Oleander – Nerium należy do rodziny toinowatych – Apocynaceae, rzędu goryczkowców – Gentianales. Występuje naturalnie w krajach Morza Śródziemnego oraz w subtropikalnych rejonach Azji (Japonia, Chiny, Indie). Oleander jest drzewkiem lub krzewem. Najbardziej popularnym gatunkiem jest oleander pospolity – Nerium oleander, który może być u nas uprawiany w okresie wiosenno-letnim w ogrodach, na zimę i późną jesień musi być zabrany do ciepłego miejsca. Nadaje się również do uprawy w doniczkach. Kwiaty są białe, liliowe, różowe, czerwone, rzadziej dwubarwne. Niektóre odmiany maja kwiaty pełne. Liście lancetowate, całobrzegie, skórzaste. Surowcem leczniczym są liście, zbierane przed i w czasie kwitnienia. Obecnie surowiec sporadycznie stosowany. Został wyparty przez inne środki glikozydowe. W XIX (począwszy od 1861 r.) wieku zaczęto opisywać oleander jako źródło glikozydów nasercowych. O. Schmiedeberg (1883 r.) i Leulier wyizolowali z oleandra glikozydy: nereinę, oleandrynę i neriantynę. Oleandryna rozpuszcza się w alkoholu i chloroformie. Nereina jest rozpuszczalna w wodzie i alkoholach. Neriantyna jest rozpuszczalna w alkoholach. Najcenniejsza jest oleandryna. Jednakże juz wcześniej, bo w starożytnej Grecji, Rzymie i Indiach oleander był używany jako lek kardiostymulujący i jako środek samobójczy. Ponadto do leczenia chorób wenerycznych. Przed II połową XIX wieku jest wymieniany w lekospisach niemieckich i szwajcarskich pod nazwą Nerium oleander, Rosenlorbeer i opisywany jako środek przeciwko zimnicy – malarii (Wechselfieber), w dawce 2-5 granów (grany!, nie gramy!), przy ataku choroby (napady dreszczy i gorączki). Surowiec opisywany w niemieckojęzycznych podręcznikach farmakognozji z I połowy XX wieku pod nazwą Folia Nerii = Oleanderblatt. Przed II wojną światową firma Knoll A-G wprowadziła oficjalnie do lecznictwa preparat o nazwie Oleander-Perpurat, który był ekstraktem z liści oleandra, sprzedawanym w butelkach po 50 g w cenie 1,38 RM (lata 30.). Polecany przy niewydolności mięśnia sercowego i zaburzeniach rytmu serca. Podawany w dawce 15-20 kropli 3 razy dziennie. Także Schering wprowadził (w latach 30. XX wieku) preparat oleandrowy, zawierający wyodrębnione glikozydy o nazwie Folinerin (krystaliczna oleandryna o dużej czystości). Folineryna była podawana w dawkach jednorazowych 0,1-0,2 mg, a dzienna dawka wynosiła 0,6-1 mg. Folineryna była odporna na kwas solny żołądka.
Folium Oleandri = Folium Nerii zawiera do 1,5% glikozydów nasercowych cyklopentanofenantrenowych: oleandryna C32H48O10 (ang. oleandrin), digitoksygenina (digitoxingenin), neriantyna (ang. neriantin), rozagenina (ang. rosagenin).
Siła działania wyizolowanej oleandryny przewyższa glikozydy naparstnicy (oleandryna działa 3 razy silniej niż digitoksyna). Preparaty galenowe z Folium Oleandri działają na serce z siłą porównywalna do leków strofantynowych. Glikozydy oleandra lepiej wchłaniają się do krwi niz glikozydy naparstnicy. Nie ulegają tak dużej kumulacji w ustroju jak glikozydy naparstnicowe Digitalis. Przeprowadzono kilka porządnych badań klinicznych, potwierdzających skuteczność oleandra w leczeniu niewydolności krążenia. Oleander nie miał jednak szczęścia w zakresie ówczesnej reklamy, marketingu i dotarcia do dostatecznej liczby lekarzy i aptekarzy, przez co nie odniósł tak dużego rozgłosu jak glikozydy konwalii, naparstnicy, czy strofantusa. Późniejszy wybuch wojny niewątpliwie przeszkodził w dalszym upowszechnianiu oleandra. Ponadto oleander z uwagi na rozpowszechnienie jako rośliny ozdobnej często powodował zatrucia u zwierząt i dzieci, które zjadły jego kwiaty lub liście przypadkowo, w zbyt dużej dawce. Oleander zyskał miano rośliny trującej, co odwróciło uwagę społeczeństwa od jego właściwości leczniczych i możliwości wykorzystania w medycynie. Oleander był nawet używany do uzyskiwania środków owadobójczych (insektycydów) i rodentycydów (środki trujące dla gryzoni).
Glikozydy oleandra okazały sie pomocne w leczeniu dławicy piersiowej, z zwalczaniu skurczów dodatkowych, przekrwienia biernego i obrzęków. Zapobiegają nadciśnieniu i arytmii. Leczą nerwicę serca. Oleandryna może zastąpić naparstnicę.Dawkowanie: sproszkowane liście oleandra – Pulvis Fol. Oleandri 0,05 g 2-3 razy dziennie (100-150 mg dziennie). Sproszkowany liść można mieszać z ciepłym woskiem pszczelim, formować czopki i podawać doodbytniczo (50 mg proszku liściowego na 1 czopek). Intractum Oleandri: 3 razy dz. po 10-20 kropel. Tinctura Oleandri 3 razy dz. po 10-20 kropel.
Przetwory oleandrowe przedawkowane wywołują zatrucie objawiające się wymiotami, biegunką i bolesnymi skurczami przewodu pokarmowego. Osoby o szczególnie wrażliwym przewodzie pokarmowym mogą odczuwać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego przy podawaniu wysokich dawek leczniczych. Wtedy lepiej jest podawać oleander doodbytniczo – per rectum. Nie wolno podawać oleandra kobietom ciężarnym i karmiącym (poronienia, przechodzą do mleka).
Istnieją doniesienia o możliwości zastosowania oleandryny w leczeniu guzów złośliwych (oleandryna to inhibitor (= czynnik hamujący) angiogenezy, czyli rozwoju naczyń niezbędnych do wzrostu nowotworu).
Oleander – Nerium oleander Linne, Swarzędz, maj 2009 r.
Najnowsze komentarze