Ziele rzepiku – Herba Agrimoniae w praktycznej fitoterapii. Nowe informacje.

O rzepiku pospolitym pisałem wielokrotnie:

Ponownie do niego wracam, bowiem lubię tę roślinę leczniczą i wciąż pojawiają się nowe informacje na jej temat.

Rzepik pospolity – Agrimonia eupatoria L.; Agrimony; rodzina różowate – Rosaceae jest byliną rozpowszechnioną w naszym kraju (łąki, skraje lasów, pola, miedze, skaje łęgów).

Zgodnie z Farmakopeą Europejską i Brytyjską (2013, 2014) surowcem zielarskim oficjalnym jest kwitnący wierzchołek pędu – dried flowering tops of Agrimonia eupatoria L. Wg British Pharmacopoeia surowiec suchy powinien zawierać przynajmniej 2% garbników, w przeliczeniu na pirogalol – minimum 2.0 per cent of tannins, expressed as pyrogallol (C6H6O3; Mr 126.1) (dried drug).

Wilgotność surowca (próbka 1 g wysuszona w 105 stopniach C) nie powinna przekraczać 10% (loss on drying: maximum 10.0 per cent, determined on 1.000 g of the powdered drug (355) (2.9.12) by drying in an oven at 105 °C for 2 h).

Również zawartość popiołu całkowitego nie powinna przekroczyć 10% (Total ash: maximum 10.0 per cent).

Niestety trudno znaleźć jest w handlu krajowym dobry jakościowo surowiec. Przebadałem surowiec od trzech różnych producentów i u żadnego nie były zachowane parametry farmakopealne. Powodem tego był nadmierny udział łodyg w surowcu, stąd zawartość popiołu przekraczała 11, a nawet 13%. Również zawartość garbników wahała się na poziomie 3-3,5%, czyli była blisko minimalnej, podczas gdy zebrany surowiec ze stanu naturalnego zawierał 5, 8 i 14% garbników (ten ostatni owocujący z września).

Przyjrzyjmy się składnikom czynnym rzepiku": garbniki 3-21%; najczęściej nie przekracza 13%; proantocyjanidyny (proanthocyanidins (condensed tannins), kumaryny, flawonoidy – ok. 2% (glikozydy luteoliny, apigeniny, kwercetyny; kaempferol, isoquercitrin (głównie hyperoside 0,37%); glikozydy kaemferolu (3-glucoside, 3-rhamnoside, 3-rytinoside, 4’-methyl ether (kaempferide) i kaempferide 3-rhamnoside; polisacharydy (19,5%), glikozydowe goryczki.

Triterpenoids: ursolic acid (0,6%, euscapic acid, 28-glucosyl esters of euscapic acid i tormentic acid.

Kwasy fenolowe – phenolic acids: chlorogenowy – chlorogenic, kawowy – caffeic, elagowy – ellagic acids; para-hydroksybenzoesowy- p-hydroxybenzoic acid, protocatechuic – protokatechowy, gentyzynowy – gentisic, waniliowy – vanilic, salicylowy – salicylic, p-kumarowy -p-coumaric, ferulowy – ferulic acid.

Sole minerlne – minerals 7.3-7,9% (dużo krzemionki, sodu i potasu)

Fitosterole – phytosterols – beta-sitosterol.

W badaniach in vitro (linie komórkowe) wodne ekstrakty z rzepiku stymulują transport 2-deoksyglukozy, oksydację glukozy oraz syntezę glikogenu. Stymulują uwalnianie insuliny. Stąd rzepik jest w stanie działać hipoglikemicznie i zwiększa zawartość glikogenu w mięśniach oraz wątrobie.

Działanie fitofarmakologiczne: wzmagające wydalanie moczu i kwasu moczowego; przeciwzapalne; ściągające, tonizująco-gorzkie, moczopędne, przeciwskurczowe, napotne, wiatropędne, wątrobowe (hepatic, hepatoprotector), żółciopędne; hamujące rozwój Staphylococcus aureus i hemolitycznych paciorkowców. Gojące rany.

Zastosowanie: porfiria skórna (badania kliniczne przeprowadzone w 1984 r. w Rumunii potwierdziły efektywne działanie rzepiku); biegunka, stany zapalne gardła; zapalenie skóry, trudno gojące się rany; choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego; choroby nerek, stany zapalne żołądka i jelit; nietrzymanie moczu, zapalenie pęcherza moczowego, cukrzyca, niewydolność żylna, „ociężałość nóg”, żylaki odbytu

Dawki wg British Herbal Compendium 2006; prof. David’a Hoffmann’a 2003 i prof. Max’a Wichtl’a 2009: nalewka – tinktur 1-4 ml trzy razy dziennie (1:5 in 45%, czyli na alkoholu 45%). Napar z 1-2 łyżeczek na filiżankę (15 minut) – 3 razy dziennie. Liquid extract 1:1 in 25% ethanol 1-3 ml; tinctur 1:5 in 45% 5-10 ml (British Herbal Compendium).

Komisja E: 3 g surowca dziennie.

Przy samodzielnym zbieraniu surowca najlepiej pozyskiwać kwitnące wierzchołki pędów i liście. Unikamy dolnych liści i pożółkłych oraz zanieczyszczonych odchodami owadów oraz mięczaków, często przesiadujących na rzepiku, szczególnie w dolnej części pędu.