Orlica pospolita (niem. Adlerfarn, franc. Fougere aigle, ital. Felce aquilina, reto.rom. Felesch plima d’evla; ang. Bracken) – Pteridium aquilinum (L.) Kuhn (Dennstaedtiaceae; dawniej paprotkowate – Polypodiaceae) należy do pospolitych paproci w naszym kraju. Do I połowy XX wieku pozyskiwano z tej rośliny kłącze, rzadziej ziele – Rhizoma, Herba Pteridii aquilini. Zastosowanie kłącza orlicy pospolitej opisał dr Fr. Oesterlen w 1861 r. Dawna nazwa tej paproci do Pteris aquilina. Z kłączy sporządzano ekstrakt wykorzystywany do zwalczania płazińców pasożytniczych przewodu pokarmowego. Orlica stanowiła alternatywę dla narecznicy samczej – Dryopteris filix mas (L.) Schott. Odwar z kłączy orlicy zalecano także w leczeniu chorób reumatycznych.
Niestety późniejsze badania (na zwierzętach) wykazały, że ziele orlicy zawiera związki kancerogenne. Zaniechano więc stosowanie orlicy w ziołolecznictwie. Do dziś tak naprawdę trwają spory. Doszedłem do badań, które nie wykazały działania rakotwórczego orlicy, inne wręcz przeciwnie. Roślina zawiera związki cyjanogenne (prunacin = prunacyna).
W orlicy stwierdzono obecność następujących związków: illudany i protoilludany w formie glikozydów (ptaquiloside = ptakwilozydy, isoptaquiloside (izoptakwilozydy), pteroside = pterozydy, pteridanoside = pterydanozydy i caudatoside = kaudatozydy), terpenic indanones = indanony terpenowe (pterosins = pterozyny), p-hydroxystyrene glycosides = glikozydy para-hydroksystyrenowe (ptelatosides = ptelatozydy A i B), braxin glycosides (glikozydy braksyny), flawonoidy (quercetin = kwercetyna, rutin = rutyna, kaempferol = kemferol); kwas szikimowy = shikimic acid; thiaminases – tiaminazy (rozkładające witaminę B1; dłuższe zażywanie surowca wywołuje hipowitaminozę B1), ecdysteroids = ekdysteroidy, tannins = garbniki; dihydrocinnamic acids = dwuhydrocynamonowy kwas, kwas floretowy = phloretic acid, kwas dwuhydroferulowy = dihydroferulic acid, 2,3-butanediol, 3-methylbutan-2-ol, monomethylsuccinate (monometylobursztynian), methyl-5-oxoproline (metylo-oksoprolina), 2(3H)-dihydrofuranone (dwuhydrofuranon), t-2-methylcyclohexanol (t-2-metylocykloheksanol); skrobia, śluzy.
Pterozyna to zespoł związków o charakterze seskwiterpenoidów. Oznaczone są literami alfabetu od A, B , C, D, E, F, G, K, L, N , ponadto wyróżniona została pterozyna Z. Do fitoekdyzonów należą ponasteron A i ponasterozyd A. Orlica zawiera kwas p-kumaroilo-chinowy (p-coumaroylquinic acid), kwas para-hydroksybenzoesowy i aldehyd protokatechinowy.
U zwierząt orlica wywołuje nowotwory jelit, wątroby i układu moczowego. Działa mutagennie wywołując aberracje chromosomowe. U ludzi spożywających orlicę stwierdzono zapadalność na raka przełyku, trzustki i żołądka. Kancerogennie działają ptakwilozydy i pterozydy. Braksyna podrażnia układ moczowy.
![pteridium_aquilinum [Rozdzielczość Pulpitu]](https://rozanski.li/wp-content/uploads/2009/09/pteridium_aquilinumrozdzielczopulpitu22.jpg "pteridium_aquilinum [Rozdzielczość Pulpitu]")
Orlica pospolita – Pteridium aquilinum (L.) Kuhn; Swarzędz, wrzesień 2009 r.
Related Posts
Ostróżeczka polna – Delphinium consolida Linne jako lek i trucizna
Z kalendarza zbioru ziół
Wolne dni z ziołami
Epimedium jako zioło poprawiające percepcję wrażeń, usprawniające zdolności poznawcze i jako alternatywa dla sildenafilum
Powstało Polskie Towarzystwo Zielarzy i Fitoterapeutów.
Brakuje Pana Gumppka i Romana
Orlica o której tak wyżej pisze pan Henryk, że: „…należy do pospolitych paproci w naszym kraju. Do I połowy XX wieku pozyskiwano z tej rośliny kłącze….”. Jest nie tylko w Polsce pospolita, ale też jest to jedna z najbardziej kosmopolitycznych roślin świata. U nas najłatwiej ją spotkać w runie boru mieszanego gdzie często rośnie w sporych skupiskach, można by rzec – w łanach. W naszej medycynie ludowej nie była używana zbyt często. Wykorzystywano ją głównie do okładów przy reumatyzmie (suszone liście). Czasem wkładano ją pod prześcieradło gdyż wierzono, że odstrasza pchły. Właśnie ze względu na kłącza była to roślina użytkowana często w wielu miejscach świata. Bynajmniej nie medyczne użytkowanie było najczęstszym. Kłącza orlicy zawierają, aż 60 % skrobi – była to więc roślina używana jako pokarm. Prześledziwszy wyżej skład jaki podaje pan doktor trzeba stwierdzić, iż kłącza zawierają substancje toksyczne. Nadto są one dość gorzkie, nawet po ugotowaniu. Jeśli mówimy o toksyczności rośliny, to orlica jest bardziej toksyczna dla bydła niż dla ludzi. Sytuacje głodu powodują jednak, że człowiek jest stosunkowo pomysłowy. Wystarczyło kłącza obrać z gorzkiej czarnej skórki, następnie wysuszyć, na zakończenie młócić kijami, przemielić itd. Kroniki podają, iż np. we Francji na przełomie wieku XVII i XVIII, w niektórych rejonach, była taka bieda, iż ludzie odżywiali się przede wszystkim chlebem z orlicy. Kłączami orlicy żywili się również Indianie. Było to też pożywienie głodowe w Chinach (lata 60 XX wieku). Przy jej obfitym występowaniu jeden człowiek może zebrać od 5 do 10 kg kłączy w ciągu dnia. Dlatego właśnie tak chętnie wykorzystywano tę roślinę w różnych częściach świata w okresach głodu i niedostatku. W nawiązaniu zaś do rakotwórczego działania rośliny. Seskwiterpeny są substancjami o wysokiej aktywności. Do tej grupy należy związek o nazwie ptakwilozyd który występuje w orlicy pospolitej. Znany jest on z tego, iż powoduje raka pęcherza moczowego zarówno u zwierząt jak i u ludzi. Stwierdzono silne rakotwórcze działanie różnych części rośliny, ale przede wszystkim zarodników.
Witam serdecznie. Czy istnieje możliwość skontaktowania się z Panem drogą mailową? Chciałabym rozstrzygnąć pewną kwestię, którą najlepiej oceni właśnie Pan, mając tak rozległą wiedzę. Pozdrawiam – Karolina.