Crepis – pępawa w praktycznej fitoterapii.

Rodzaj Crepis – pępawa należy do rodziny złożonych (astrowatych) – Compositae = Asteraceae. W Polsce najbardziej rozpowszechnione gatunki to pępawa dwuletnia – Crepis biennis Linne  (niem. Wiesen-Pippau) oraz pępawa dachowa – Crepis tectorum Linne. Jest to szczególne rodzime zioło o niedocenianych właściwościach leczniczych. Pępawy wykorzystuję w mojej praktyce od co najmniej 14 lat. Możliwe są do uprawy na większą skalę. Kwiaty mają żółte lub złocistożółte, zebrane w koszyczki. Koszyczki z kolei są zabrane w baldachokształtne wiechy. Kwitną od czerwca do września.

Surowcem jest ziele i korzeń pępawy – Herba et Radix Crepidis. Korzeń najlepiej wykopywać wiosną i jesienią, a ziele zbierać w czasie kwitnienia, przy czym ścinamy kwiaty i liście, bez łodyg.

Pępawy zawierają gwajanolidy, glikozydy gwajanolidowe, flawonoidy (luteolina, apigenina), fenolokwasy (kwas chinowy, chlorogenowy, kawowy, cykoriowy) i glikozydy seskwiterpenowe – crepiside A-H, flawonoidy (luteolina), laktony seskwiterpenowe, taraksasterol, beta-sitosterol, stigmasterol.

Kwas cykoriowy – cichoric acid, C22H18O12

Związki aktywne pępawy – Crepis należą do inhibitorów czynników (factor) NF-κB, substancji przeciwzapalnych, stymulatorów fagocytozy, inhibitorów kolagenazy, hialuronidazy i elastazy; stabilizują strukturę włókien kolagenowych i elastynowych, śródbłonków i biomembran; działają żółciopędnie, bakteriostatycznie, przeciwwirusowo, fungistatycznie, ochronnie na miąższ wątroby. Hamują rozwój nowotworów i przerzuty nowotworowe. Zmniejszają skutki uboczne chemioterapii i radioterapii. Ochraniają nerki i neurony przed zwyrodnieniem. Hamują odczyny alergiczne. Stymulują wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają atonii jelit, pobudzają trawienie. Pomimo, że stymulują fagocytozę – tłumią stany zapalne w przebiegu chorób autoimmunologicznych, szczególnie przy połączeniu z preparatami Smilax = Sarsaparilla i Yucca. Wyciągi z pępawy mogą być wykorzystane do wyrobu kosmetyków/kosmeceutyków opóźniających procesy starzenia oraz łagodzących atopowe zapalenie skóry, zmiany troficzne skóry i trądzik różowaty. Wyciągi z pępawy pobudzają naskórnikowanie i nabłonkowanie, ponadto wzbudzają ziarninowanie ran.

Crepiside H, krepizyd, lakton seskwiterpenowy; C₂₉H₃₄O₁₁; źródło obrazka: http://www.plant-expert.com

Wskazania do stosowania preparatów Crepis – pępawy: choroba nowotworowa, nowotwory wątroby, jelita grubego, trzustki; nadmierny poziom lipidów (triglicerydów) i cholesterolu we krwi; niewydolność wątroby i trzustki; cukrzyca; stany zapalne i martwicze wątroby, nerek i trzustki; rak brodawki Vatera; atonia jelit; radio- i chemioterapia; ostre objawy alergiczne; przerost gruczołu krokowego; choroba Cushinga, choroba Leśniowskiego-Crohna; choroba Hashimoto; choroba Parkinsona; reumatoidalne zapalenie stawów; zapalenie uchyłków jelita grubego; stłuszczenie i marskość nerek oraz wątroby; uogólnione zakażenia bakteryjne, grzybowe i wirusowe; zmiany degeneracyjne tkanki łącznej właściwej i chrzęstnej; kuracje opóźniające procesy starzenia skóry; kamica żółciowa.

 
Taraxasterol, C₃₀H₅₀O – fitosterol, a zarazem trójterpen obniżający poziom cholesterolu i lipidów we krwi, przeciwcukrzycowy, chomoprewencyjny, przeciwnowotworowy. Działa cytoprotekcyjnie wobec wątroby i serca oraz neuronów. Hamuje rozwój bakterii i grzybów, blokuje metastazy (przerzuty); silny czynnik przeciwzapalny; patrz również praca: Ovesná Z, Vachálková A, Horváthová K.: Taraxasterol and beta-sitosterol: new naturally compounds with chemoprotective/chemopreventive effects; Neoplasma. 2004;51(6):407-14.

źródło obrazka: http://flipper.diff.or; luteolina występująca między innymi w mniszku Taraxacum, pępawie – Crepis, karczochu – Cynara, czy krwawniku – Achillea działa moczopędnie, hepatoprotekcyjnie, antyhistaminowo i tym samym przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, hipocholesterolemicznie i hipolipidemicznie.

Najbardziej wartościowe są sok i macerat ze świeżego ziela oraz korzenia pępawy, które można zamrozić w woreczkach na lód. Sprawdza się również intrakt i nalewska na świeżym zielu oraz korzeniu. Doskonały jest też wyciąg na winie z korzenia i ziela pępawy. Napar i odwar słabiej działają.

Wyciąg na winie – Vinum Crepidis: 1 część świeżego lub suchego rozdrobnionego korzenia i (lub) zwilżyć spirytusem po czym zalać 5 częściami wina wytrawnego; odstawić na minimum 1 miesiąc, przefiltrować. Proponuję zastosować do zalania ciepłe wino (ok. 50 stopni C). Codziennie 1 kieliszek wina z Crepis przez 2 tygodnie przy chorobach zanikowych tkanki nerwowej, miażdżycy, cukrzycy, hipercholesterolemii, hiperlipidemii, nadciśnieniu, chorobach autoimmunologicznych. Kurację wznawiać co 2-3 miesiące, np. co kwartał.

Intrakt lub nalewka  z pępawy – Intractum seu Tinctura Crepidis: 1 część świeżego ziela lub korzenia (albo jedno i drugie w proporcji 1:1) rozdrobnionego zalać (5 częściami) ciepłym (nalewka) lub gorącym (intrakt) alkoholem 60%, odstawić na minimum 7 dni, po czym przefiltrować. Zażywać 2 razy dziennie po 5-10 ml przez miesiąc. Wznawiać kurację raz na kwartał. Nalewkę i intrakt 1:3 można stosować do wyrobu maści, toników i kremów na skórę (w preparacie powinno być 5-15% takiej nalewki, nie więcej, czyli 5-15 g w 100 g podłoża/rozpuszczalnika, np. oleju lnianego, rokitnikowego, balsamu Szostakowskiego z olejem z lnianki).

Mikstura oczyszczająca wątrobę, gojąca jelita, żółciopędna, lekko rozwalniająca, rozkurczowa, przeciwzapalna, zwalczająca reflux, ostrą zgagę, grzybice przewodu pokarmowego i przeciwnadżerkowa, łagodząca objawy chorób autoimmunologicznych: 25 ml nalewki/intraktu z pępawy Crepis wymieszać z 75 ml oleju lnianego, oleju z lnianki lub oleju konopnego, dodać 1 g tlenku magnezu, 500 mg tlenku cynku, 5 g ekstraktu z lukrecji i 1 g glukonianu wapnia oraz 1 ml kropli Mentowal lub izowalerianianu mentylu (albo substytut: 10 ml kwasu izowalerianowego/walerianowego wymieszać z 10 ml etanolu 95% i z 1 g mentolu, mieszać do rozpuszczenia i gotowe). Wstrząsnąć przed użyciem. Stosować 1 raz dziennie po 1-2 łyżki na czczo.

Mazidło gojące, przeciwzapalne, przeciwświądowe, przeciwbólowe na skórę: 25 ml intraktu lub nalewki z pępawy wymieszać z 70 ml oleju lnianego, z lnianki lub rokitnikowego, dodać 3 g tlenku cynku, 1 g tlenku magnezu, 15 g Balsamu Szostakowskiego, 0,5 ml kropli Mentowal (patrz wyżej na substytut), 2,5 g mleczanu lub glukonianu wapnia, 3 g pantotenianu wapnia (Calcium pantothenicum, można rozgnieść tabletki, wyliczając zawartość substancji w tabl.) i 15 ml tranu lub oleju z wątroby rekina; ucierać wszystko razem na ciepło. Stosować na okłady i do smarowania schorzałej skóry, np. atopowego zapalenia skóry, oparzenia, odleżyn, wyprysków i in.

Odwar z pępawy – Decoctum Crepidis: 10 g rozdrobnionych korzeni i (lub) ziela zwilżyć spirytusem i po 2-3 minutach zalać 1 szklanką wody, doprowadzić do wrzenia pod przykryciem, po czym do zagotowania; gotować na wolnym ogniu przez 10 minut, odstawić na 15 minut, przecedzić, dopełnić brakującą ilość wody. Pić 1 szklankę odwaru 2 razy dziennie.

źródło obrazka: http://www.wildstauden.ch; Pępawa dwuletnia – Crepis biennis L.