narządów płciowych przy stanach zapalnych i urazach, do lewatyw przy zapaleniu odbytu (mocny napar z 4 łyżek na 1 szklankę wody). Doustnie zażywać 100-150 ml naparu przy nieżytach żołądka i jelit oraz jako środek czyszczący krew. Napar na mleku z miodem polecam przy przeziębieniu, kaszlu, ponadto grypie oraz wielu innych chorobach zakaźnych podobnie objawiających się jak grypa. Mocny napar do płukania jamy ustnej i gardła przy bolesnych nadżerkach i aftach (potem afty pędzlować intraktem lub nalewką nagietkową), zapaleniu dziąseł, bólu gardła. Mocny napar wkraplać do nosa przy katarze i zakażeniu wirusowym, najlepiej sporządzony na fizjologicznym roztworze soli (dostępny w aptekach bez recepty roztwór izotoniczny). Taki napar nagietkowy na roztworze chlorku sodu stosować na odleżyny, do lewatyw, oparzenia, rany, owrzodzenia żylakowate.

Nagietek ma właściwości antypierwotniakowe (pierwotniakobójcze).

W dawnej medycynie używano nalewkę nagietkową do okładów na trudno gojące sie rany, z wydzieliną ropną, sączące owrzodzenia i mokre wypryski.

Nagietek – Calendula, Swarzędz, sierpień 2008 r.

Wyciągi wodne  alkoholowe z nagietka mają właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne, ściągające, moczopędne, napotne i odtruwające. Polecano dawniej w leczeniu chorób wątroby (obrzmienia wątroby), przy zaparciach, kurczach żołądkowych, skrofulozie, nowotworach, przy skąpych miesiączkach. Zewnętrznie polecano przy przebarwieniach skóry, trądziku, wypryskach i liszajach.

Olejek eteryczny z nagietka zażyty doustnie działa pobudzająco i antyseptycznie.

Wyciągi olejowe z kwiatów służyły dawniej do barwienia masła.

Dziś wiemy, że nagietek zawiera flawonoidy (izoramnetyna, kwercetyna), trójterpenoidy, polisacharydy (ramnoarabinogalaktany, arabinogalaktany), poliacetyleny, pochodne ksantofilu, fitosterole, sporo manganu i saponiny triterpenowe.

Do saponin trójterpenowych należą kalendulozydy A-F (calendulosides A-F). Saponiny mają właściwości hemolityczne i przeciwzapalne. Polisacharydy nagietka stymulują fogocytozę (pożeranie antygenów) oraz wywierają wpływ antyrakowy. Do trójterpenowych alkoholi należą alfa- i beta-amyryna, arnidiol i kalenduladiol.