Asarum w farmakopei, Azarin i Neoazarin

Kopytnik pospolity  Asarum europaeum Linne, z rodziny kokornakowatych – Aristolochiaceae, opisywałem już na stronie http://www.rozanski.cal.pl/?p=265 i in., jednakże dzisiaj do niego wrócę.

Kopytnik to bardzo wartościowe zioło, występujące dziko w naszym raju, chronione, ale zarazem łatwe do uprawy na glebach próchnicznych. Właściwości rakotwórcze (kancerogenne) jednego ze składników (beta-azaron) olejku eterycznego kopytnika stwierdzono u zwierząt doświadczalnie. Podawano duże dawki azaronu, które normalnie w dawkach leczniczych nigdy nie mają miejsca. Nie stwierdzono, aby kopytnik lub tatarak (też zawiera azaron) wywoływał raka u ludzi. Badania prowadzono na zwierzętach z użyciem czystego beta-azaronu, a nie roślin go zawierających. Dlatego uważam, że surowiec został potępiony zbyt pochopnie i w prymitywny sposób, bez zachowania rozsądku.

W medycynie ludowej ziele kopytnika nadal funkcjonuje jako lek. Kopytnik należy do środków skutecznych i silnych w działaniu, stosowanych w małych dawkach. Zaliczam go do moich ulubionych roślin leczniczych, na których można polegać.
Jestem zobowiązany powiadomić, że istnieją odmiany kopytnika pozbawione zupełnie beta-azaronu, jednakże przemysł farmaceutyczny i farmaceutyczne instytucje państwowe nie zrobiły nic, aby wprowadzić takie odmiany do leków; nastąpił więc wyrok – skreślenie z receptur i krytyka surowca. Tymczasem mało kto wie, że alkohol 2,4-dichlorobenzylowy, czy p-pentylo-m-krezol obecne w wielu popularnych tabletkach do ssania na gardło również w odpowiednio dużych dawkach i okolicznościach mogą posłużyć do indukcji mutacji i wzbudzenia onkogenezy. Dlaczego więc takie środki są dostępne nadal, natomiast kopytnik wyleciał z obrotu? To pozostawiam do własnych przemyśleń i wniosków.

Azaron pod względem chemicznym jest eterem fenolowym.

Zgodnie z opisem Fr. Oestrelen’a (1861 r.) korzeń kopytnika – Radix Asari europaei (Haselwurz) stosowany był jako środek diuretyczny, wymiotny, rozwalniający, przeciwartretyczny i przeciwzimniczy (przeciwko zimnicy), po 5-20 granów (grany!, nie gramy!) na dawkę, jako proszek, ponadto do naparzania. Substancję aromatyczną zawartą w zielu nazywano azaryną (Asarin).

W XIX wieku, liście zbierane od sierpnia do jesieni oraz kłącza od wiosny do jesieni, używano do oczyszczania organizmu, przez wywoływanie rozwolnienia, pędzenie moczu i wzmaganie wydzielania potu, czasem też do wywoływania wymiotów. Uważano, iż kopytnik zwalcza pasożyty przewodu pokarmowego. Sproszkowany surowiec wciągano do nosa w celu sprowokowania kichania i oczyszczenia górnych dróg oddechowych. Zakres stosowania: zaflegmienie płuc i oskrzeli, żółtaczka, osłabienie żołądka i jelit, alkoholizm (dla wywoływania wstrętu do alkoholu), skąpe miesiączkowanie, kamica moczowa, skąpomocz.

Korzeń kopytnikowy – Radix Asari jest w Farmakopei Polskiej I = Pharmacopoeia Regni Poloniae z 1817 r. W Farmakopei Polskiej II – brak surowca. W Farmakopei Polskiej III – jest ziele kopytnika z korzeniami – Herba Asari cum radicibus. Surowiec stanowi ziele, kłącze i korzenie kopytnika, zbierane jesienią, szybko wysuszone (do 30 stopni C). Zawartość olejku eterycznego – nie mniej niż 0,8%. Popiół maksymalnie 13%. Wilgotność – najwyżej 10%.

Ziele kopytnika z korzeniami jest w Farmakopei Polskiej IV.

Zgodnie z Pharmacopoea Helvetica VI Rhizoma Asari, a w rzeczywistości Rhizoma Asari cum herba (niem. Haselwurz, fr. Asaret, ital. Asaro) może obejmować kłącze z korzeniami, liście, kwiaty, a nawet owoce. Surowiec powinien zawierać przynajmniej 1% olejku eterycznego, a po rozdrobnieniu nie mniej niż 0,8% olejku. Popiół najwyżej 16%. Dawka jednorazowa 200 mg (sproszkowanego surowca).

Rhizoma Asari (Haselwurz, Racine d’asaret, Radice di Asaro) jest w Pharm. Helv. IV z 1907 r. Kopytnik uwzględniono także w Pharm. Helv. V z 1941 r.

Kopytnik może zastąpić w leczeniu chorób układu oddechowego drogą i trudno dostępną ipekakuanę, czyli wymiotnicę.

Składniki kopytnika: olejek eteryczny 0,8-1%, garbniki, żywica, skrobia, sacharoza, glikozydy fenolowe, seskwiterpeny. Kopytnik zawiera fitoncydy o silnym działaniu przeciwdrobnoustrojowym. W olejku eterycznym występują: eugenol, azaron (asaron), l-pinen, metyloeugenol, aldehyd azarylowy.

Działanie: wzmagające wydzielanie śluzu w przewodzie pokarmowym i drogach oddechowych, pobudzające krążenie krwi, wzmagające miesiączkowanie, bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przeciwpierwotniakowe, fungistatyczne i grzybobójcze, antywirusowe, moczopędne, napotne, antypasożytnicze, silnie żółciopędne, rozkurczowe. Kopytnik wzmaga ruchy nabłonka rzęskowego i wyzwala odruch wykrztuśny. Nalewka z kopytnika działa przeciwbólowo. Sproszkowany surowiec w dawce jednorazowej ok. 1 g wywołuje wymioty.

Wskazania: zakażenia i nieżyty gardła, tchawicy, oskrzeli, płuc; przeziębienie z kaszlem, choroby grypopodobne, angina. Skąpe miesiączkowanie. Choroby reumatyczne.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja.

Dawkowanie i preparaty.

1. Napar kopytnikowy – Infusum Asari: 2 g surowca na 200 ml wrzącej wody; parzyć pod przykryciem, przecedzić, dodać miód lub sok. Pić łyżkami w ciągu dnia, stopniowo.

2. Nalewka kopytnikowa – Tinctura Asari: 1 część suchego lub świeżego rozdrobnionego surowca zalać 5 częściami alkoholu 40-60%, macerować przynajmniej 7 dni, przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dziennie po 1 ml.

3. Pulvis Asari – sproszkowane ziele/kłącze kopytnika: 200 mg 3 razy dziennie; jako emeticum – wymiotnie: 1-2 g jeden raz dziennie.

Azarin i jego perypetie.

Sproszkowane ziele kopytnika wchodziło w skład popularnego preparatu Azarina, produkowanego przez Herbapol. Dzieje tego preparatu ładnie obrazują jak zmienia się podejście do ziół, aktualne trendy w opiniach na temat poszczególnych składników oraz w jaki sposób w krótkim czasie można pozbawić preparat wartości leczniczej pod wpływem wytycznych urzędu rejestracji leków.

Początki, lata 50. i 60. XX wieku:

Azarina w 1 tabl. 150 mg sproszkowanego ziela kopytnika, 150 mg sproszkowanego korzenia lukrecji, 20 mg suchego wyciągu z glistnika, 100 mg suchego wyciągu z żywokostu, 10 mg fosforanu kodeiny, 5 mg olejku anyżowego.

Działanie przeciwkaszlowe. Dawka 1 tabl. 3 razy dziennie. Wskazania: nieżyty układu oddechowego z uporczywym kaszlem.

Lata 80. i 90 XX wieku:

Azarina w 1 tabletce: sproszkowane ziele kopytnika 70 mg, sproszkowany korzeń omanu 130 mg, wyciąg suchy z glistnika 20 mg, sproszkowany korzeń lukrecji 60 mg, wyciąg suchy z lukrecji 56 mg, fosforan kodeiny 10 mg, olejek anyżowy 5 mg.

Działanie: zwiększające wydzielanie śluzu i mukopolisacharydów, wzmagające ruchy nabłonka rzęskowego, wykrztuśne i przeciwkaszlowe, osłaniające na błony śluzowe, spazmolityczne. Wskazania: kaszel różnego pochodzenia, stany zapalne górnych dróg oddechowych i oskrzeli. Dawka 1 tabletka 2-4 razy dziennie. dzieci 1/4-1/2 tabletki 2-3 razy dziennie. Rozgryźć przed połknięciem i popić wodą.

Lata późniejsze.

Przyszły lata masowe
go wykreślania ziół. Skreślono kopytnik. Pojawiła się wówczas wersja bez kopytnika. Potem skreślono glistnik. Neo-azarina nie miała już wtedy ani kopytnika, ani glistnika, hmm…, ani omanu. Teraz mamy Neoazarinę w tabletkach zawierającą 2 składniki: fosforan kodeiny 10 mg oraz sproszkowane ziele tymianku 316 mg, tyle, tyle zostało z dobrej Azariny, nawet lukrecja i anyż nie ostały się, bezpieczny oman też wyleciał, w sumie prawie wszystko wywalono.

Co proponuję fitoterapeutom? uzupełnić brakujące składniki, kupić tę neoazarinę (źródło kodeiny), rozgnieść w moździerzu tabletki, dodać brakujące zioła, wymieszać, podzielić na 10 porcji i dać do kapsułek (puste kapsułki można kupić). Tak odzyskaną Azarinę z lat 50. zażywać, gdy cierpimy na nieżyty układu oddechowego i trudny do opanowania kaszel. Zażywać po 1 kapsułce 4 razy dziennie, a przy ostrym kaszlu 2 kapsułki 3 razy dziennie.

Z podobnych składników jakie posiadała stara Azarina – można przygotować też mieszankę ziołową i parzyć w tradycyjny sposób, przy czym Neoazarin zażywać dodatkowo (jako źródło kodeiny), popijając naszymi ziółkami.