Kłącze Coptis (Rhizoma Coptidis, Coptiswurzel, Coptis Root) – Złote nici w praktycznej terapii

Rodzaj Coptis obejmuje 15 gatunków i należy do rodziny jaskrowatych – Ranunculaceae. W lecznictwie używane są różne gatunki Coptis, przy czym najbardziej znane to:
1. Coptis chinensis Franchet – złote nici chińskie; “sznur perłowy” (ang. Chinese Goldthread; niem./swajc. Perlenschnur  = Chinesischer Goldfaden; pochodzący z Chin.
2. Coptis teeta Wallich – złote nici Yunnan (ang. Goldthread Yunnan); występuje w Himalajach; stosowany w Chinach i Indiach.
3. Coptis trifolia Salisbury– złote nici trójlistne; “złote usta” (ang. Threeleaf Goldthread; niem./szwajc. Goldmund), występujące w Ameryce Północnej, w Północnej Azji, a nawet w Północnej Europie.
4. Coptis japonica (Thunb.) Makino – złote nici japońskie; występujące w Japonii.
5. Coptis deltoidea C.Y.Cheng & Hsiao – złote nici deltowe, występujące w Chinach.

W Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis z 1938 r. zostały wymienione: Coptis anemonefolia Siebold et Zuccarini, (złote nici zawilcolistne), Coptis teeta Wallich i Coptis trifolia Salisbury.

Pomimo, że surowiec – kłącze może pochodzić z różnych gatunków złotych nici to i tak jest określany mianem Rhizoma Coptidis (ang. Coptis Root, niem. Coptiswurzel). W niektórych starych opracowaniach Coptis widnieje pod nazwą Radix Coptidis. Również sami Chińczycy i Japończycy, pomimo, że surowiec pochodzi z różnych gatunków to i tak go określają nazwą Huang Lian. W porządniejszych pracach azjatyckich zróżnicowane są nazwy, zależnie od gatunku: Coptis chinensis – Huang Lian, Coptis deltoides – San Jiao Ye Huang Lian, Coptis teetoides – Yun lian, Coptis omeiensis – E Mei Ye Lian. W szwajcarskich pracach dotyczących tradycyjnej medycyny chińskiej surowce pochodzące z Coptis chinensis, Coptis deltoidea i Coptis teeta są określane nazwą Coptidis Rhizoma = Huanglian.

WHO zawarła opis Rhizoma Coptidis w Monographs on Selected Medicinal Plants – Volume 1 z 1999 r, wymieniając gatunki: Coptis chinensis, Coptis deltoides i Coptis japonica.

Zgodnie z zaleceniami Farmakopei Japońskiej III z 1907 r., Extractum Coptidis, czyli wyciąg z rozdrobnionych kłączy wybranego gatunku Coptis sporządza się zalewając 1 część kłączy 4 częściami alkoholu 45%, macerując 3 dni; następnie uzyskany wyciąg zlewa się, a kłącza ponownie zalewa 2 częściami alkoholu i maceruje jeszcze kolejne dwa dni. Uzyskane oba wyciągi należy połączyć.

Taki wyciąg ze złotych nici można zażywać doustnie po 3-5 ml 2-3 razy dziennie, stosować do płukania gardła i jamy ustnej (1 łyżeczka na szklankę wody), przemywania zmian chorobowych na skórze i błonach śluzowych.

Dawka kłączy: 2-10 g/dzień, np. 1-2 g kłączy sproszkowanych 3 razy dziennie lub domierzoną dawkę kłaczy gotować w wodzie, np. w szklance wody i wypijać; maksymalnie dobowo 15 g surowca, najlepiej w odwarach (surowiec gotować 5-10 minut).

Złote nici to surowiec alkaloidowy, zawierający alkaloidy izochinolinowe, głównie berberynę (5-9%), berberastynę (ok. 1%), koptyzynę 0,4-2%, palmatynę 1-4%; ponadto magnoflorynę (alkaloid aporfinowy), fitosterole i żywice. Popiół – nie więcej niż 5%.

Zawartość alkaloidów w różnych gatunkach złotych nici – Coptis

W Polsce alternatywą dla tego surowca jest Mahonia (ościał), Berberis (berberys) i Chelidonium (glistnik). Gorzknik – Hydrastis (kłącze gorzknika kanadyjskiego – Rhizoma Hydrastidis) również w dużej mierze może być alternatywą dla Coptis.

Złote nici – Coptis w tradycyjnej medycynie Japonii, Chin i Indii mają zastosowanie w leczeniu wielu chorób. Odrzucając rozmaite mity i półprawdy na temat właściwości leczniczych Coptis i biorąc pod uwagę udokumentowane właściwości farmakologiczne surowców alkaloidowych-izochinolinowych można podać następujący zakres: rozkurczowy, żółciopędny, pierwotniakobójczy, bakteriostatyczny i bakteriobójczy, fungistatyczny (15% odwary, mocne nalewki), obniżający ciśnienie tętnicze krwi, uspokajający, przeciwgorączkowy, przeciwbólowy, cytotoksyczny, przeciwpasożytniczy. Niewątpliwie leczy niestrawność i nieżyty przewodu pokarmowego wywołane pierwotniakami pasożytniczymi i bakteriami. W badaniach stwierdzono, że Coptis hamuje uwalnianie toksyn przez komórki bakteryjne. Istnieją prace, w których są informacje, że Coptis nie hamuje wzrostu Escherichia coli, Proteus vulgaris, Salmonella typhi, Paratyphi S., Pseudomonas aeruginosa i Shigella sonnei.
Jednakże Coptis ogranicza in vitro wzrost gronkowców, paciorkowców, pneumokoków, Vibrio cholerae, Bacillus anthracis, i Dysenteriae Bacillus. Preparaty z Coptis są z powodzeniem stosowane w leczeniu zakażeń Leishmania (lejszmaniozy). Wyciągi z Coptis, podobnie jak z innych ziół zawierających berberynę – niszczą liczne pierwotniaki chorobotwórcze, np. Entamoeba histolytica, Giardia lamblia i Trichomonas vaginalis.

Niektórzy autorzy (np. John Chen & Tina Chen, 2004 r.) podają, że Coptis ma wyjątkowo szerokie spektrum działania antybakteryjnego: Bacillus dysenteriae,  Mycobacterium tuberculosis,  Salmonella  typhi,  E.  coli,  Vibrio  cholerae, Bacillus  proteus,  Pseudomonas  aeruginosa,  Diplococcus meningitidis, Staphylococcus aureus, beta-hemolytic streptococcus,   Diplococcus   pneumoniae,   Corynebacterium diphtheriae,  Bordetella  pertussis,  Bacillus  anthracis i Leptospira. Uważają, że Coptis hamuje wyraźnie rozwój  E. coli,  Mycobacterium  tuberculosis i Staphylococcus aureus.

Preparaty z Coptis są gorzkie w smaku. Wzmagają procesy detoksykacji organizmu, przyspieszają trawienie. Nalewka z Coptis działa antyarytmicznie. Odwar i wyciąg alkoholowy obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wywierają wyraźny wpływ przeciwzapalny. Przeciwdziałają t
worzeniu się złogów w układzie żółciowym.

Wskazania: biegunki i inne objawy nieżytu przewodu pokarmowego na tle zakażeń pierwotniakami i bakteriami; czerwonka, ostre stany zapalne jelit i żołądka. wirusowe zapalenie wątroby, kamica żółciowa, kolka żółciowa, hipercholesterolemia, nadciśnienie, gruźlica, zimnica (malaria), infekcje i stany zapalne uszu, stany zapalne szpiku, niemiarowość serca, choroba wrzodowa; trądzik, ropnie, czyraki; bezsenność.

Zewnętrznie (okłady, przemywanie, płukanki): stany zapalne jamy ustnej i gardła, stany zapalne skóry, infekcje skóry i błon śluzowych narządów płciowych, zapalenie spojówek i powiek, choroby pasożytnicze oczu, łuszczyca, łupież, stany zapalne odbytu, upławy na tle zakażeń dróg rodnych, grzybice skóry i błon śluzowych (mocne odwary i wyciągi wodno-alkoholowe), czyraki, ropne choroby skóry, trądzik.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, nadwrażliwość na alkaloidy.

Kłącza Coptis w postaci krojonej, grubo mielonej lub miałko sproszkowanej są dostępne w sklepach zielarskich internetowych. W sprzedaży spotkać można także nalewkę i suche ekstrakty z Rhizoma Coptidis.