Pstrolistka sercowata – Houttuynia cordata Thunb. w praktycznej fitoterapii.

Pstrolistka sercowata – Houttuynia cordata Thunberg (nazwy botaniczne synonimowe: Polypara cochinchinensis Loureiro; Polypara cordata Kuntze) należy do rodziny saururowatych – Saururaceae (wątlikłoskowate, jaszczurzowate). Jest rośliną wieloletnią, pochodzącą z Azji (Indie, Birma, Chiny, Japonia, Tajwan, Jawa, Kambodża, Wietnam, Tybet), gdzie występuje w lasach, na łąkach, zboczach, nieużytkach oraz terenach ruderalnych. Preferuje podłoża wilgotne, a nawet zalewane wodą. Roślina w wodzie zmienia swoją morfologię, liście ulegają zdrobnieniu. W Polsce uprawiana w celach ozdobnych. W krajach azjatyckich młode rośliny są spożywane jako warzywo. Wiosenne liście zjadane są na surowo lub po ugotowaniu. Pstrolistka sercowata jest rośliną przyprawową, przy czym jej smak i zapach zależy w dużej mierze od gleby i nasłonecznienia. W Krośnie uprawiana przeze mnie pstrolistka ma zapach i smak kolendrowo-cytrusowy, lekko ściągający, z nutą imbiru, dość intensywny. Kwiaty i owoce również są spożywane. Aromatyczne długie i cienkie kłącze również doskonale smakuje na surowo i po obróbce termicznej. W Azji pstrolistka na podłożach podmokłych przybiera smak i zapach świeżej ryby (stąd angielska nazwa fish wort, fish leaf,  fish mint) i zielonej kolendry z nutą pomarańczy. W Krośnie na podłożach bardziej wilgotnych pstrolistka również po kilku minutach od zjedzenia lub roztarcia w dłoni pozostawia woń śluzu rybnego na tle kolendry z imbirem oraz cytrusem.

Świetnie smakują sałatki z kłączami, młodymi liśćmi oraz napary z kwiatów suszonych i świeżych. Napar z kwiatów pstrolistki działa orzeźwiająco i wzmacniająco.

Pstrolistka sercowata, Krosno, lipiec 2021 r.

W medycynie ludowej krajów azjatyckich pstrolistka jest ziołem pobudzającym miesiączkowanie, oczyszczającym rany oraz wrzody skórne, przeciwobrzękowym, pobudzającym zrastanie kości. Rany i ropnie oczyszcza z ropy. Pasta z rośliny była przykładana na schorzałe miejsca (owrzodzenia, ranny, ropnie, czyraki). Pulpa z ziela pstrolistka na surowo podawana była doustnie przy chorobach serca i niestrawności. Również zagotowana pasta z całej rośliny (kłącza, ziele) była używana w podobnych sytuacjach zewnętrznie i wewnętrznie. Pulpą z pstrolistki leczono ukąszenia, użądlenia i ugryzienia.

Liście pstrolistki spożywane na surowo działają odtruwająco (depurativum – środek czyszczący krew), podawana je także przy chorobach wirusowych, bakteryjnych, w tym wenerycznych.

Sok z rośliny leczy bóle brzucha, niestrawność, nieżyty żołądka i jelit. Świeża roślina była zalecana przy cholerze, czerwonce, odrze. W medycynie weterynaryjnej jako środek przeciwpasożytniczy.

Destylat i nalewka ze świeżej pstrolistki odstrasza kleszcze, strzyżaki, komary, koty, psy, kuny, łasice i inne zwierzęta, ze względu na zawartość ketonu metylowo-nonylowego.

Pstrolistka posiada działanie immunomodulujące i przeciwwirusowe. Posiada potencjał farmakologiczny, który może być wykorzystany w leczeniu SARS (Ciężkiego zespołu ostrej niewydolności oddechowej wywołanego przez koronawirusy).

W badaniach na myszach wykazano, że zwiększa liczbę limfocytów T CD4 ⁺ i CD8 ⁺ i powoduje wzrost wydzielania IL-2 i IL-10 (interleukin) (patrz praca Immunomodulatory and anti-SARS activities of Houttuynia cordata Kit-Man Lau, Kin-Ming Lee, Chi-Man Koon, Crystal Sao-Fong Cheung, Ching-Po Lau, Hei-Ming Ho, Mavis Yuk-Ha Lee, Shannon Wing-Ngor Au, Christopher Hon-Ki Cheng, Clara Bik-San Lau, Stephen Kwok-Wing Tsui, David Chi-Cheong Wan, Mary Miu-Yee Waye, Kam-Bo Wong, Chun-Kwok Wong, Christopher Wai-Kei Lam, Ping-Chung Leung, Kwok-Pui Fung J Ethnopharmacol. 2008 Jun 19; 118(1): 79–85. Published online 2008 Mar 30).

Wg dra G. Dragendorffa(1898 r.) pstrolistka pobudza miesiączkowanie i zawiera alkaloidy takie jak w chinowcu (drzewo chinowe). Suche ziele zawiera 0,05-0,06% olejku eterycznego, bogatego w tymol, limonen, cymol, geraniol, linalol, octan bornylu, beta-pinen, terpinen 4-olketon metylowo-nonylowy (nawet do 40%) beta-mircen i karwakrol. W surowcu zawarte są flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna 0,5%, hiperyna, afzelina, rutyna), kwasy kawoilochinowe,  kwas elagowy, kawowy, galusowy, estry kwasów tłuszczowych i kwasy tłuszczowe, np. kwas kaprynowy, laurynian metylu, heksadekanian metylu, kwas undekanowy, oleinian metylu,  linoleinian metylu. W kłączach stwierdzono obecność beta-ketoaldehydu i 3-oksododekanalu. Cała roślina obfituje więc w fitoncydy o działaniu antybiotycznym.

Olejek eteryczny hamuje rozwój Staphylococcus aureus i Sarcina ureae.

Pstrolistka sercowata, Krosno, lipiec 2021 r.

Zastosowanie: choroby zakaźne, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, infekcje skóry, układu moczowego, oddechowego i pokarmowego, rany, owrzodzenia. Do kuracji odtruwających. Jako repelent.

Preparaty i dawkowanie: napary z suchych lub świeżych części rośliny, 1-2%, 120 ml nawet 3 razy dziennie, w nieżytach układu moczowego i oddechowego częściej. Napar również do płukanek, okładów i przemywania.

Nalewka (w tym freshtinktur, Tinktura Houttuyniae) 1:5-10 na etanolu 70%, 20-30 kropli 1-3 razy dziennie w łyżce wody. Pulpa z rośliny świeża doustnie 1-2 łyżeczki 1-3 razy dziennie. Ponadto do okładów/opatrunków.

Wg moich doświadczeń w dawce 30-50 g roślina świeża jest bezpieczna i można ją spożywać w sałatkach. Ponadto jako przyprawa do ryb, mięs, sosów i zup.

Opracowano szereg leków i suplementów z pstrolistki w postaci kropli, kapsułek i tabletek.