Species ad Clysma viscerale Kaempfe = Species ad clysmata visceralia Kaempfii– ziółka do lewatywy trzewnej Kämpfe’a.

Czytając dzieło z 1882 r. o lekach dwóch wybitnych farmakologów prof. C.W.H. Nothnagel’a i prof. M.J. Rossbach’a natknąłem się na ciekawą mieszankę ziołową pod nazwą Species ad Clysmata visceralia Kaempfi, czyli w roboczym tłumaczeniu ziółka do lewatyw trzewnych Kaempfe’a. Autorzy ze względu na ideowo-postępową postawę medyczną wykazali raczej lekceważący stosunek do owej mieszanki, pisząc: kiedyś bardzo używane, nie mają dziś zupełnie zastosowania. Postanowiłem zgłębić temat i sięgnąłem do licznych starszych dzieł, a także Im współczesnych publikacji, jednakże autorów, którzy mieli więcej pokory dla starej medycyny.

Skład ziółek trzewnych Kämpfe’a jest moim zdaniem ciekawy. Niekoniecznie musimy z nich czynić odwar i stosować do lewatyw. Sporządziłem mieszankę i przyznam, że analizując właściwości poszczególnych składników trzeba jasno stwierdzić: działa pobudzająco na jelito cienkie i grube (wzmaga czynności sekrecyjno-absorpcyjne i perystaltykę), jednocześnie zapobiega zaparciom i atonii jelit, wzmaga wydzielanie żółci, znosi nerwice wegetatywne i po podaniu doustnym pobudza trawienie i soczność żołądka. Odwar przyjęty doustnie wpływa też moczopędnie i pobudzająco na czynności trzustki (szeroko rozumiane). Dłużej przyjmowany (1-2 miesiące) teoretycznie może przyczynić się do obniżenia poziomu glukozy we krwi i stymulować procesy odtruwania oraz regeneracji wątroby.

Oto mieszanka, z trudem znaleziona:

Rp. Species ad clysmata visceralia Kaempfii

Florum Chamomillae (kwiat rumianku)

Herbae Marrubi (ziele szanty)

Herbae Taraxaci (ziele mniszka)

Radicis Taraxaci (korzeń mniszka)

Radicis Valerianae (korzeń kozłka, a właściwie kłącze kozłka)

Rhizoma Graminis (kłącze perzu) aa

Zatem łączymy przepisane surowce w równych ilościach. Bierzemy 1 łyżkę mieszanki na szklankę wody, doprowadzamy do zagotowania i odstawiamy na 20-30 minut, po czym przecedzamy. Pijemy 2 razy dziennie po 1/2 szklanki. Można też użyć doodbytniczo przy chorobach jelita grubego (stany zapalne, atonia) i chorobie hemoroidowej.

Carl Wilhelm Hermann Nothnagel 1841-1905, niemiecki lekarz-internista, ukończył Uniwersytet w Berlinie. Od 1865 do 1868 r. pracował jako asystent  Ernst’a Viktor’a von Leyden’a w Królewcu. W 1866 roku uzyskał habilitację z zakresu medycyny wewnętrznej. Lekarz wojskowy i wykładowca w Berlinie (1868-1870), potem we Wrocławiu (od 1870 r.). Od 1870 roku Albert-Ludwigs-Universität Freiburg. W 1874 roku został profesorem patologii i terapii na Uniwersytecie w Jenie. Od 1882 roku, aż do śmierci dyrektor i profesor I Medycznej Kliniki Uniwersytetu w Wiedniu.   Jest autorem wielu publikacji, w tym książek niezmiernie wpływowych, opiniotwórczych, np. Handbuch der Arzneimittellehre (współautor prof. Michael Joseph Rossbach) z 1870 r. i nowszych wydań. Zajmował się badaniem chorób kardiologicznych (np. migotanie przedsionków) i neurologicznych.

Michael Joseph Rossbach (Roßbach) (1842-1894) niemiecki lekarz i farmakolog. Studiował medycynę na uniwersytetach w Würzburgu, Monachium, Berlinie i Pradze. W 1865 roku uzyskał doktorat z zakresu medycyny. Od 1869 roku wykładowca farmakologii w Würzburgu, a od 1874 roku profesor farmakologii. W 1882 roku został profesorem patologii i terapii oraz dyrektorem Kliniki Medycznej Uniwersytetu w Jenie. Opisał, m.in. hiperchlorhydrię żołądka. Autor, m.in. Pharmakologische Untersuchungen, 2 volumes 1873-76 – Pharmacological studie, Lehrbuch der physikalischen Heilmethoden für Aerzte und Studirende, 1882.

Sam autor mieszanki ziołowej trzewnej – dr Johann Kämpf (1726-1787) urodził się w Zweibrücken. Studiował medycynę w Basel (w Bazylei). W 1753 r. w Basel na Uniwersytecie obronił pracę doktorską: "De infarctu vasorum ventriculi". Uważał, że większość przewlekłych chorób, trudnych do leczenia usadawia się w Viscera vavi abdominis (trzewia jamy brzusznej) lub wywodzi z zaburzeń trzewnych (żołądek, jelita, wątroba, śledziona). W leczeniu chorób dbał o zasadę regulacji czynności układu pokarmowego.  Wiele chorób jest spowodowana rozszerzeniem naczyń, przekrwieniem, niedrożnością naczyń (zawały) i zaparciami. Zwolennik stosowania lewatyw (“Visceralklystiere”) z wyciągów ziołowych i mineralnych. Autor, m.in. Enchiridium medicum", 1778; Kurze Abhandlung von den Temperamenten. 8. Schafhausen. 1760; Variae observationes medicae; in actis. Acad. Giessensis 1771. S. 152.