Sałatnik leśny–Mycelis muralis (L.) Dum. = Lactuca muralis L. w praktycznej fitoterapii.

Sałatnik leśny (niem./szwajc. Mauerlattich, Waldlattich; fr. Laitue des murs; ital. Lattuga de boschi; retorom. Latitschun dals mirs) – Mycelis muralis (Linne) Dumortier = Lactuca muralis Linne, z rodziny złożonych – Compositae = Asteraceae jest rośliną wieloletnią, dorastającą do 80 cm wys., rozpowszechnioną w naszym kraju. Rośnie w lasach i w zaroślach, na zrębach. Roślina sinozielona o łodydze dętej. Liście przerywano-pierzasto-dzielne, zwężone w oskrzydlony ząbkowany ogonek, u nasady strzałkowato obejmujący łodygę; odcinki liściowe okrągławe, zatoko-wrębne; odcinek szczytowy większy i trójkątnie sercowaty. Kwiaty koszyczkowe, zebrane w luźną wiechę; kwiaty języczkowe żółte. Owocem jest niełupka czarnej barwy, z krótkim i brunatnym dziobkiem. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Surowcem jest kwitnące ziele i korzeń sałatnika – Herba et Radix Mycelidis muralidis = Lactucae muralidis. Należy je suszyć w przewiewnym i najlepiej ciemnym miejscu (z wyjątkiem korzenia, który można suszyć w temp. do 50 stopni C). Przechowywać w szczelnych słojach, w ciemnym miejscu. Korzenie sałatnika pozyskiwane są jesienią i są silniejsze w działaniu fitofarmakologicznym. Sałatnik jest pospolity na terytorium Szwajcarii.

Sałatnik leśny – Mycelis muralis (L.) Dumortier; 26 czerwiec 2011, okolice Pobiedzisk.

Ziele i korzeń sałatnika zawiera związki lateksowe, fenolokwasy (kwas kawowy, chlorogenowy, izochlorogenowy), flawonoidy i antocyjany (apigenina, kwercetyna, luteolina w formie wolnej i glikozydowej), laktony seskwiterpenowe (dezoksylaktucyna = 8-deoxylactucin, jakwinelina = jacquinelin, glikozyd krepidiazyd B=glycoside crepidiaside B, hydroksyzaluzanin C = 9α-hydroxyzaluzanin C, 9α-hydroxy-11 β, 13-dihydrozaluzanin, glikozyd ikseryna = glycoside ixerin F, laktuzyd A = lactuside A, wernofleksozyd = vernoflexuoside (glukozaluzanin C = glucozaluzanin C), skopolinę (scopolin), sole mineralne (sporo wapnia i potasu).

Scopolina = 6-methoxy-2-oxo-2H-chromen-7-yl β-D-glucopyranoside obecna w sałatniku jest kumaryną o właściwościach inhibitora acetylocholinoesterazy, działaniu hipotensyjnym i przeciwnowotworowym. Podnosi poziom acetylocholiny w mózgu, może więc mieć zastosowanie w leczeniu choroby Alzheimera i in. zaburzeń pamięci.

Działanie fitofarmakologiczne wyciągów alkoholowych z ziela i korzenia sałatnika: obniżające podwyższone ciśnienie krwi (hipotensyjne), rozkurczowe na mięśnie gładkie i szkieletowe, przeciwbólowe, przeciwkaszlowe; uspokajające; silnie żółciopędne, ochronne na miąższ wątroby, fungistatyczne i grzybobójcze, antybakteryjne, przeciwnowotworowe.

Działania niepożądane: przedawkowanie preparatów sałatnikowych wywołuje zatrucie: zaburzenia psychiczne, halucynacje, podniecenie, a potem wyciszenie i senność; rozszerzenie źrenic, zaburzenia ciśnienia krwi i sercowe; nudności i wymioty, drgawki.

Wskazania dla nalewki i intraktu: stany skurczowe przewodu pokarmowego, nadciśnienie, stany skurczowe układu oddechowego, moczowego i pokarmowego, zaburzenia w oddawaniu moczu przy przeroście prostaty, choroby nowotworowe, bóle i spastyczności mięśni szkieletowych różnego pochodzenia, kaszel, astma; bolesne miesiączkowanie, zaburzenia pamięci.

Wskazania dla naparu: przewlekłe choroby wątroby, śledziony i trzustki.

Preparaty i dawkowanie. Nalewka sałatnikowa – Tinctura: 1 część suchych rozdrobnionych korzeni lub ziela zalać 3-5 cz. alkoholu 60-70%, wytrawiać przynajmniej 7 dni. Zażywać 1-2 razy dziennie po 5 ml. Kuracja nie powinna trwać dłużej jak 1 miesiąc. Można wznawiać co kwartał.

Napar – Infusum: 1 łyżkę korzeni lub ziela zwilżyć spirytusem i po 3 minutach zalać 1 szklanką wrzącej wody; pozostawić na 30 minut, przecedzić. Stosować w leczeniu zaburzeń przepływu żółci, niedoczynności trzustki, wątroby, przy kamicy żółciowej i uszkodzeniu wątroby (marskość, stłuszczenie), ponadto przy infekcjach uogólnionych grzybiczych i bakteryjnych, jako środek przeciwkaszlowy /z miodem/. Pić po 100 ml 3-4 razy dziennie, przez 2-4 tygodnie. W chorobach przewlekłych wznawiać kurację co kwartał.

Intrakt – Intractum: 1 część świeżego rozdrobnionego surowca (korzeń, ziele) zalać 5 cz. gorącego alkoholu 60%, pozostawić na 1 tydzień. Zażywać 2 razy dziennie po 5 ml przy zaburzeniach pamięci i nadciśnieniu.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja.