Andrographis (green chirettta, Indian chiretta) w praktycznej fitoterapii.

Andrographis paniculata ( Burm.f. ) Mur. ex Nees (Justicia paniculata Forssk.), Bidara, Chuan Xin Lian – należy do rodziny Acanthaceae. Występuje w Indiach, na Cejlonie i Jawie. Surowcem jest ziele – Herba Andrographidis. Zioło stosowane w Medycynie Ajurwedyjskiej i Tradycyjnej Medycynie Chińskiej.

źródło obrazka: Medicinal plants in Viet Nam; Institute of Materia Medica – HANOI – WHO/WPRO, 1990.

Ziele i liście służą do przyrządzania soku – Succus (świeży surowiec), proszku (Pulvis) nalewki (Tinctura), odwaru (Decoctum) i naparu (Infusum).

Działanie fitofarmakologiczne w Ajurwedzie (accani, akhurlie, bhui neem, banamaricha, almegh): przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, antywirusowe (działa na HIV), cytotoksyczne, immunosupresyjne, napotne, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, utrudniające procesy zapłodnienia, antyspermatogenne, antyandrogenne, przeciwzimnicze (antymalaryczne), przeciwpasożytnicze (przeciwrobacze i pierwotniakobójcze), owadobójcze, przeciwnadciśnieniowe, rozkurczowe, przeciwbólowe, hepatoprotekcyjne, hipoglikemiczne, moczopędne, ściągające, gorzkie, wykrztuśne, odtruwające.

Wskazania w medycynie ajurwedyjskiej: dyzenteria, biegunka, zapalenie żołądka i jelit, choroby alergiczne, gorączka, grypa, zapalenie zatok obocznych nosa, zapalenie migdałków, zapalenie oskrzeli, malaria, lejshmanioza, schorzenia wątroby.

Wskazania w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, medycynie ludowej Indonezji (ampada, bidara, ki oray, takilo), Tajlandii (fa thalaai), Filipin (aluy, lekha, sinta) i Wietnamu (cong cong): choroby przeziębieniowe i objawiające się gorączką, ogólne wyczerpanie (zmęczenie), owrzodzenia w jamie ustnej, ukąszenia węży, bolesne oddawanie moczu, krztusiec, biegunka, czerwonka, ropnie, owrzodzenia skórne, stany zapalne i nadżerki w gardle i na języku, nieżyty układu oddechowego, niestrawność, zapalenie wątroby, cukrzyca.

Składniki czynne: diterpeny (andrografolidy: dezoksyandrografolid, neoandrografolid, izoandrografolid, bisandrografolid, adrografizyd), flawonoidy (metoksy-flawony), sole mineralne (potas).

Diterpeny działają hepatoprotekcyjnie i przeciwcukrzycowo.

Niektórzy autorzy mylnie przypisują właściwości immunostymulujące Andrographis. Składniki i dotychczasowe badania potwierdzają, że działa on raczej przeciwzapalnie i tłumi reakcje prozapalne, znosi też objawy autoagresji immunologicznej. Bardziej obiektywne jest nadanie właściwości immunomodulujących.

W ziołolecznictwie Europy importowany Andrographis przyjęto jako środek gorzki, stymulujący wydzielanie śliny, żółci, soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; ponadto doceniono jego właściwości ochronne na wątrobę, przeciwzapalne, antywirusowe, fungistatyczne i przeciwbakteryjne. Sprawdza się również jako środek oczyszczający macicę (wzmaga wydzielanie śluzu i usuwanie martwych tkanek, skrzepów itd.)

Wskazania dla nas Europejczyków: zaburzenia trawienne, brak apetytu, schorzenia trzustki, wątroby, śledziony; stany zapalne zatok, choroby alergiczne; nieżyty układu oddechowego i moczowo-płciowego, choroby autoimmunologiczne, hiperandrogenizm. W mieszankach z wrotyczem, piołunem, korą granata, korą berberysu (mahonii) w zwalczaniu pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych (wyciąg na occie do smarowania skóry, odwar przyjęty na czczo doustnie, wyciąg na winie 1:7 – 100 ml na czczo 1 raz dziennie przez 3 dni, po każdym dniu środek przeczyszczający, np. rzewień)

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, anizo- i oligospermia, zaburzenia płodności.

Interakcje: nie stosować jednocześnie z syntetycznymi lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwnadciśnieniowymi (może obniżać ich skuteczność i konkurować o te same receptory).

Dawkowanie:

Przeziębienie: ekstrakt suchy 400 mg 3 razy dziennie; profilaktyka przeziębienia 200 mg dziennie przez 5 dni.

Gorączka, ból gardła: ziele w odwarze, naparze 3-6 g dziennie.

Płynny wyciąg 1:2: 3-6 ml dziennie.

Nalewka 1: 5 na alkoholu 50%: 5 ml 2-3 razy dziennie.

Napar Infusum: 1 łyżka surowca na 1 szklankę wrzącej wody, parzyć pod przykryciem 20 minut, przecedzić. Pić dziennie 200 ml naparu, najlepiej małymi porcjami (organizm nasycać). W przypadku odwaru: 1 łyżkę ziół zalać 1 szklanką zimnej wody, powoli doprowadzić do zagotowania, po czym gotować na małym ogniu 20 minut. Odstawić na 20 minut. przecedzić. Dziennie wypić 200 ml odwaru małymi porcjami.

Kuracja Andrographis trwa 1-3 tygodnie, zależnie od charakteru choroby.

Inne gatunki Andrographis również znalazły zastosowanie w medycynie azjatyckiej:

1. Andrographis alata (Vahl) Nees: przeciwgorączkowy, przeciwzapalny, w leczeniu trądu.

2. Andrographis atropurpurea (Denns.) Alston – jako środek przeciwgorączkowy.

3. Andrographis echioides Nees – w leczeniu gorączki, dyzenterii, zapalenia żołądka i chorób wątroby, do zwalczania pasożytów przewodu pokarmowego, jako środek rozwalniający i przeciwmalaryczny.

4. Andrographis elongata T. Anderson – w postaci pasty na rany po ukąszeniu owadów i skorpionów, ponadto sok z liści doustnie przy cukrzycy i gorączce.

5. Andrographis glandulosa Nees – środek przeciwgorączkowy.

6. Andrographis lineata Nees – ochronny na wątrobę, przeciwzapalny, moczopędny, napotny, przeciwgorączkowy, przeciwbakteryjny, przeciwwirusowy, przeciwcukrzycowy. Także w leczeniu chorób płuc. Pasta z rośliny zewnętrznie do obkładania użądleń i ukąszeń (skrorpiony, owady, węże).

7. Andrographis macrobotrys Nees (Andrographis ceylanica Nees) – w leczeniu bólu mięśni, biegunek i ukąszeń.

8. Andrographis nallamalayana J.L. Ellis – w leczeniu białych upławów’ ponadto jako środek przeciwbakteryjny.

9. Andrographis neesiana Wight (Erect herb) – afrodyzjak, poprawiający erekcję.

10. Andrographis ovata (T. Anderson ex Bedd) Benth.& Hook.f. – do zwalczania pajęczaków pasożytniczych, np. świerzbowca (Scabies) – w pastach.

11. Andrographis serpyllifolia (Rottl. Ex Vahl) Wight – leczeniu użądleń I ukąszeń różnego rodzaju; jako środek przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, gorzki, rozwalniający, łagodzący, przeciw pasożytom zewnętrznym (pchły). Używa się korzeń i liście.

12. Andrographis stenophylla C.B. Clarke – przeciwzapalny, przeciwdrobnoustrojowy, przeciwrobaczy, do leczenia ukąszeń (węże).

13. Andrographis tenuiflora T. Anderson – w leczeniu zapalenia węzłów chłonnych, migdałków, anginy.

14. Andrographis wightiana Arn. Ex Nees – pasta z liści na wodzie doustnie w leczeniu gorączki.