Liść i kwiat malwy – Folium et Flos Malvae w fitoterapii

Do rodziny ślazowatych – Malvaceae należy między innymi: rodzaj Althaea (prawoślaz), rodzaj Malva (ślaz), rodzaj Lavatera (ślazówka) i rodzaj Hibiscus (ketmia). Prawoślaz i ślaz mają ten sam kierunek działania farmakologicznego. O prawoślazie i ketmii już pisałem, kolej więc poświęcić troszkę miejsca ślazowi.

Ślaz dziki – Malva sylvestris Linne = Althaea silvestris Alefeld rośnie dziko w Polsce i wydaje kwiaty purpurowo-różowe. Dostarcza kwiat i liść lub całe ziele. Kwiaty różowe lub białe posiada ślaz zaniedbany – Malva neglecta Wallroth – Althaea vulgaris Alefeld = Malva vulgaris Fries, także pospolity w naszym kraju.

Liść malwy (niem. Malvenblätter, ang. Mallow Leaves, fr. Feuilles de maulve) – Folium Malvae należy do surowców śluzowych. Pochodzi z gatunku Malva sylvestris L. lub Malva neglecta Wallroth Zawiera ok. 8% śluzów i 15-17% soli mineralnych. Wodne wyciągi (macerat, napar) działają osłaniająco, powlekająco, przeciwzapalnie, przeciwkaszlowo; regulują wypróżnienia, łagodzą podrażnienia gardła, przełyku, żołądka i jelit. Zastosowane na skórę działają typowo nawilżająco, ochronnie i przeciwzapalnie. Doskonałe są okłady na oczy z naparu z liści malwy (stany zapalne, podrażnienie, suchość spojówek, zmęczenie, zwiotczenie powiek wskutek zmęczenia).

Wskazaniami do stosowania naparu i maceratu z liści malwy są: choroba wrzodowa, nieżyty przewodu pokarmowego, zaparcia, zespół jelita drażliwego, kaszel, chrypka, zapalenie krtani; stany zapalne żołądka. Zewnętrznie: suche wypryski, suchość skóry, łojotok (nawilżanie odruchowo zmniejsza ilość wydzielanego łoju), trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry, stany zapalne oczu, podrażnienie narządów płciowych, świąd odbytu (płukanki, okłady, nasiadówki, irygacje, lewatywa). Syrop ślazowy sprawdza się w nieżytach górnych dróg oddechowych i przy chrypce. Łagodzi kaszel i podrażnienie gardła. Płukanie włosów w naparze z liści ślazu pomocne w zwalczaniu łupieżu suchego, suchego zapalenia skóry owłosionej i suchości włosów.

Folium Malvae (Malvenblatt, Käslikraut; fr. Feuille de mauve, ital. Foglia di malva) jest w Pharmacopoea Helvetica VI. Surowiec pochodzi z Malva sylvestris L. i Malva neglecta Wallr., a współczynnik pęcznienia powinien wynosić minimum 7. Popiół najwyżej 22%. Dawka jednorazowa 2 g (do parzenia).

Flos Malvae (Malvenblüte; fr. Fleur de mauve; ital. Fiore di malva) jest także w Pharmacopoea Helcetica VI. Współczynnik pęcznienia minimum 14. Popiół najwyżej 15%. Dawka 2 g, do naparzania. Wchodzi w skład oficjalnych ziółek wykrztuśnych – Species pectorales (Brustee; Especes pectorales, Specie pettorali), bardzo dobrze działających (do naparzania 2 g, na filiżankę wrzątku, kilka razy dziennie w ciągu dnia po filiżance) przy nieżytach górnych dróg oddechowych i chrypce z kaszlem:
Rp.
Flos Cyani 5 g
Flos Farfarae 10 g
Flos Helichrysi 5 g
Flos Malvae 10 g
Flos Verbasci 15 g
Fructus Anisi contusus 15 g
Herba Serpylli 10 g
Radix Althaeae 10 g
Radix Liquiritiae 10 g
Radix senegae 10 g
Wymieszać. Napar. Kilka filiżanek dziennie.

Farmakopea Polska VI także obejmuje liść ślazu dzikiego i ślazu zaniedbanego, zebrany w lipcu i sierpniu, wysuszony w cieniu, w przewiewie. Surowiec powinien wykazywać wskaźnik pęcznienia nie mniejszy niż 7. Strata masy po suszeniu max 12%. Popiół max 17%. Działanie oficjalne: osłaniające. Dawki zwykle stosowane, doustne, jednorazowe 5 g, dobowe 5 g (do naparzania).

Kwiat malwy – Malvae Flos jest surowcem oficjalnym, objętym przez PhEur. V i pochodzi z Malva sylvestris L. /ssp. sylvestris i ssp. mauritiana Asch. et Graebner/ (rodzina Malvaceae).. Kwiat malwy zawiera od 6 do 9% śluzów polisacharydowych, antocyjany 6-7%, głownie malvidynę (77%) i delfinidynę (19%), nieco petunidyny i cyjanidyny. Kwiat malwy działa podobnie jak liść, przy czym obecność antocyjanów sprawia, że preparaty z kwiatów malwy działają silniej przeciwzapalnie i poprawiają przepływ krwi przez drobne naczynia krwionośne (włosowate). Ponadto preparaty z kwiatów silniej uszczelniają ścianki naczyń krwionośnych. Dlatego kwiat malwy można wykorzystać w leczeniu trądziku różowatego, stanów zapalnych naczyniówki oka i zapalenia spojówek oraz białkówki (okłady + doustne przyjmowanie).

Syrop ślazowy – Syrupus Malvae: 1/2 szklanki rozdrobnionych kwiatów lub liści malwy zalać 1,5 szklanki chłodnej wody, odstawić na 6-8 godzin, potem podgrzać do wrzenia, odstawić na 45 minut, przecedzić. Na każdą 1 część uzyskanego wyciągu dać 1 część miodu i 1 część cukru trzcinowego, lekko podgrzewając mieszać do rozpuszczenia i połączenia składników. Można dodać 0,5 części rumu lub 0,5 cz. nalewki anyżowej, albo trochę olejku anyżowego (1 ml/szklankę syropu), wymieszać. Doustnie przy przeziębieniu, chrypce, kaszlu kilka razy dziennie po 1 łyżce syropku.

Wodny wyciąg z malwy: 2 łyżki rozdrobnionych liści lub kwiatów zalać 1 szklanką wrzącej wody, parzyć 20-30 minut, przecedzić. Pić kilka razy dziennie po 1/2-1 szklance naparu. Można też przygotowywać dwustopniowo taki wyciąg, podobnie jak do syropu (najpierw zimna woda, potem doprowadzić do wrzenia), co wydaje się korzystniejsze.