Farbownik lekarski – Anchusa officinalis Linne (szwajc./niem. Echte Ochsenzunge, Gebräuchliche Ochsenzunge; fr. Buglosse officinale; ital. Buglossa comune; retorom. Lieunga-bov; ang. Alkanet, Bugloss), z rodziny szorstkolistnych – Boraginaceae jest spokrewniony z żywokostem – Symphytum, żmijowcem – Echium, miodunką – Pulmonaria, ogórecznikiem – Borago, krzywoszyjem – Lycopis, ostrzeniem – Cynoglossum i niezapominajką – Myosotis. Ma podobne właściwości lecznicze jak żywokost, ostrzeń, czy krzywoszyj – pobudza regenerację tkanki nabłonkowej, pobudza ziarninowanie tkanki łącznej właściwej, zmiękcza naskórek, poprawia bilans azotowy tkanek, hamuje stan zapalny.
Surowcem jest kwitnące ziele farbownika, rzadziej korzeń farbownika – Herba, Radix Anchusae = Buglossi. Korzeń powinien być wykopywany jesienią lub wiosną, ziele zbierane od maja do września. Temperatura suszenia do 50 stopni C, w możliwie zacienionym miejscu. Surowiec jest wrażliwy na promienie słoneczne. Przed ekstrahowaniem zawsze rozdrobnić. Korzeń barwi na czerwono, a kwiaty na żółto (roślina barwierska).
Farbownik jest rośliną wieloletnią, czasem obumierającą po 2 latach, rosnącą na łąkach, wzgórzach, polanach, zboczach, nieużytkach; rozpowszechnioną w Polsce na niżu i pogórzu, rzadko w górach. W Szwajcarii nie jest rośliną pospolitą, spotykaną głównie w kantonach przygranicznych (obrzeża kraju).
Składniki: alkaloidy pirolizydynowe: cynoglossyna (0,0035% w świeżym zielu), konsolidyna (0,00094% w świeżym zielu), konsolicyna (0,00019% w świeżym zielu); saponiny trójterpenowe (anchusozydy, kwercylikozyd), triterpeny (kwas oleanolowy, ursolowy) cholina, allantoina (1-1,5%), garbniki (6-9%), śluzy, flawonoidy (rutozyd, izokwercytryna, astragalina), L-bornezytol (cyklitol), kwas krzemowy (ok. 3-4%), antocyjany, kwas rozmarynowy.
Działanie lecznicze: wzmagające wzrost i odnowę tkanek nabłonkowych, pobudzające podziały komórek tkanki łącznej i mięśniowej, stymulowanie regeneracji tkanki kostnej i chrzęstnej; przeciwwrzodowe, przeciwzapalne na skórę i błony śluzowe; łagodzące nieżyt oskrzeli. Nasila anabolizm.
Wskazania: nieżyt przewodu pokarmowego z owrzodzeniami, stany zapalne gardła i oskrzeli, zapalenie płuc, gruźlica, kaszel; ujemny, zapalenie dziąseł, paradontoza, zranienia i odparzenia narządów płciowych, świąd odbytu, zapalenie jelita grubego; suche zapalenie skóry, łupież suchy, zmiany łuszczycowe; zniszczenie lub podrażnienie skóry zabiegami kosmetycznymi; trudno gojące się rany, owrzodzenia podudzi, suche wypryski; ropnie, nadmierna keratynizacja naskórka, oparzenia, odleżyny; obrzęki/zastoje limfatyczne, obrzęk węzłów chłonnych; złamania kości ze stłuczeniem, krwiaki, zapalenie piersi.
Sposób użycia: doustnie odwar, do kuracji krótkotrwałych (7-10 dni) 40 g/l wody, gotować 10 minut, odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 100 ml 3-4 razy dziennie w razie nieżytu układu oddechowego i pokarmowego. Przy kaszlu łącznie z glistnikiem, siwcem, maczkiem kalifornijskim, opium lub kodeiną. Można wzbogacić w propolis, miód, sok malinowy. Zewnętrznie do okładów, irygacji, nasiadówek, płukanek, przemywania, maseczek, lewatywy. Okłady z gorącego odwaru na kończyny z zastojem chłonki i powiększone węzły limfatyczne.
Maść sporządzać przez ucieranie świeżego ziela z olejem lnianym, tranem i podgrzanym woskiem pszczelim; ciepłą maść na opatrunki. Można dodać nieco nalewki arnikowej i nagietkowej. Także przy obrzękach limfatycznych, stłuczeniach – do odwaru, maści na okłady – dodać arnikę.
Doustnie stosować krótkotrwale z uwagi na obecność w surowcu alkaloidów pirolizydynowych.
Przeciwwskazania: ciąża, karmienie piersią.
Szanowny Panie Doktorze,
Jak stosować Farbownik lekarski na regenerację tkanki kostnej i chrząstnej?