Szarłat – Amaranthus raz jeszcze.

Szarłat szorstki – Amaranthus retroflexus Linne i jego zastosowanie w lecznictwie opisałem w 2009 r.: https://rozanski.li/?p=366. W ogrodach często są uprawiane inne gatunki, szczególnie szarłat zwisły – Amaranthus caudatus Jacquin, szarłat trójbarwny – Amaranthus tricolor Linne, szarłat wyniosły (wiechowaty) – Amaranthus cruentus L., czy szarłat koński – Amaranthus hypochondriacus L. Rodzaj Amaranthus należy do rodziny Amaranthaceae. W starożytnej Grecji szarłat był symbolem nieśmiertelności, choć większość gatunków to rośliny jednoroczne lub byliny 2-3-letnie, zatem nie należą do długowiecznych. W gospodarce człowieka są wykorzystywane różne gatunki szarłatu. Stanowią źródło cennych nasion (roślina alternatywna dla zbóż), które można spożywać po zmieleniu (mąka szarłatowa, kaszka amarantusowa) lub skiełkowaniu, ponadto po uprażeniu, ekstrudowaniu; liści spożywanych podobnie jak szpinak; kwiatów (barwnik, ponadto do celów ozdobnych). Kwitnące ziele szarłatów jest surowcem leczniczym – Herba Amaranthi. Liście szarłatu można wykorzystać do przyrządzania zupy, na podobnej zasadzie jak botwinka (zupa z liści, łodyg i młodziutkich korzeni buraków), ważne jest jednak umiejętne jej zakwaszenie odrobiną octu i przyprawienie ziołami. Nasiona i liście szarłatowe mają wyższą zawartość białka niż pszenica. Słodycze z dodatkiem nasion szarłatu mają dużą wartość smakową i odżywczą. Po zblanszowaniu w osolonej i nieco zakwaszonej wodzie liście szarłatu można zamrozić i wykorzystywać w okresie zimowym. Jeszcze w tej chwili można wysiać szarłat do celów leczniczych i spożywczych (ziele), bowiem zdąży dostatecznie wyrosnąć.

Amaranthus cruentus L., lipiec 2011; Swarzędz.

Ziele szarłatu – Herba Amaranthi zawiera śluzy, garbniki, żółte i czerwone chromoalkaloidy (betacyan = betacyjanina, betaksantyna, amarantyna), związki amidowe (betaina, cholina), saponiny, flawonoidy (rutyna, kwercetyna), fitosterole, leukoantocyjany, fenolokwasy (kawowy, ferulowy, elagowy), alkohole cukrowe.

Działanie fitofarmakologiczne: przeciwzapalne, przeciwrodnikowe, przeciwwysiękowe, przeciwkrwotoczne, przyspieszające gojenie ran i wzrost nabłonka, rozkurczowe, przeciwbakteryjne, wzmacniające, nieco hipotensyjne, moczopędne, napotne, odtruwające; ochronne na miąższ wątroby, naczynia krwionośne, nerki i serce; przeciwmiażdżycowe, lipotropowe.

Wskazania: choroba wieńcowa, nadciśnienie, cukrzyca, stany zapalne przewodu pokarmowego i narządów układu pokarmowego, np. wątroby, trzustki; marskość i stłuszczenie wątroby; choroba wrzodowa; owrzodzenia jelit; zatrucia = kuracje odtruwające; stany zapalne naczyń krwionośnych, zapalenie naczyniówki i siatkówki oka; osłabienie organizmu; miażdżyca, choroby zanikowe i zapalne w układzie nerwowym.

Zastosowanie w medycynie ludowej: zaburzenia miesiączkowania, osłabienie, nieżyty przewodu pokarmowego, gorączka; jako środek krwiotamujący, moczopędny, wzmacniający, napotny.

Zewnętrznie: trudno gojące się rany, oparzenia, odleżyny, odmrożenia, uporczywe owrzodzeni i wypryski (świeże lub zamrożone ziele szarłatu rozcierane z tranem, olejem rokitnikowym i olejem lnianym – w równych proporcjach – najlepiej do okładów).

Napar – Infusum Amaranthi: 1 czubatą łyżkę suchego lub świeżego rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance naparu. Kuracja 1 miesiąc; powtarzać 1 raz na kwartał. Ponadto do płukania włosów i spłukiwania skóry owłosionej (wypadanie włosów, rozdwajanie włosów, łamliwość, brak połysku, wypryski na skórze głowy), do przepłukiwania pochwy przy upławach i stanach zapalnych; do opłukiwania zewnętrznych narządów płciowych przy zranieniach i zmianach zapalnych. Do okładów na oczy – skojarzyć z przyjmowaniem doustnym preparatów szarłatowych.

Macerat ze świeżego ziela – Maceratio: 2 łyżki zmielonego ziela zalać 1 szklanką wody zdrojowej zakwaszonej sokiem cytrynowym i witaminą C (krystaliczną lub wydobyć  z drażetek, kapsułek); odstawić na 6 godzin, przecedzić. Pić 1 raz dziennie po 1 szklance maceratu. Stosować przy chorobach układu krążenia, nowotworach, osłabieniu, chorobie Alzheimera, przy stwardnieniu rozsianym, cukrzycy, reumatyzmie, chorobach wątroby i trzustki, miażdżycy, zaburzeniach gospodarki tłuszczowej, przeroście gruczołu krokowego. Stosować do przemywania chorej skóry, okładów na rany. Można łączyć z maceratem pokrzywowym przy stosowaniu zewnętrznym i doustnym.

Nalewka = szarłatówka (amarantówka)– Tincura Amaranthi: 1 część świeżego i zmielonego ziela szarłatu zalać 5 częściami ciepłego wytrawnego wina lub etanolu 25-30%, dodać nieco witaminy C dla stabilizacji; odstawić na przynajmniej 7 dni. Doustnie przyjmować 1 kieliszek dziennie.