Głóg – Crataegus w fitoterapii

Preparaty z owoców i kwiatów głogu Crataegus (ang. Hawthorn, niem. Weissdorn) są obecnie popularne w ludowej oraz akademickiej fitoterapii. Surowce pochodzą z gatunku głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna Jacq. (Lindm.), głóg dwuszyjkowy – Crataegus laevigata (Poir.) DC. (=Crataegus oxyacanthoides Thuill.), Crataegus azarolus L., Crataegus nigra Waldst. et Kit. i Crataegus pentagyna Waldst. et Kit. ex Willd.

Głóg – owoc – Fructus Crataegi, listopad 2008 r., Swarzędz

Surowcem oficjalnym jest kwiat z liściem głogu – Crataegi folium cum flore, w Szwajcarii i Niemczech pod nazwą Weißdornblätter mit Blüten (Farmakopea Europejska 5 – nie mniej niż 1,5% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd), owoc głogu – Weißdornfrüchte – Crataegi fructus (Farmakopea Europejska 5 – nie mniej niż 1% procyjanidyny, w przeliczeniu na chlorek cyjanidyny). W Farmakopei Polskiej VI ujęty jest owoc głogu – Fructus Crataegi, pochodzący z głogu jednoszyjkowego Crataegus monogyna Jacquin oraz głogu dwuszyjkowego – Crataegus oxycantha Linne. Zgodnie z FP VI owoc głogu powinien zawierać nie mniej niż 0,8% procyjanidyn w przeliczeniu na chlorek cyjanidyny C15H11ClO6 – m.cz. 322,7. Kwiatostan głogu – Inflorescentia Crataegi, zgodnie z FP VI powinien zawierać nie mniej niż 0,7% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd C21H20O12, m.cz. 464,39. W Deutscher Arzneimittel Codex 2005 umieszczony jest kwiat głogu (Weißdornblüten) – Flos Crataegi, który powinien zawierać przynajmniej 1,5% flawonolidów w przeliczeniu na hiperozyd.

Kwiat głogu – Flos Crataegi, maj 2008 r., Swarzędz

Wodno-alkoholowe wyciągi  głogu działają inotropowo dodatnio na mięsień sercowy. Rozszerzają naczynia wieńcowe, poprawiają krążenie wieńcowe, działają antyarytmicznie, kardioprotekcyjnie (ochronnie na mięsień sercowy) i przeciwmiażdżycowo. Przedłużają refrakcję mięśni komór. Usczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne. Obniżają ciśnienie tętnicze krwi (działanie hipotensyjne), poziom lipidów i cholesterolu we krwi. Wodne (odwar) i alkoholowe wyciągi z głogu mają właściwości antybakteryjne w stosunku do Shigella flexneri, Shigella sonneni, Proteus vulgaris i Escherichia coli.

Wskazania: dusznica bolesna, niemiarowość serca, choroba wieńcowa, nadciśnienie, miażdżyca, zaburzenia krążenia obwodowego i mózgowego, hiperlipemia, cukrzyca, skazy naczyniowe, otyłość.

W medycynie ludowej odwar z owoców, napar z kwiatów i nalewka (intrakt) używane były w leczeniu szeroko pojętych chorób układu krążenia, skórnych, metabolicznych, układu moczowego oraz pokarmowego. Preparaty głogu poprawiają trawienie i działaja rozkurczowo. Dostarczają prowitaminę A, witaminę C, P i z grupy B. Flawonoidy i fenole głogu hamują stany zapalne i łagodzą objawy alergii.

Składniki: flawonoidy (vitexin – witeksyna, vitexin-4-L-rhamno-D-glucoside, rutyna – rutin, quercetin – kwercetyna, quercetin-3-rhamno-galactoside), katechiny (catechina, epikatechina), procyjanidyny (B2, B5), fenolokwasy (kwas chlorogenowy, kwas kawowy), pentacykliczne trójterpeny (w owocach do 1,4%): kwas ursolowy, kwas oleanolowy, 2-alfa-hydroksyoleanolowy (synonimy: crataegolowy = krategolowy = głogowy = crataegolic acid); aminy (cholina, acetylocholina, alkiloaminy, poliaminy; adenina, adenozyna, guanina kwas moczowy, żelazo, fosfor, wapń, fruktoza; fitosterole (beta-sitosterol).

Preparaty i dawkowanie. W handlu znajdują się preparaty zawierające standaryzowany ekstrakt suchy lub płynny. Ekstrakty z owoców i kwiatów głogu są używane do wyrobu toników, kapsułek, syropów. Dostępny jest również suchy surowiec: kwiat i owoc.

Przykłady toników z głogu dostępne w Szwajcarii.

Z kwiatów polecam sporządzać napar – Infusum: 1 lyżkę rozdrobnionego surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody lub mleka, odstawić na 20-30 minut pod przykryciem, przecedzić. Dodać miód, np. gryczany, wrzosowy (dobre przy zaburzeniach serca), wypić w dwóch porcjach w ciągu dnia. Stosować regularnie przez minimum 3 miesiące.

Z owoców przyrządzać wino, nalewkę, intrakt lub odwar. Odwar – Decoctum: 1 łyżkę rozdrobnionych owoców zalać 1 szklanką wody, zagotować, gotować 3-5 minut, odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić przez sito, dodać do smaku miód. Pić 1-2 razy dziennie po 1 szklance odwaru.

Intrakt – Intractum: 100 g świeżych rozdrobnionych kwiatów lub owoców zalać 500 g gorącego alkoholu 30-40%, odstawić minimum na 2 tygodnie, przecedzić, dodać miód. Zażywać 1-2 razy dziennie po 1 łyżce. Stosować minimum przez 3 miesiące. Na kwartał (pełna kuracja) potrzebne jest około 1380-1400 ml intraktu (1 raz dziennie po ok. 15 ml).

Nalewka – Tinctura (100 g świeżego lub suchego surowca na 300 g ciepłego alkoholu 40%) – 1-2 razy dziennie po 5-10 ml. Można wymieszać z miodem w proporcji 1:1.

Głóg – Crataegus, okolice Pobiedzisk, wrzesień 2008 r.

Wino z owoców głogu, zasobne w flawonoidy i fenolokwasy, należy do win białych lub lekko różowych, zależnie od kwasowości i przebiegu fermentacji.

Przetwory z głogu działają uspokajająco, szczególnie z kwiatów. Mogą zapobiegać licznym nerwicom wegetatywnym, w tym serca. Znoszą objawy zawrotów głowy, uczucia „uderzenia krwi do głowy” oraz przeciwdziałają przykrym skokom ciśnienia w okresie po- i przekwitania. Korzystnie działają w okresie klimakterium u kobiet.