|
|
Rodzaj orszelina – Clethra obejmuje 35 gatunków (wg prof. R. Hegnauera 30 gatunków) i należy do rodziny orszelinowatych – Clethraceae. Do rodziny orszelinowatych należy około 75 gatunków (w rodzajach Purdiaea i Clethra).
Rodzaj Clethra określany był polskimi nazwami olchówka, olszówka i orszelina. W rodzaju orszelina występują zarówno krzewy, jak i drzewa, obejmujące zasięgiem Amerykę Północną i Azję Wschodnią. Gatunek (endemiczny) Clethra arborea Aiton występuje na Maderze (Makaronezja na Oceanie Atlantyckim).
Orszelina, Krosno, sierpień 2019.
Orszelina olcholistna – Clethra alnifolia Linne (=Clethra tomentosa Lamarck) jest krzewem, dorastającym w naturze do 3 m wys., w Polsce jednak osiąga mniejsze rozmiary. Pochodzi z Ameryki Północnej. Preferuje podłoża wilgotne i podmokłe. Piękny krzew wzmacniający brzegi, zapobiegający erozji. Wytwarza liczne wiechy słodko pachnących białych, różowawych lub żółtawych kwiatów. Owocem jest torebka przypominająca owoc pieprzu. Nazywana jest nawet “słodkim pieprzem” (sweet pepper bush, summersweet), choć właściwości przyprawowych nie posiada.
W Polsce krzew ten jest dostępny w szkółkach ogrodniczych. Sadzony w celach ozdobnych. Gdy jest mały warto go na zimę ochronić, bowiem przemarza. Osobniki starsze, 4-6-letnie są odporne na polskie mrozy.
Surowcem zielarskim są kwiaty, szczyty gałązek, kora, korzeń i liście – Inflorescentia, Frondes (Frons), Cortex, Radix et Folium Clethrae.
Surowce są słabo poznane chemicznie. Zawierają garbniki, kwasy fenolowe (kwas kawowy, p-kumarowy, elagowy, galusowy), trójterpeny (kwas ursolowy), fitosterole. W kwiatach występują leukoantocyjany Kwiaty zasobne w olejek eteryczny i flawonoidy (kwercetyna). Roślina kumuluje kobalt, nikiel, cynk, mangan, miedź i żelazo.
Wodne wyciągi (napar, odwar 1-2 g/120 ml wody) z kory, korzenia i gałązek działają napotnie, przeciwgorączkowo, ściągająco i przeciwzapalnie. Napar z liści i kwiatów orszeliny działa przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Dłużej podawane łagodzą objawy reumatyzmu i alergii. Związki trójterpenowe, garbniki i fenolokwasy zawarte w surowcach wpływają hipoglikemicznie i hipocholesterolemicznie. Hamują stany zapalne żołądka, jelit i wątroby. O zastosowaniu Clethra alnifolia jako diaphoreticum i stimulans wspomniał w swoim dziele (A Catalogue of the Medicinal Plants… z 1848 r.) prof. Charles Alfred Lee.
1-2% napary i odwary stosować 2-4 razy dziennie po 1 filiżance (około 100-120-150 ml) przy nieżytach układu pokarmowego, chorobach gorączkowych, zakażeniu i stanach zapalnych układu oddechowego, zakażeniach układu moczowego, w chorobach reumatycznych, cukrzycy i przeziębieniu. Zewnętrznie naparem i odwarem przemywać skórę trądzikową i łojotokową, płukać włosy przetłuszczające się. Kosmetyki z naparem/odwarem orszelinowym mogą dawać poprawę w przebiegu atopowego zapalenia skóry i trądziku różowatego. Ponadto odwar w okładach na oczy (stany zapalne, infekcje, zmęczenie).
Orszelina, Krosno, sierpień 2019.
W Farmakopei Szwajcarskiej 11 (2012 r.) – Pharmacopoea Helvetica XI znaleźć można monografię owocu figowca pospolitego (figi pospolitej, figi karyjskiej) – Fructus Caricae (niem. Feige). Zgodnie z definicją jest to cały, wysuszony owoc pochodzący z Ficus carica Linne o zawartości co najmniej 45% ekstraktu (zawartość ekstraktu suchego z surowca po odparowaniu rozpuszczalnika – wody!). W 2009 roku zamieściłem wpis na temat owoców figowca: https://rozanski.li/583/ficyna-ficin-i-ficus/
Należy również wspomnieć, że pod nazwą Fructus Caricae może kryć się w niektórych lekospisach owoc z drzewa melonowego – Carica papaya L. (rodzina papajowate – Caricaceae): https://rozanski.li/1126/fructus-caricae-owoc-melonowca-jako-zrdlo-enzymu-proteolitycznego/. Dopiero definicja w danej farmakopei określa dokładne pochodzenie surowca (gatunkowo).
Figowiec pospolity, Bułgaria, lipiec 2018.
Figowiec jest drzewem dorastającym do 10 m wys., choć nie trudno znaleźć formy krzewiaste w stanie dzikim, jak i w uprawie. Liście okrągławe, dłoniaste-3-5-klapowane, do 12 cm średnicy. Należy do rodziny morwowatych – Moraceae. Liście, owoce i pędy wypełnione są mlecznym sokiem, zawierającym około 12% kauczuku. To co zjadamy i określamy owocem to tak naprawdę owocostan z owocem rzekomym. Owoc rzekomy powstaje wskutek rozrostu osi kwiatu. Same owoce właściwe są drobne, to niełupki, twarde i wyczuwalne podczas zjadania fig. Istnieją dwie grupy fig: adriatyckie i smyrneńskie (najbardziej cenione).
Figi adriatyckie uprawiane są we Włoszech i w krajach dawnej Jugosławii. W kwiatostanach tej odmiany występują tylko kwiaty żeńskie, które zawiązują owoce bez zapylenia i zapłodnienia (owoce partenokarpiczne).
Figi smyrneńskie pochodzą z upraw w Azji Mniejszej i Północnej Afryce. Wykształcają kwiaty żeńskie, które ulegają zapyleniu i zapłodnieniu pyłkiem pochodzącym z osobników o kwiatach męskich. Figi “dzikie” zwane kozimi (kapryfigi) zawierają zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie, wykształcają drobne owoce, które nie są jadane. Figi kozie są jednak bardzo ważne jako źródło pyłku dla uprawianych fig z kwiatami żeńskimi. W zapylaniu bierze udział błonkówka Blastophaga psenes = Blastophaga grossorum. Od kapryfigi wywodzi się nazwa kapryfikacji, czyli przynoszenia do sadu kwitnących pędów z “dzikich” figowców kozich i ich wieszania na figowcach uprawianych. Blastophaga przenosi wówczas pyłek z kwiatów fig kozich na te uprawiane, dające duże owocostany.
Owocostany figowca zawierają od 50 do 70% cukru inwertowanego, 5% pektyn. 1,3% tłuszczu, ok. 3,3% białka i ok. 2,9% soli mineralnych. W nasionach fig znajduje się około 24-30% oleju tłustego (a w nim 40% kwasu linolowego, 48% kwasu linolenowego, 19,8% kwasu oleinowego). W owocach i liściach występują furanokumaryny (psoralen, bergapten). Świeży sok działa fotosensybilizująco, dlatego nie zaleca się wystawiania skóry na promienie słoneczne przy spożywaniu świeżych fig lub stosowaniu świeżego soku figowego. W liściach i owocach zawarte są fenolokwasy (kwas chinowy, ferulowy, kawowy, kawoilochinowy), flawonoidy (kwercetyna) oraz trójterpeny. Na uwagę zasługują enzymy proteolityczne, najbardziej znany – ficyna (cysteinoproteaza), która była izolowana i stosowana w lecznictwie przy niestrawności i parazytozach oraz w technologii żywności (np. do enzymatycznej obróbki białek, zmiękczania mięsa). Ficyna znalazła też zastosowanie w immunologii przy preparatyce różnicowania antygenów i w biotechnologii.
Figi – Feige wchodzą w skład Caricae Sirupus compositus (Zusammengesetzter Feigensirup):
Rp. Caricae Sirupus compositus, wg Pharm. Helv. XI
Figi 120 g
Owoc senesu 70 g
Sacharoza 450 g
Etanol 96% 60 g
Olejek z mięty pieprzowej 1 kropla (0,02 g)
Olejek goździkowy (z goździkowca korzennego) 1 kropla (0,023 g)
4-hydroksybenzoesan metylu 0,7 g (proponuję pominąć w warunkach domowych i zastąpić olejkiem z drzewa benzoesowego, nalewką z pączków topoli 1:1 lub olejkiem z Gaultheria)
4 hydroksybenzoesan propylu 0,3 g (jak wyżej)
Woda – q.s. (tyle ile potrzeba w poszczególnych etapach).
Figi i senes macerować w 700 g wody przez 3 godziny (ja proponuję od razu przygotować z obu surowców napar, który można zostawić do naciągnięcia na 1-2 godziny, wyciąg uzyskany zlać, po czym masę jeszcze raz zalać niewielką ilością wody i macerować 1 godzinę, oba wyciągi połączyć). Wg przepisu w Farmakopei Szwajcarskiej i tak uzyskany wyciąg trzeba doprowadzić do wrzenia i przefiltrować. Następnie dodać do wyciągu syrop z cukru. Cukier należy rozpuścić w jak najmniejszej ilości wody na gorąco (łaźnia wodna). Zamiast syropu cukrowego można użyć miód lub melasę. Do chłodnego wyciągu z syropem dodaje się olejki uprzednio wymieszane w etanolu (spirytus 96%). Dopełniamy wodą przegotowaną (destylowaną) do 1000 ml. Syrop działa przeciwwzdęciowo, wiatropędnie i rozwalniająco. Posiada również właściwości wykrztuśne. Zażywać po 15-20 ml 1-2 razy dziennie, lub mniejsze dawki, ale częściej.
Jak podał W. Wiorogórski (1914 r.) wodny wyciąg z Ficus carica Linne, bogaty w białka aktywne (przyspieszające trawienie) nosił nazwę kradyny (cradinum, la cradina). W dawnym języku polskim enzymy nazywano fermentami. Ten właśnie ferment (kradyna) dodany do mięsa, sernika, ściętego białka jaj działał “nadzwyczaj energicznie, rozpuszczając je zupełnie”.
Świeży mleczny sok, maseczka ze świeżych fig działa trawiąco na naskórek i zmiękczająco na skórę. Maseczki ze świeżych liści i owoców figowych odżywiają skórę, usuwają zrogowaciały naskórek oraz zaskórniki i wygładzają. W medycynie ludowej usuwano świeżym mlecznym sokiem z figowca: brodawki, zmiany rakowe oraz przerośnięte blizny. Również ukąszenia/użądlenia smarowano sokiem mlecznym wykorzystując działanie inaktywujące dla jadów białkowych oraz wpływ przeciwzapalny. Doskonały środek do peelingu enzymatycznego w kosmetyce. Sok mleczny niszczy też obumarłą tkankę i bakterie w trudno gojących się ranach. Świeże owoce oraz wyciśnięty z nich sok nasilają trawienie białek w żołądku, leczą dyspepsję i pomagają w oczyszczeniu jelit. Figi zapobiegają zaparciom. Enzymy proteolityczne zawarte w świeżym soku z owoców oraz w liściach mają właściwości przeciwpasożytnicze.
Wodny wyciąg z liści działa hipoglikemicznie. Wyciągi z liści sporządzone na rozpuszczalnikach organicznych, po odparowaniu, działały hepatoprotekcyjnie, przeciwgrzybiczo, antybakteryjnie i przeciwskurczowo (np. patrz publikacja: Mawa S, Husain K, Jantan I. Ficus carica L. (Moraceae): Phytochemistry, Traditional Uses and Biological Activities. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:974256. doi:10.1155/2013/974256).
Wg Hillera i Melziga (2007, 2010) liście figowca zawierają około 0,8% kumaryn (skopoletyna, bergapten, psoralen, umbeliferon, marmezyna), polisacharydy (4,8%), witaminę C (0,33%), trójterpeny, garbniki, sok mleczny (lateks) oraz proteazę – fizynę (podobnie jak w owocach). W medycynie ludowej liście są używane przy kaszlu, cukrzycy, przeziębieniu, skąpomoczu i niestrawności.Ponadto jako środek przeciwrobaczy. Świeży sok może drażnić skórę i powodować fotodermatozy. Owoce – Fructus Caricae są używane przy obstrukcjach jako środek rozwalniający. Pomocne również w hemoroidach, chorobach pęcherza moczowego, nerek (kamica, piasek moczowy) i dnie moczanowej. W połączeniu z pistacjami, migdałami, kardamonem, cukrem, szafranem i mlekiem – jako Aphrodisiacum.
Odwar z owoców wg dra E. Geisslera i dra J. Moellera (1887 r.) 30-60 g na 500 ml. Uprażone rozdrobnione figi – do sporządzania kawy figowej (Feigenkaffee). Figi były w składzie dawnych farmakopealnych mieszanek ziołowych o działaniu wykrztuśnym.
Wg dra G. Dragendorffa (1898 r.) Ficus carica L. (Feigenbaum) pochodzi z Azji Mniejszej, Armenii i Persji. Mleczny sok zawiera peptonizujący ferment, inny niż papayotyna (obecnie papaina), przy czym Autor powołał się z tą informacją na publikację dra U. Mussi z 1890 r., do której odwołał się również wcześniej wspomniany W. Wiorogórski. W Chinach liście figowca stosowano w leczeniu choroby hemoroidowej.
Syrop figowy – z owoców (75%) łączono z ekstraktem z senesu (20%) i eliksirem pomarańczowym (5%) uzyskując smaczny środek przeczyszczający. Do dziś w Niemczech, czy Szwajcarii można nabyć rozmaite środki, czasem przypominające słodycze, zawierające ekstrakt lub pulpę z owoców figowca, tamaryndowiec (pulpa owocowa), z dodatkiem senesu, śliwki i in., które zalecane są przy zaparciach.
Rp. Kostka figowa rozwalniająca (Früchtewürfel)
Pulpa figowa (z owoców figi, bez skórki) 6,8 g
Pulpa z owoców tamaryndowca (pasta) 0,5 g
Liście lub owoc senesu, sproszkowane 0,5 g
Środki konsystenotwórcze (kształtujące konsystencję) do 10 g (np. gliceryna, miód twardy, melasa).
Składniki wymieszać do jednorodnej masy (przeliczyć na 100 g), rozwałkować do odpowiedniej grubości, w razie konieczności dodać sypki mannitol, aby utwardzić, wykrawać kostki o masie około 10 g, następnie posypać mannitolem krystalicznym, zawijać uzyskane kosteczki w woskowany papier (np. ten do pieczenia). Spożywać 1-2 kostki dla łagodnego przeczyszczenia.
Napar z liści suchych: 1-2%, 2-3 filiżanki dziennie przy nieżytach układu oddechowego oraz kamicy moczowej.
Pulpa ze świeżych owoców: 1-3 łyżek przy niestrawności i zaparciach.
Sok ze świeżych owoców (przecier): 30-50 ml, przy kaszlu, zaparciach, przeziębieniu, niestrawności. Na czczo przy Candida i in. drożdżakach.
Sokiem świeżym z liści przemywać rany, miejsca ukąszone/użądlone. Również roztarte liście (papka) działają oczyszczająco i gojąco na stare rany i wypryski.
Świeże owoce, świeże liście figowca przemielić ze świeżą cebulą (pół na pół) i stosować na trudno gojące się rany oraz bliznowce. Maść na lanolinie/maśle z dodatkiem soku mlecznego z figowca (liście, niedojrzałe owoce) oraz sokiem ze świeżej cebuli stosować na owrzodzenia, zastarzałe rany, wypryski i bliznowce.
Uporczywe brodawki i kłykciny smarować mleczkiem z figowca, na przemian sokiem z glistnika (Chelidonium) i mleczkiem z dowolnego gatunku wilczomlecza (Euphorbia).
Sok z owoców i przecier z owoców figowych pomocne są w leczeniu przeziębienia, nieżytów układu oddechowego, grypy i niestrawności. Działają ogólnie wzmacniająco.
Na niniejszym blogu opisywałem już sit rozpierzchły (z rodziny Juncaceae), w 2010 roku: https://rozanski.li/1969/sit-rozpierzchly-juncus-effusus-l-w-praktycznej-fitoterapii/
Nadeszła pora zbioru kłączy situ rozpierzchłego, trwa od października do listopada, potem również wiosną (marzec). W homeopatii najbardziej ceniony jest surowiec zebrany wiosną.
Kłącze Juncus effusus Linne zawiera krzemionkę (1-2%, zależnie od pory roku), fenolokwasy (kwas kawowy, chinowy, chlorogenowy) flawonoidy (luteolina, luteolinidyna, apigenina), olejek eteryczny bogaty w węglowodory oraz trójterpeny.
Sit rozpierzchły.
Wg dra med. Gerharda Madausa surowcem jest świeże kłącze situ rozpierzchłego – Rhizoma Junci effusi recens (niem. Binse, Flatterbinse). Jest to surowiec typowo moczopędny – diureticum, krzemionkowy (Planta silica, elastotropicum), odtruwający (depurativum, “czyszczący krew”) i przeciwkamiczy (antilithiasis). Stosowany był przy stanach zapalnych nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, przy białkomoczu, krwiomoczu, piasku i kamieniach moczowych, przy infekcjach układu moczowego. Madaus zalecał również sit rozpierzchły w leczeniu choroby hemoroidowej i dychawicy oskrzelowej (astmy).
Dr med. Georg Dragendorff (1898 r.) oraz dr Ewald Geissler i dr Josef Moeller (1888 r.) podali podobne znaczenie w medycynie.
Dr Alois Kosch (1939 r.) w zastosowaniach Juncus effusus wymienił artretyzm (dna moczanowa), kamicę moczową i dolegliwości hemoroidowe.
Nalewka sitowa – Tinctura Junci effusi 1:10 in eth. 60%, 15-30 kropli 3 raz dziennie w łyżce wody.
Pranalewka sitowa 1:9-10 na alkoholu 60% (100 g świeżego rozdrobnionego surowca na 900-1000 ml etanolu,): 15-30 kropli 3 razy dziennie w niewielkiej ilości wody.
Nalewka sitowa D1: 1 cz. pranalewki na 9 cz. etanolu 60%, wstrząsać kilka minut; 15-20 kropli 1 łyżce wody 3 razy dziennie.
Nalewka sitowa D2: 1 część nalewki D1 na 9 cz. etanolu 60%, wstrząsać kilka minut; 15-20 kropli 1 łyżce wody 3 razy dziennie.
Decoctum Junci effusi 5%, świeże kłącze posiekać, zalać wodą zimną, powoli doprowadzić do zagotowania, gotować 10-20 minut, uzupełniając brakującą ilość wody, odstawić na 20-30 minut pod przykryciem. Pić 2-4 razy dziennie po 1 filiżance odwaru. W dawnej praktyce aptekarskiej przygotowując 5% odwar aptekarz na każde 120 ml wody brał 5 g surowca (inaczej niż wynika z wyliczeń matematycznych). W trakcie gotowania część wody ulega wchłonięciu w surowiec i wyparowaniu, stąd więcej brano wody, wbrew wyliczeniom matematycznym.
Surowiec opisany w Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis z 1958 r i 1976 r. (jako diureticum).
Sit rozpierzchły.
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. S. Pigonia w Krośnie oraz Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu wydały monografię naukową pt. Rośliny zielarskie kosmetyki naturalne i żywność funkcjonalna, Nowe nadzieje fitoterapii (red. naukowa Grzegorz Bazylak, Henryk Różański).
Monografię można zamawiać poprzez adres e-mail: wydawnictwa@pwsz.krosno.pl
W monografii wspólnie z dr n. biol. Dominikiem Wróblem opublikowaliśmy artykuł": “Charakterystyka chemotaksonomiczna i właściwości farmakologiczne paprotników (Pteridophyta), Chemotaxonomic characteristics and pharmacological properties of ferns and fern allies (Pteridophyte). Do tej pory w Polsce nie ukazała się zbiorcza publikacja na temat składu chemicznego, właściwości farmakologicznych i zastosowania w medycynie paprotników z uwzględnieniem aspektów taksonomicznych w różnych układach systematycznych.
Podczas wykładu obiecaliśmy Słuchaczom udostępnić prezentację z wykładu pt. ”Rośliny lecznicze „Przełomu Jasiołki”.
Proszę kliknąć na link aby ściągnąć w postaci .pdf
Konspekt prezentacji:
Rośliny lecznicze „Przełomu Jasiołki”
Henryk Różański & Dominik Wróbel
Rezerwat „Przełom Jasiołki”
• Utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 listopada 1976 roku.
• Powierzchnia rezerwatu: 121,32 ha.
• Las o naturalnym charakterze, pozostałość dawnej Puszczy Karpackiej, porastający teren w rejonie przełomu Jasiołki między masywami Ostrej (687 m n.p.m.) i Piotrusia (727 m n.p.m.).
• Jaworzyna górska z języcznikiem oraz żyzna buczyna karpacka z miesięcznicą trwałą.
• Dominującym gatunkiem jest klon jawor z domieszką buka, jodły i wiązu górskiego.
Rezerwat „Przełom Jasiołki”
• W rezerwacie występuje około 300 gatunków roślin naczyniowych, np.
smotrawa okazała, turzyca orzęsiona, marzanka wonna, gajowiec żółty, szczyr trwały, kopytnik pospolity, tojad dzióbaty, wawrzynek wilcze-łyko, powojnik alpejski, żywokost sercowaty, ciemiężyca zielona, obrazki alpejskie, parzydło leśne, pokrzyk wilcza-jagoda, lulecznica kraińska, goryczka trojeściowa.
Sadziec konopiasty – Eupatorium cannabinum L., Asteraceae = Compositae
• Bylina do 1,5 m wys.
• Gleby wilgotne, eutroficzne
i bardzo zasolone, o odczynie od obojętnego
do zasadowego.
• Łęgi, olsy, ziołorośla porębowe.
• Wydajność miodowa 160 kg/ha.
• Europa, Azja, Afryka Północna
Sadziec konopiasty – Eupatorium cannabinum L., Asteraceae = Compositae
• Radix (Rhizoma cum radicibus) et Herba Eupatorii cannabini
• Składniki: sesquiterpene lactones (eupafolin, euperfolitin, eufoliatin, eufoliatorin, euperfolide, eucannabinolide, helenalin), immonostimmulatory polysaccharides; flavonoids (quercetin, kaempferol, hyperoside, astragalin, rutin, eupatorin); diterpenes (dendroidinic acid, hebenolide), sterols, volatile oils.
• Działanie: diaphoreticum (napotne), amarum (gorzkie), laxativum (rozwalniające), tonicum (tonizujące), antispasmodicum (przeciwskurczowe), carminativum (wiatropędne), astringentum. Immunostymulujące.
• Zastosowanie: grypa, nieżyty i infekcje układu oddechowego, choroby reumatyczne (w tym mięśniowy), spadek odporności na zakażenia. Zaparcia. Choroby wątroby, śledziony i pęcherzyka żółciowego.
• Zewnętrznie: trudno gojące się i zakażone rany, owrzodzenia, liszaje, wypryski.
• Dawkowanie i preparaty: nalewka 2-4 ml 3 razy dziennie (1:10 in 45%), napar z 1-2 łyżeczek surowca na filiżankę wrzątku, 3 razy dziennie.
Obrazki alpejskie (wschodnie) – Arum alpinum Schott&Kotschy (A. orientale Bieb), Araceae
• Bylina
• Bulwiaste kłącze
• Owoc – czerwona jagoda, pozostaje po uschnięciu liści
• Kwitnie od kwietnia do czerwca.
• W Polsce przebiega północna granica zasięgu
• Tylko w południowej części Polski, (głównie pd.-wsch. rejony)
• Narażony na wyginięcie.
• Wilgotne gleby, zasobne, o odczynie od obojętnego do zasadowego.
• Grądy, żyzna buczyna, lasy łęgowe.
Obrazki alpejskie (wschodnie) – Arum alpinum Schott&Kotschy (A. cylindraceum Gasparrini, A. orientale Bieb), Araceae
• W dawnej medycynie oficjalnej: Arum maculatum L., A. italicum Mill. W medycynie ludowej mylono gatunki, podgatunki i odmiany.
• Rhizoma Ari. Ważny surowiec do usztywniania materiałów (krochmal)!
• Składniki: skrobia 20-40% (inne gat. do 70%), glikozydy ok. 1% (aroina 0,005%, aronina, aroidyna), saponiny (aryna do 0,1%), kwas pruski, tłusty olej 0,5-1%, gumożywica – bassoryna do 18%, szczawian wapnia, izobutyloamina.
• Działanie: rubefaciens, vesicantia, epispastica, mucilaginosa, emolientia, resolventia, alterantia; tonicum, nervinum. Środek bodźcowy, pobudzający krążenie krwi i limfy, przeciwzastoinowy. Powoduje rewolucję fizjologiczną w organizmie.
• Dawniej doustnie i zewnętrznie, do gojenia zmian troficznych
i paprzących się ran/owrzodzeń.
• Do wcierania (tinctura 1:10 in 45-70% eth.) przy chorobach przeziębieniowych, zastarzałych, opornych na leczenie, reumatycznych, związanych ze skrofulozą, niedrożnością węzłów chłonnych.
• Również w skrajnych sytuacjach: afonia, nerwice, zaburzenia neurotransmisji. Sproszkowany: 600 mg 1-2 razy dziennie (nieżyty przewodu pokarmowego, wyziębienie, zastarzałe nieżyty układu oddechowego).
Kopytnik pospolity –
Asarum europaeum L. Aristolochiaceae.
• Zimozielona bylina.
• Kłącze pełzające.
• Kwiaty przy ziemi, brudnopurpurowe, dzwonkowate.
• Kwitnie od marca do maja.
• Gleby świeże, eutroficzne, o odczynie lekko kwaśnym do zasadowego.
• Żyzne lasy liściaste: grądy, buczyny, lasy łęgowe.
Kopytnik pospolity –
Asarum europaeum L., Aristolochiaceae.
• Rhizoma Asari cum Herba (Ph.Helv.), Herba Asari cum radicibus (Ph.Pol. III).
• Składniki: olejek eteryczny 0,7-4% (do 50% alfa-azaron, ponadto izomer gamma-; aldehyd azarylowy, metyloeugenol, octan bornylu, terpen, seskwiterpen, diazaron), garbniki, cukry – ok. 3-4%, żywica, śluzy, allantoina, kwas chlorogenowy, wit. C 163 mg/100 g ś.m., beta-sitosterol.
• Test Amesa, testy na myszach – mutagenność alfa- i beta-azaronu. Surowce z beta-azaronem są usuwane z lekospisów i żywności (tatarak, kopytnik). Gamma-azaron występuje w pieprzu czarnym.
Kopytnik pospolity –
Asarum europaeum L., Aristolochiaceae.
Działanie: wykrztuśne, antybakteryjne, fungistatyczne, rozkurczowe, przeciwastmatyczne, silnie żółciotwórcze, przeciwpasożytnicze.
W większych dawkach wymiotne i przeczyszczające.
Wskazania: głównie zakażenia i stany zapalne układu oddechowego. Dychawica oskrzelowa. Stany zapalne zatok i uszu.
Jako alternatywa dla wymiotnicy.
Dr G. Madaus: nerwice, nerwobóle.
Zewnętrznie do wcierania jako środek rozgrzewający i antyseptyczny (odwaniający).
Posologia: wg Ph. Helv. 100-200 mg 2-3 razy dz. (tabl., inf., pulv.).
Tinctura 1:10 in 60% eth. 10-15-20 kropli 2-3 razy dz.
Przymiotno białe – Erigeron annuus (L.) Persoon, Asteraceae = Compositae.
• Pochodzi z Ameryki Północnej.
• Roślina dwuletnia lub trwała.
• Gleby aluwialne rzeczne, wydmy piaszczyste, zręby.
• Kwitnie od czerwca do listopada.
Przymiotno białe – Erigeron annuus (L.) Persoon, Asteraceae = Compositae.
• Również w lecznictwie są wykorzystywane: Erigeron canadensis L. (przymiotno kanadyjskie) oraz Erigeron acer L. (przymiotno ostre).
• Herba Erigeronis
• Składniki: olejek eteryczny 0,3-1% (terpineol, limonen, linalol, ester matrikariowy, p-cymol, octan metyloetylu, aldehyd kuminowy, kubeben, beta-trans-farnezen), garbniki, kwas galusowy, cholina, betaina, kwas benzylo-benzoesowy, benzoesan benzylu.
• Działanie: przeciwbiegunkowe, przeciwpasożytnicze, przeciwkrwotoczne, antynowotworowe, rozkurczowe, uspokajające, przeciwbólowe.
• Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, profilaktyka krwotoków macicznych, krwawienia pozamiesiaczkowe, krwotoki z nosa, stany zapalne naczyniówki oka, krwawienia śródmiąższowe, w jamie brzusznej, w układzie oddechowym i moczowym, krwiomocz, choroba hemoroidowa, kamica moczowa, zapalenie pęcherza moczowego, nerwice, bezsenność, parazytozy.
• Inf. 1-2% ex sicc./rec. Herba, okłady, przemywanie, płukanki. Kilka filiżanek dziennie. Tinctura 1:10 in 70% eth. – 20-30 kropli w H2O.
• Kosmetyka: stany zapalne skóry, plamice naczyniowe, trądzik różowaty, rozszerzone pory skórne, teleangiektazje, zwiotczała skóra.
Żabieniec pospolity, żabieniec babka wodna – Alisma plantago Linne, Alisma plantago-aquatica L., Alismataceae
• Wody stojące i bardzo wolno płynące.
• Eurazja, Afryka. Zawleczony również do Australii i Ameryki Północnej.
• Radix Alismae.
• Składniki: tetracykliczne trójterpeny (alisole), nitrylozydy, alkaloidy, leukoantocyjany, garbniki, saponiny, flawonoidy (rutyna), skrobia (do 30%), śluzy, żywica.
• Działanie: hipocholesterolemiczne, hipoglikemiczne, moczopędne, przeciwobrzękowe, krwiotwórcze, przeciwszkorbutowe, czyszczące krew.
• Wskazania: obrzęki, nadciśnienie, stany zapalne nerek i pęcherza moczowego, atonia macicy, anemia, gnilec, wodobrzusze, cukrzyca, miażdżyca.
• Kosmetyka: odżywcze dla skóry, pojędrniające, rozjaśniające cerę, oczyszczające i odtruwające na skórę, przeciwzaskórnikowe, bodźcowe.
• Dr G. Madaus: 1:10 in 45% eth., 20-30 kropli 2-3 razy dziennie. Napar, odwar 1-2% – kilka filiżanek dziennie, do okładów.
Uczep trójlistkowy – Bidens tripartita L., Asteraceae = Compositae.
• Roślina jednoroczna.
• Owocem jest płaska niełupka, która posiada haczyki na krawędziach oraz 1-2 krótsze i 2 dłuższe ości pokryte zadziorkami.
• Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• Gatunek euroazjatycki.
• Azotolubny.
• Charakterystyczny dla zbiorowisk rozwijających się na wysychających latem brzegach wód (klasa Bidentetea), w siedliskach ruderalnych.
• Terofit.
Uczep trójlistkowy – Bidens tripartita L. = B. cannabina Lam., Asteraceae = Compositae.
• Herba Bidentis. W starych lekospisach pod nazwą: Herba Cannabis aquaticae lub Herba Verbesinae.
• Składniki: olejek eteryczny, poliacetyleny, tetraacetyleny, garbniki 6-7%, poliiny, witamina C – 0,18%, gorycze, karoten 0,012% ksantofile.
• Działanie: diureticum, cholagogum, adstringentum, antiphlogisticum, emmenagogum, diaphoreticum.
• Wskazania: infekcje i stany zapalne układu moczowego, skąpe miesiączkowanie. Choroba hemoroidowa (wlewki, czopki z ekstraktem). W medycynie ludowej: nowotwory (guzy rakowe). Ziele w maściach, sok, papka – choroby skórne, rany.
• Posologia: Inf. 1-2%, 200-400 ml dziennie.
Poziewnik – Galeopsis, Lamiaceae = Labiatae
• Poziewnik dwudzielny – Galeopsis bifida Boenn.
• Poziewnik szorstki – Galeopsis tetrahit L.
• Poziewnik pstry – Galeopsis speciosa Mill.
• Poziewnik miękkowłosy – Galeopsis pubescens Besser
• Gleby świeże mezo- do eutroficznych, o odczynie słabo kwaśnym do obojętnego.
• Rośliny roczne.
Poziewnik – Galeopsis, Lamiaceae = Labiatae
• Herba Galeopsidis, Ph.Helv. ÖAB, Hung.
• Składniki: kwas krzemowy – ok. 1%, garbniki 5-10%, saponiny, alkaloidy (stachydryna 0,16%), fenolokwasy, irydoidy.
• Działanie: przeciwwysiękowe, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, antyalergiczne, przeciwbiegunkowe, kardioprotekcyjne, przeciwmiażdżycowe, przeciwkamicze.
• Wskazania: zakażenia układu oddechowego, w tym gruźlica płuc, skrofuloza, ryzyko krwotoków, nadmierne krwawienia miesiączkowe, bolesne miesiączkowanie, stany zapalne żył, żylaki, plamice, choroba wieńcowa, zapalenie nerek i pęcherza moczowego, krwiomocz, kamica moczowa, choroby alergiczne, stany zapalne jelit i żołądka, choroba wrzodowa, owrzodzenia jelit, tętniaki, zapalenie opon mózgowych, zapalenie macicy, stany zwyrodnieniowe i zapalne kości oraz stawów, złamania, zwichnięcia, uszkodzenia mięśni, zapalenie krtani, katar, chrypka, choroby dziąseł, stany zapalne oczu.
• Kosmetyka: źródło krzemu dla skóry, dz. przeciwstarzeniowe, przeciwzapalne, uszczelniające naczynia krwionośne.
• Posologia: dec. 2%, got. 20 min.; 100 ml 2-4 razy dziennie.
Kielisznik zaroślowy – Calystegia sepium R.Brown, Convolvulaceae.
• Bylina z pełzającym kłączem.
• Owija się lewoskrętnie.
• Owocem jest torebka.
• Kwitnie od czerwca do września.
• Gleby wilgotne, eutroficzne o odczynie zasadowym.
• Wilgotne zarośla, łęgi, olsy.
Kielisznik zaroślowy – Calystegia sepium R.Brown, Convolvulaceae.
• Herba et Rhizoma cum radicibus (Radix) Claystegiae (Convolvuli sepii).
• Składniki: żywiczny glikozyd jalapinowy (Rhizoma cum rad. 6-7%, Herba 3-3,5%, Folium 2-2,5%), kwas kawowy, kwas neochlorogenowy (5-kawoilochinowy), ferulowy, p-kumarowy, kaempferol, kwercetyna, rutyna.
• Działanie: rozwalniające lub przeczyszczające, przeciwrobacze, silnie żółciopędne, przeciwbólowe, uspokajające, cytotoksyczne wobec onkocytów.
• Tinctura 1:10 in 70 eth. jako sedativum i amarum 15-20 kropli, inf., dec. 2-2,5%, 50 ml 1-2 razy dz.
• Dawniej Resina Convolvuli sepium jako alternatywa dla Convolvulus jalappa, wilca przeczyszczającego – Exogonium purga Bentham = Ipomoea purga Hayne.
Świetlik – Euphrasia, Scrophulariaceae, Orobanchaceae.
• Świetlik lekarski – Euphrasia officinalis Linne
• Świetlik łąkowy Euphrasia rostkoviana Hayne
• Świetlik wyprężony Euphrasia stricta Host
• Półpasożyty.
• W XX wieku przestał „istnieć” gatunek: świetlik lekarski Euphrasia officinalis L.,
a samą nazwę uznano za zbiorczą, obejmującą szereg podobnych do siebie gatunków europejskich: świetlik łąkowy Euphrasia rostkoviana Hayne, świetlik wyprężony Euphrasia stricta Host, świetlik zwarty (zwartolistny) Euphrasia curta (Fries) Wettstein, świetlik Kernera Euphrasia Kerneri Wettstein, świetlik krótkogruczołkowy Euphrasia brevipila Burnat, Gremli i inne.
• Wymienione gatunki swobodnie krzyżują się ze sobą tworząc liczne mieszańce.
Świetlik – Euphrasia, Scrophulariaceae, Orobanchaceae.
• Herba Euphrasiae.
• Składniki: glikozydy irydoidowe – ok. 1%, w tym aucubin 0,5%, eufrozyd, 10-p-kumaroilo-aukubina, genipozyd, adoksozyd, iksorozyd, mussaenozyd; garbniki (około 12%), kwas galusowy, kwas ferulowy, chlorogenowy olejek lotny 0,2%, flawonoidy, fenylopropanoidy, sterole, śluzy.
1967 rok: Królikowska dokonała szczegółowej analizy składu ziela Euphrasia rostkoviana Hayne, wykrywając w nim związki irydoidowe, depsydowe
i flawonoidy.
Sticher wykrył w latach 80 XX w. nowy glikozyd fenylopropanoidowy – eukovozyd.
Świetlik – Euphrasia, Scrophulariaceae, Orobanchaceae.
• Działanie: ściągające, przeciwwysiękowe, przeciwzapalne, odkażające, przeciwobrzękowe, ochronne na miąższ wątroby i trzustkę, przeciwreumatyczne, cytoprotekcyjne, przeciwrodnikowe.
• Posologia: nalewka 1-4 ml 3 razy dziennie 1:10 in 45%; napar z 1 łyżeczki na filiżankę wrzątku; 3 razy dziennie, ponadto do okładów 1 łyżeczka surowca na ݣ wody.
• Johann Künzle (1857-1945): „obgotowane ziele jest stosowane przy zaczerwieniu oczu, zapaleniu powiek i spojówek oraz w zmętnieniu oczu.
• Należy używać tylko odwary klarowne!.
• Dr med. G. Madaus (1890-1942): choroby skórne, stany zapalne błon śluzowych, żołądka, jelit, oczu, jamy nosowej, uszu; żółtaczka. Zagrożenia uszkodzenia wątroby. 2-4 g 2-3 razy dziennie.
Krwawnica pospolita – Lythrum salicaria L., Lythraceae.
• Bylina z grubym i zdrewniałym korzeniem.
• Owocem jest torebka.
• Kwitnie od lipca do września.
• Gleby wilgotne, mokre, eutroficzne o odczynie obojętnym.
• Lasy łęgowe, olsy.
• Zbiorowiska ziołoroślowe wzdłuż cieków wodnych, wilgotne i podmokłe łąki, torfowiska niskie.
Krwawnica pospolita – Lythrum salicaria L., Lythraceae.
• Radix et Herba cum Floribus Salicariae (Lysimachiae purpureae).
• Składniki: garbniki (liście 12%, łodygi 10%, kwiatostany 13-14%, korzeń 8,5%), fenolokwasy (p-kumarowy, chlorogenowy, galusowy, elagowy), flawonoidy (orientyna, luteolina, witeksyna), antocyjany (kwiaty ok. 1%, malwidyna, cyjanidyna), glikozydy (salikaryna), cukry (galaktoza, skrobia), sterole (beta-sytosteryna), śluzy, irydoidy (loliolid).
• Wskazania: biegunki różnego pochodzenia, czerwonka, nieżyt żołądka, jelit, choroba hemoroidowa, chroniczne stany zapalne skóry i błon śluzowych.
• Sok, napar i odwar z ziela, pędów kwitnących i korzeni do hamowania krwotoków, ściągania ran i owrzodzeń.
• Odwar i napar polecano po porodzie i przy nadmiernych krwawieniach miesiączkowych.
Krwawnica pospolita – Lythrum salicaria L., Lythraceae.
• Dr G. Madaus podał: w Polsce używano ziele i kwiat krwawnicy w leczeniu nieżytu jelit. Zalecił wodne wyciągi z surowca przy ostrym i chronicznym zapaleniu jelit, tyfusie i czerwonce. Ponadto jako środek uspokajający.
• Posologia: inf., dec. 2-3%, kilka filiżanek dziennie, Tinctura (in 40% eth.), Acetum 1:10 – 2-5 ml 2-3 razy dziennie, 5 ml na 100 ml wody do płukania, okładów.
• Kosmetyka: przeciwłojotokowe, matujące, obkurczajace na pory i naczynia krwionośne, odkażające i pojędrniające. Polecane są przy cerze tłustej i naczyńkowej oraz trądzikowej, w tym w przebiegu trądzika różowatego. Do płukania włosów tłustych i z łupieżem.
Karbieniec pospolity – Lycopus europaeus L., Lamiaceae, Labiatae.
• Bylina z podziemnymi rozłogami, grubymi i długimi do 1 m.
• Owocem jest rozłupnia.
• Kwitnie od lipca do września.
• Gleby mokre, eutroficzne, o odczynie obojętnym.
• Olsy, łęgi jesionowo-olchowe, jesionowo-wiązowe, podgórskie łęgi jesionowe i topolowo-wierzbowe.
Karbieniec pospolity – Lycopus europaeus L., Lamiaceae, Labiatae.
• Herba Lycopi, Herba Marrubi aquatici.
• Składniki: olejek eteryczny 0,2%, żywica ok. 3%, flawonoidy 2-3%, kumaryny 0,12%, alkaloidy, witamina C, karoten, luteolina, apigenina, kwas kawowy, litospermowy, chlorogenowy, rozmarynowy ursolowy, synapinowy, elagowy, saponiny, dużo fluoru (0,05-0,1%), garbniki ok. 3%. W olejku eterycznym: octan bornylu, kamfen, geraniol, limonen, linalol.
• Działanie: hamujące nadczynność tarczycy, przeciw osteoporozie, uspokajające, przeciwnerwicowe, przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, rozkurczowe, poprawiające krążenie limfy, antygonadotropowe.
• Obniża poziom prolaktyny.
• Wskazania: nadczynność tarczycy, nerwice, napięcie przedmiesiączkowe, hiperprolaktynemia, trądzik, zapalenie piersi, choroby gorączkowe.
• Dr G. Madaus pierwszy wprowadził wyciąg ze świeżego ziela do obrotu handlowego. Nerwice serca, nadciśnienie, „uderzenia krwi do głowy i gorąca”.
Goryczka trojeściowa – Gentiana asclepiadea L., Gentianaceae.
• Bylina o grubym kłączu.
• Kwitnie od lipca do września.
• W Polsce osiąga północną granicę zasięgu.
• Gleby świeże, mezotroficzne, o odczynie umiarkowanie kwaśnym.
• Bory świerkowe, jodłowo-świerkowe i jodłowe, buczyna karpacka, jaworzyny górskie.
Goryczka trojeściowa – Gentiana asclepiadea Linne, Gentianaceae.
• Radix Gentianae asclepiadea.
• Składniki: gencjopikryna, gencjanina, gencjanidyna, gencjalutyna, gencjabetyna.
• Działanie: ogólnie pobudzające procesy sekrecji, wzmagające pracę układu pokarmowego, nasilające trawienie i apetyt, tonizujące, wzmacniające, krwiotwórcze, przeciwrobacze (świeży surowiec), przeciwalergiczne (alergie pokarmowe), pobudzające macicę, wzmagające metabolizm komórkowy.
• Wskazania: współczulne zapalenie oka (zapalenie błony naczyniowej oka), krwiomocz, powolna przemiana materii, zaparcia, niedokrwistość, niedowłady, zaburzenia neurotransmisji, brak apetytu, charłactwo, niestrawność, zaparcia, atonia jelit i żołądka.
• Skłonności do zakażeń przewodu pokarmowego. Parazytozy. Mikozy jelit. Wzdęcia.
• Posologia: tinctura 1:10 in 60% eth. 10-30 kropli w wodzie kilka razy dziennie; napar z 1 g surowca 3 razy dziennie. 1-1,5 g pulv. 2-3 razy dziennie. Vinum 1:10 – 25-30 ml 2-3 razy dz.
Pokrzyk wilcza jagoda – Atropa belladonna L., Solanaceae.
• Krzewiasta bylina, do 2 m wys.
• Owocem jest jagoda z fioletowym sokiem.
• Kwitnie od czerwca do września.
• Gleby świeże, eutroficzne, o odczynie obojętnym do zasadowego.
• Żyzne buczyny, grądy.
Pokrzyk wilcza jagoda – Atropa belladonna L., Solanaceae.
• Folium et Radix Belladonnae.
• Składniki: alkaloidy tropanowe (0,4-1,32%): hioscyjamina, atropamina, skopolamina, kwas atropowy.
• W czasie suszenia l-hioscyjamina przechodzi w racemiczną d-l-hioscyjaminę (atropina).
• Korzenie zawierają 0,5% alkaloidów.
• Działanie: rozkurczowe, przeciwbiegunkowe, rozszerzające źrenice, pobudzające OUN
• Pulvis Fol. Belladonnae max pro dosi 0,2, max pro die 0,6 g.
• Vinum Belladonnae od 5 do 6 ml pro die (2-3 miesiące).
• Tinctura Belladonnae 1:10 in eth. 70% max pro dosi 1,0; max pro die 3 g.
Pokrzyk wilcza jagoda – Atropa belladonna L., Solanaceae.
Zastosowanie: nadkwaśność i nadmierne wydzielanie soku żołądkowego, biegunki, wymioty, kolki jelitowe, żółciowe, nerkowe (synergizm z morfiną, opium), dychawica oskrzelowa, okulistyka (leczenie zrostów, diagnostyka), nie stosować przy jaskrze!
• Zatrucia narkotykami (morfina)
• Parkinsonizm (Bułgaria, Jugosławia – Vinum Belladonnae), drżączka porażenna, zapalenie mózgu.
• Choroba morska.
• Współczesne preparaty w Polsce: Hemorol – czopki, Spasticol – czopki, Cholitol – krople, Bellergot (z ergotaminą) – tabl., Bellapan – tabl.
27 września 2019 r. ukazała się pierwsza część “Leksykonu Ziół” autorstwa mojego i Huberta Iwińskiego.
W Leksykonie zawarliśmy opisy 24 roślin leczniczych. Zaplanowaliśmy wydanie 10 części, zatem w sumie mogą Państwo zgromadzić biblioteczkę o 240 roślinach leczniczych.
W kolejnych wydawanych częściach “Leksykonu Ziół” znajdą się również rozdziały z zakresu receptury, chemii związków roślinnych, fitofarmakologii, a także i receptariusze.
W Leksykonie zawarto składniki, działanie, wskazania, przeciwwskazania, zastosowanie w kosmetyce, formy podania i dawki przetworów z surowców.
Dane dotyczące roślin uwzględniają wiadomości bez zbędnych sloganów i mitów na temat ziół.
Informacje tam przekazane są bardzo wyważone i obiektywne.
Już mocno skrytykowane i potępione reklamy suplementów naszego autorstwa umieszczone w końcowej części książeczki mogą być również źródłem wiedzy na temat składników suplementów, niekoniecznie tylko tych zaprezentowanych w Leksykonie. Opisy składników w sylwetkach suplementów są bowiem uniwersalne, obiektywne i przekazują w prosty sposób informacje o znaczeniu poszczególnych substancji. Pomogą więc również w interpretacji składu różnorodnych preparatów dostępnych w handlu.
Zaproponowaliśmy cenę 45 zł (około 10 euro). Już pojawiły się głosy, że to dużo za taką broszurkę. Nie zgadzam się z tymi opiniami. Każdy Czytelnik, który kupuje książki za granicą wie jaka jest ich cena.
Spis treści
Od Autorów / 7
Wybrane postacie leków stosowane w fitoterapii / 7
Arcydzięgiel litwor Angelica archangelica Linne /13
Babka płesznik Plantago psyllium Linne (= Plantago afra L.) / 14
Bylica piołun Artemisia absinthium Linne / 17
Cząber ogrodowy Satureja hortensis Linne / 19
Dąb Quercus / 21
Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum Linne / 23
Goździkowiec korzenny Caryophyllus aromaticus Linne / 25
Kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum Linne / 27
Kminek zwyczajny Carum carvi Linne / 29
Kozieradka pospolita Trigonella foenum-graecum Linne / 31
Krwawnik pospolity Achillea millefolium Linne / 34
Lubczyk ogrodowy Levisticum officinale Koch (= Ligusticum levisticum Linne) / 36 Melisa lekarska Melissa officinalis Linne / 38
Mięta pieprzowa Mentha piperita Linne / 40
Mydlnica lekarska Saponaria officinalis Linne / 42
Oman wielki Inula helenium Linne / 43
Ostryż długi (kurkuma) Curcuma longa Linne / 46
Pieprzowiec roczny, papryka ostra Capsicum annuum Linne / 48
Pieprz czarny Piper nigrum Linne / 50
Pięciornik gęsi (srebrnik) Potentilla anserina Linne / 52
Rumianek pospolity Matricaria recutita Linne (Chamomilla recutita (L.) Rauschert) / 54
Szałwia lekarska Salvia officinalis Linne / 56
Tatarak zwyczajny Acorus calamus Linne / 58
Wrotycz pospolity Tanacetum vulgare Linne (= Chrysanthemum vulgare (L.) Bernhardi) / 60
Laboratorium Zielarza: nowoczesne preparaty fitoterapeutyczne / 65
Cele i misja Laboratorium Zielarza / 67 Labo-Liver – suplement diety / 69 Labo-Skin – suplement diety / 75 Labo-Slim – suplement diety / 82
Książka jest dostępna w sklepie Laboratorium Zielarza: https://www.laboratoriumzielarza.pl/kategoria-produktu/ksiazki/
Uprawiane i dziko rosnące rośliny hipoglikemiczne (Antidiabeticum, hypoglycemicum) – prezentacja: kliknij na obrazek, aby pobrać
Zioła przeciwcukrzycowe i hipoglikemiczne
W dniach 28-29 września 2019 r. w Kielcach (Hotel Best Western Grand****) odbędą się: IV Sympozjum Zielarskie oraz II Targi Zielarskie i Fitoterapeutyczne. Podczas Targów ponad osiemdziesięciu wystawców zaprezentuje swoją ofertę produktową. Nowością będzie przygotowanie wydawnictwa targowego „Zielarskie Trendy”, które otrzyma każdy z Uczestników.
Dzień pierwszy – 28.09.2019 – Dzień Profesjonalisty
Dzień dedykowany właścicielom i personelowi sklepów zielarsko-medycznych, zielarskich, sklepów ze zdrową żywnością oraz wszystkich tych, dla których tematyka zielarstwa i fitoterapii stanowi element ich pracy zawodowej.
W tym dniu (sobota) swoje wykłady wygłoszą:
prof. dr hab. n. farm. Iwona Wawer – „FITOTERAPIA W CHOROBACH NEURODEGENERACYJNYCH” – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, Instytut Zdrowia i Gospodarki, Zakład Zielarstwa.
dr n. biol. Henryk Różański – „UPRAWIANE I DZIKO ROSNĄCE ROŚLINY HIPOGLIKEMICZNE” – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, Instytut Zdrowia i Gospodarki, Zakład Zielarstwa, Zakład Towaroznawstwa, Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej.
W Dniu Profesjonalisty na krótki warsztat zaproszono Cezarego Fryszkiewicza – coacha biznesu.
Będzie również Strefa Eksperta czyli zespół doradców z zakresu reklamy i marketingu, prawa, prawa podatkowego, wsparcia informatycznego dla branży zielarskiej – gotowych do udzielenia doraźnej pomocy i podjęcia współpracy. Przygotujcie sobie pytania. Nasi eksperci pracują dla Was.
Dzień drugi – 29.09.2019 – Dzień Pasjonata
Dzień dedykowany wszystkim, którym tematyka zielarstwa i fitoterapii jest bliska.
W drugim dniu (niedziela) wykłady wygłoszą:
prof. dr hab. inż. Elżbieta Pisulewska – „STRES A ROŚLINY ADAPTOGENNE” – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, Instytut Zdrowia i Gospodarki, Zakład Zielarstwa.
lek. med. Krzysztof Błecha - „Przychodzi Baba do Zielarza….”
Krzysztof Mencel – „PSYCHOSOMATYKA I ROLA STRESU W POWSTAWANIU I TERAPII CHORÓB CYWILIZACYJNYCH”
Więcej informacji: http://grupazielarska.pl/index.php/2019/08/09/zaproszenie-na-zielarskie-trendy-28-29-09-2019r/
Coraz częściej w różnych sklepach zielarskich i kawowo-herbacianych spotkać można liście ostrokrzewu (dawniej również ostrolistu) gwajusa – Ilex guayusa Theodor Loesener (Ilex guayusa Loes.) z rodziny Aquifoliáceae. Liście pochodzą z drzewa dwupiennego, dorastającego nawet do 30 m wys., które występuje w Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Peru, Wenezueli i Boliwii. Ulistnienie jest skrętoległe. Liście eliptyczne lub jajowate, czasem lancetowate, na końcu zaokrąglone lub zaostrzone, prawie całobrzegie lub piłkowane, czasem ząbkowane (różne formy morfologiczne), do około 20 cm długości i 7 cm szerokości. Owocem jest pestkowiec kulisty, do 1 cm średnicy, zielony, a potem czerwonawy. Uprawiany do celów spożywczych i leczniczych. Rozmnażany przez sadzonki. Roślina często wydaje kwiaty bezpłodne.
Inne nazwy:
ang. rainforest holly;
w Ekwadorze: aguayusa, guañusa, guayusa, guayyusa, huay usa, wayusa.
W medycynie ludowej Ameryki Południowej liście gwajusa są zalecane przy wymiotach, cukrzycy, skąpomoczu, obrzękach, zapaleniu nerek, kamicy moczowej, bólach brzucha, malarii, a nawet kile (syfilis). Działa wykrztuśnie, moczopędnie, psychostymulująco, ogólnie pobudzająco, hipoglikemicznie i aktywująco na wydzielanie soków trawiennych.
Surowiec jest bogaty w związku purynowe (kofeina około 3-5%, czasem nawet do 7%; teobromina 0,6-08%, teofilina ok. 0,1%), trójterpeny, kwasy fenolowe (chinowy, kawowy, galusowy, elagowy, waniliowy, p-kumarowy), flawonoidy kaempferol), aminokwas niebiałkowy: L – teanina (5-N-etylo-L–glutamina) – o działaniu nootropowym.
Liście gwajusa dobrej jakości są całe, pachną surową zielonką z nutą kumarynową, mają barwę zieloną lub zielono-szarą. Przy fermentacji czernieją, podobnie jak liście ostrokrzewu paragwajskiego i liście herbaty. Polecam kupować materiał w całości, który nie został zmielony; tylko wtedy będą Państwo mieli gwarancję, że surowiec nie został zafałszowany lub “rozcieńczony” innym suszem.
Z surowca nie ma sensu przygotowywać nalewek. Najwartościowsze są napary, szczególnie, ze saponiny trójterpenowe wspomagają rozpuszczanie psychoaktywnych puryn.
Liście gwajusa to alternatywa dla kawy, ostrokrzewu paragwajskiego, guarany, herbaty chińskiej, zarodków koli, czy kakao.
Należy do roślin o najwyższej zawartości kofeiny.
Ranking kofeinowy dra H. Różańskiego  (na podstawie badań własnych i danych moich Autorytetów):
1. Ostrokrzew gwajusa – Ilex guayusa Loes., kofeina średnio 3-5%, max do 7,6%.
2. Paullinia cupana Kunth (Sapindaceae, mydleńcowate) (syn. Paullinia sorbilis Mart.), czyli guarana (gwarana) – 4-6% kofeiny (moje badania 3,2-3,5%).
3. Sterculia acuminata Palisot de Beauvais, Cola acuminata, Robert Brown) z rodziny zatwarowatych Sterculiaceae – orzeszki cola, kola zaostrzona – 2% kofeiny (2,35-2,71%) i 0,023% teobrominy.
4. Coffea arabica Linné (Rubiaceae, marzanowate) – kawa arabska, krzew kawowy, kawowiec – do 3% kofeiny (przeciętnie 1,7% kofeiny; moje badania kawy Gwatemala z Palarni Krośnieńskiej 1,1% kofeiny).
5. Ilex paraguariensis A. St. Hil. (Aquifoliaceae, ostrokrzewowate) (syn. Cassine gogonha Raben., Cassine gouguba Guib., Chomelia amara Vell., Ilex mate St.Hil., Ilex paraguayensis St.-Hil.), czyli Mate, ostrokrzew paragwajski – 1-1,2% koffeiny; służy do sporządzania napoju yerba mate; moje badania mate Pipore, La Merced oraz Yerba mate Colon 1,4-1,6% kofeiny).
6. Thea chinensis, Sims (Camellia theiferaGriffith, Camellia Thea Link, Thea sinensis) z rodziny cistronkowatych Theaceae, czyli herbata chińska – 1-5% koffeiny (moje badania, 1,3-1,4% kofeiny = teiny, herbata czarna Madras, Ceylon).
7.Theobroma cacao L. (Sterculiaceae) (syn. Theobroma leiocarpum Bernoulli, Theobroma pentagonum Bernoulli, Theobroma sativa (Aublet) Lign.,Le Bey.), czyli kakao (cacao), kakowiec, kakaowe drzewo – 1-4% teobrominy (przeciętnie 1,66%), kofeina 0,3-05% (w moich badaniach do 0,77%).
 
Napar z liści ostrokrzewu gwajusa działa niewątpliwie moczopędnie, pobudza korę mózgową i ośrodki wegetatywne: oddechowy, naczynioruchowy i nerwu błędnego. Pod wpływem naparu przebieg myśli i reakcja psychiczna stają się szybsze. Spostrzeganie, koordynacja i synchronizacja myśli są sprawniejsze. Pod wpływem mieszaniny alkaloidów purynowych zawartych w surowcu spostrzeganie i pamięć ulegają poprawie. Osoby pijące napar z gwajusa stają się bardziej elokwentne, wygadane i śmiałe, szczególnie gdy jednocześnie spożyją niewielką ilość alkoholu, np. likieru ziołowego rozgrzewającego i pobudzającego typu Jagermeister.
Napar znosi zmęczenie fizyczne i psychiczne, rozkurcza mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Następuje poprawa krążenia wieńcowego, mózgowego, mięśni szkieletowych i nerkowego. Serce początkowo zwalnia, potem przyspiesza. Mocz wydalany w zwiększonej ilości zawiera więcej niż normalnie chlorku sodu, potasu i kwasu moczowego. Stąd też dobrze jest uzupełnić dietę w potas, aby podtrzymać należyty poziom lub spożywać owoce i warzywa bogate w potas, np. rodzynki 860 mg potasu w 100 g, morele suszone 1370 mg potasu na 100 g, figi suszone 850 mg potasu/100 g, natka pietruszka surowa 1000 mg potasu/100 g, nasiona pistacji 1020 mg potasu/100 g, migdały 835 mg potasu/100 g, fasola biała Jaś 1750 mg potasu na 100 g).
Napar z gwajusa przyspiesza cykl Coricha, przez co zapobiega zakwasom i zmęczeniu mięśni poprzecznie prążkowanych. Wzmaga czynności wydzielnicze żołądka. Usuwa ociężałość po obfitym posiłku, wywołaną anemizacją mózgu w związku z rozszerzeniem jelitowym naczyń krwionośnych w czasie trawienia. Nasilając wydzielanie soku żołądkowego przyspiesza trawienie. Dłużej stosowany wzmaga przemianę materii. Należy do Reducentia, czyli środków redukujących masę ciała. Reguluje wypróżnienia. W przeciwieństwie do herbaty chińskiej nie działa zapierająco. Podobnie na defekację oddziałuje ostrokrzew paragwajski.
Pędzi nieznacznie żółć. Znosi obrzęki zastoinowe. Napar zastosowany na oczy i skórę (okłady, obmywanie) działa antyseptycznie, pojędrniająco, rozjaśniająco, przeciwobrzękowo, usuwa “cienie i worki” pod oczami.
Liście gwajusa kruszymy w dłoni, zaparzamy mniej więcej 1-2 liście na filiżankę wrzącej wody, pijemy kilka filiżanek dziennie.
Wszystkich Uczestników wycieczki ziołoznawczej Rośliny lecznicze Przełomu Jasiołki bardzo prosimy o zgłoszenie chęci wzięcia w niej udziału na specjalnej platformie elektronicznej: https://ankiety.pwsz.krosno.pl/index.php?r=survey/index&sid=38725&lang=pl
Do platformy rejestracyjnej można również wejść przez oficjalną stronę Uczelni: http://www.pwsz.krosno.pl/uczelnia/aktualnosci/art,1946,rosliny-lecznicze-przelomu-jasiolki.html
Zapewniamy nagłośnienie. Ważne: bardzo prosimy o zabranie telefonów komórkowych i słuchawek.
Rzeka Jasiołka w okolicy góry Piotruś.
|
|
Najnowsze komentarze