Czerwiec – Scleranthus jako roślina lecznicza

Rodzaj czerwiec – Scleranthus zaklasyfikowano do rodziny goździkowatych – Caryophyllaceae. Do celów leczniczych stosuję czerwiec trwały – Scleranthus perennis Linne (szwajc./niem. Ausdauernder Knäuel; fr. Gnavelle vivace, ital. Centograni perenne, retorom. Scleranta perenna) i czerwiec roczny – Scleranthus annuus L. (szwajc. Einjähriger Knäuel; franc. Gnavelle annuelle, ital. Centograni annuo, retorom. Scleranta annuala). Oba gatunki zarówno w Polsce jak i w Szwajcarii są rozpowszechnione na niżu. Czerwiec trwały występuje w lasach, głównie w borach sosnowych, przy drogach śródleśnych, na glebach piaszczystych, na glebach kwaśnych (w Szwajcarii w południowej części kraju, w Polsce na niżu, np. w Wielkopolsce, w centralnej Polsce). Czerwiec roczny jest bardziej pospolity; rośnie w sadach, ogrodach, na nieużytkach, ugorach, na grządkach zachwaszczonych, na glebach kwaśnych.

Surowcem jest ziele, zbierane w czasie kwitnienia – Herba Scleranthi i suszone w normalnej temperaturze.

Mało znana roślina lecznicza, stosowana głównie we wschodniej i południowo-wschodniej części Europy. Dzięki badaniom bułgarskich uczonych poznano dokładnie skład Scleranthus. Jak podaje Gevrenova, Dimitrova, Zdraveva i Assenov, ponadto Hegnauer i inni autorzy – ziele Scleranthus zawiera saponiny, kumaryny (umbeliferon), pochodne kwasu cynamonowego i benzoesowego; flawonoidy (rutyna, izoramnetyna, kwercetyna, hiperozyd); trójterpeny. Do ważnych aktywnych składników należą: kwas kawowy, ferulowy, p- i o-kumarowy, 4-hydroksykumarynowy, ferulowy, salicylowy, waniliowy, syringowy, cynamonowy.

Działanie: niewątpliwie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg moczowych i układu oddechowego; wykrztuśne, moczopędne i wyraźnie żółciopędne. Wzmaga procesy detoksykacji, wymiata wolne rodniki i nadtlenki, hamuje stany zapalne. Ochronne na miąższ wątroby i nerki. Napotne, przeciwgorączkowe.

Wskazania: stany zapalne górnych dróg oddechowych, stany zapalne i infekcje układu moczowego, kamica moczowa i żółciowa, stany skurczowe w układzie żółciowym i moczowym.

Sposób użycia: odwar lub napar z 1 łyżki rozdrobnionego suchego lub świeżego ziela na szklankę wody. Napar lub odwar pić 2 razy dziennie po 200 ml; przy nieżycie układu oddechowego 4 razy dziennie po 100 ml.

Z maceratu (1 część świeżego ziela na 2 części przegotowanej ciepłej wody; macerować 6-8 dni) można przygotować syrop na miodzie. W tym celu na każdą część uzyskanego maceratu dać 1 część miodu i 0,5 części rumu, wymieszać. Zażywać przy chrypce lub kaszlu, zapaleniu oskrzeli po 1-2 łyżki co 2-3 godziny.