Satureja – cząber

W dawnej medycynie ogromną rolę jako środek antyseptyczny odegrał tymol (p-cymen-2-ol) oraz jego pochodne. Jest to związek fenolowy o silnych właściwościach odkażających, przeciwgnilnych i przeciwfermentacyjnych. Zastosowany na błony śluzowe i skórę działa podrażniająco i rozgrzewająco, pobudza ukrwienie, następnie poraża receptory bólowe. Działa też przecipasożytniczo, niszcząc pierwotniaki, obleńce i płazińce. Karwakrol, który ma zastosowanie w medycynie weterynaryjnej i produkcji zwierzęcej (stymulowanie trawienia, profilaktyka kokcydiozy, substytut antybiotykowych stymulatorów wzrostu) jest izomerem tymolu.

Cząber ogrodowy – Satureja hortensis L., Swarzędz 2008.08.09

Rośliną bogatą w tymol, cymen, karwakrol jest  cząber – Satureja (np. gatunek Satureja hortensis L.). Nalezy do moich ulubionych roślin leczniczych i przyprawowych. Olejek cząbrowy Oleum Saturejae zawiera ok. 50-62% tymolu, 9-10% p-cymenu, spatulenol (4-6%), karwakrol (6-8%), metyl-tymol (5-6%), beta-kariofilen (4-5%), gamma-terpinen (3-4%). Niektóre odmiany i gatunki cząbru (np. Satureja laxiflora Koch) są bardzo bogate w tymol (63-64%) i terpinen (11-12%), mniej w karwakrol (4-5%), geraniol (3-4%) i octan geranylu (3%). Satureja boissieri wytwarza olejek eteryczny zawierający 44-45% karwakrolu i 35% p-cymenu. Olejek eteryczny Satureja icarica zawiera 59-60% karwakrolu, 15-16% p-cymenu i 2% metyl-karwakrolu. Wszystkie wymienione surowce są stosowane w leczeniu infekcji i stanów zapalnych układu oddechowego. Działają silnie odkażająco na układ pokarmowy, oddechowy, przeciwzapalnie, przeciwpasożytniczo i żółciopędnie. Mają własciwości pobudzające krażenie krwi, napotne, rozgrzewające i przeciwdepresyjne. Wzmagają diurezę i odkażają drogi moczowe. Stosowane w przetworach: Infusum 5% – w ciągu dnia wypić 1-2 szklanki naparu; Oleum Saturejae, Oleum Thymi seu Origani – 2-3 razy dziennie 5-6 kropel, po jedzeniu. Tinctura z wymienionych surowców 1:5 – doustnie 5 ml 3 razy dziennie w niewielkiej ilości wody. Cząber jak przyprawa: do ryb, sałatek, mięs, zup, kanapek, wędlin. Doskoanły jako przyprawa jest olej z oliwek z dodatkiem świeżego cząbru (do butelki z oliwką włożyć kilka gałązek śweżego cząbru). 1 łyżka oliwy cząbrowej zażyta na czczo działa przecikamiczo w stosunku do kamieni żóciowych, przecipasożytniczo (na czczo, mocny wyciąg oliwny) i silnie żółciotwórczo oraz oczyszczająco na wątrobę. Olejek cząbrowy eteryczny można zażywać 2-3 razy dziennie po 4 krople przy kaszlu, zapaleniu gardła, przeziębieniu, bólu brzucha i bólu głowy.