Kocanki jeszcze kwitną. Helichrysum (Flos Helichrysi = Flores Stoechados) w fitoterapii

Ostatnio spacerując po lesie swarzędzkim zauważyłem na polance kwitnące kocanki, pomimo ostatnich przymrozków.

Helichrysum – kocanka, 15 listopad 2008, Swarzędz

Surowcem bogatym w chalkony (chalkone) jest ziele i kwiat kocanki (sandy everlasting, Gelbe Katzenpfötchenblüten). Chalkony dobrze rozpuszczają się w tłuszczach i alkoholach. Kwiatostan kocanki – Inflorescentia Helichrysi (Flos Stoechados) pozyskiwany jest z gatunku kocanki piaskowe Helichrysum arenarium (L.) Moench., z rodziny złożonych – Compositae (=Asteraceae). Jest ujęty w Farmakopei Szwajcarskiej 10 oraz w Farmakopei Polskiej VI z 2002 r. Figuruje również w Deutscher Arzneimittel Codex z 2005 r. Typowy surowiec flawonoidowy.

Zatem zawiera flawonoidy (0,8-4%; wg FP VI nie mniej niż 0,5% w przeliczeniu na kwercetynę): żółty chalkon – izosalipurpozyd (do 2%), naryngeninę, kemferol, apigeninę, luteolinę i kwercetynę; kwasy fenolowe (kawowy, syryngowy, protokatechowy, kumarowy), garbniki, fitosterole (kampesterol, beta-sitosterol), hydroksykumaryny (umbeliferon, eskuletyna, skopoletyna), olejek eteryczny (0,05%), barwniki (arenol, homoarenol), ftalidy (5,7-dwuhydroksyftalid), trójterpeny (kwas ursolowy).

W lecznictwie stosowane są również inne gatunki: Helichrysum angustifolium DC (=H. italicum), Helichrysum orientale Gaertn., Helichrysum stoechas (L.) DC. Helichrysum angustifolium zawiera więcej olejku eterycznego 0,075-0,2%, bogatego we ftalidy (5-metoxy-7-hydroxyphthalide, 5,7-dimetoxyphthalide). Wszystkie kocanki zawierają trójterpeny (kwas ursolowy, alfa-amyryna, uvaol) oraz laktony pochodne kwasu ursolowego. Kocanki pokryte są epidermą i włoskami na powierzchni których są woski zbudowane z n-alkanów C31 i C29 w proporcji 2:1.

Olejek H. angustifolium złozony jest z nerolu (30-50%), octanu nerylu, alfa- i beta-pinenu, geraniolu, aldehydu izowalerianowego, miocenu, limonenu, 1,8-cineolu, borneolu, linalolu, furfurolu i eugenolu.

Helichrysum – kocanka, 15 listopad 2008, Swarzędz

Kocanki maja zastosowanie w fitoterapii chorób wątroby od średniowiecza. Składniki czynne kwiatostanów i ziela kocanki działają antyseptycznie, przeciwzapalnie, rozkurczowo, żółciopędnie, żółciotwórczo i ochronnie na miąższ wątroby. Olejek eteryczny hamuje rozwój bakterii Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Mycobacterium oraz drożdżaków (Candida albicans). Antybiotyczne właściwości mają również kwasy fenolowe i flawonoidy. Terpeny, fenolokwasy, kwercytryna, kempferol, helichryzyna (flawonoid) i naryngenina pobudzają wydzielanie żółci i działają przeciwzapalne. Kwercytryna działa odtruwająco na wątrobę.

Preparaty zawierające kocankę stosowane są w niewydolności wątroby, zastojach żółci, kamicy żółciowej, żółtaczce, uszkodzeniu miąższu wątroby, w stanach zapalnych układu żółciowego, w zaburzeniach trawienia po usunięciu pęcherzyka żółciowego. Wyciągi z kocanki wywierają dość silne działanie moczopędne, przeciwartretyczne i odtruwające, dlatego są zalecane w terapii dny, zatruć i obrzęków. Pobudzają funkcje sekrecyjne trzustki. Jak spasmolyticum jest środkiem łagodnym o działaniu powolnym i długotrwałym i dlatego nie powinien być zalecany do doraźnego usuwania kolki żółciowej, a raczej jej zapobiegania. Kocanki są również skuteczne w leczeniu chorób układu oddechowego (zakażenia, stany zapalne). Zalecane przy kaszlu, alergii, chrypce, bólu gardła.

Napar z ziela kocanki działa słabiej niż odwar, nalewka, czy ekstrakt. Z praktyki mogę polecić odwar 5-10% – 30-50 ml co 2-3 godziny, w razie silnych dolegliwości ze strony wątroby i układu żółciowego przez tydzień, potem 50-100 ml 2-3 razy dziennie (przez miesiąc). Leczenie podtrzymujące: 100 ml odwaru 2 razy dziennie codziennie lub co dwa dni przez kilka miesięcy. Extractum Helichrysi fluidum –2-3 razy dziennie po 5 ml. Tinctura Helichrysi 1:5 – doustnie 5 ml 3 razy dziennie, w niewielkiej ilości wody.

Dawkowanie wg FP VI: 3 razy dziennie po 1 g w odwarach. Napar jest bogaty w olejek eteryczny. Kwiat kocanki można zaparzać w mleku z miodem, które lepiej ekstrahuje składniki czynne. Także wyciągi olejowe ze świeżej lub suchej kocanki mogą być używane jako środek przeciwkamiczy i żółciotwórczy, oczyszczający organizm, szczególnie na oliwce z pierwszego tłoczenia i oleju lnianym. Wyciągi olejowe z kocanki nadają się do pielęgnowania skóry (bogate w flawonoidy) podrażnionej, ze skłonnością do alergii, infekcji i suchej. Jako środek oczyszczający i żółciopędny zalecam zażywać wyciąg olejowy z kocanki (1:1 lub 1:2) po 1 łyżce na czczo przez 7 dni (można powtarzać cyklicznie z dwutygodniowymi przerwami, nie częściej jednak jak 1 raz na kwartał). Korzystnie taka kuracja wpływa na stan skóry i wątroby.