Prof. dr hab. Wojciech Roeske (1916-2001)

W 1955 roku Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich wydał pierwszy po II wojnie światowej nowoczesny podręcznik dla lekarzy i farmaceutów Zarys fitoterapii; Farmakologia i receptura ziół leczniczych, autorstwa dra Wojciecha Roeske. Publikacja liczyła 369 stron (z erratą) i była wyjątkowa pod względem układu i przekazywanych informacji. Autor zawarł w opracowaniu podstawy receptury, chemii związków czynnych zawartych w ziołach, charakterystykę surowców zielarskich pogrupowanych wg przynależności fitofarmakologicznej i fitoterapeutycznej, wraz z podaniem ich chemizmu i dawkowania. W książce nie zabrakło receptariusza fitoterapeutycznego, fitobalneoterapii, fitotoksykologii oraz słownika łacińsko-polskiego chorób i grup farmakologicznych, układu terapeutycznego leków roślinnych i tablic surowców, ich przynależności botanicznej i zastosowania w lecznictwie. Wojciech Roeske przy opracowywaniu podręcznika korzystał z prac wybitnych autorów i autorytetów, np. H. Hagera, A. Koscha, W. J. Strażewicza, B.P. Tokina, A. Tschircha, R. Wasickiego, H. Leclerca, G. Madausa, Z Zemlinskiego, M. Koczwary, B. Koskowskiego, I. Pawłowa F. Adamanisa, E. Fischera, , J. Supniewskiego, J. Gusynina i wielu innych. Uwzględnił również dane z farmakopei różnych krajów. Dzisiaj śmiało można stwierdzić, że podręcznik prof. Roeske jest nadal aktualny, bowiem został napisany w sposób ponadczasowy. Styl pisania jest bardzo przystępny i zrozumiały. Informacje są łatwe do odszukania i wykorzystania w codziennej pracy farmaceuty, lekarza oraz zielarza-fitoterapeuty. Prof. Roeske opracował ten podręcznik podczas 11-letniej służby w aptece szpitalnej. W następnych latach zmienił swoje zainteresowania naukowe. Zajął się historią nauk medycznych i farmaceutycznych.

Prof. dr hab. Wojciech Roeske (1916-2001) był niewątpliwie wybitnym historykiem farmacji i pierwszym habilitowanym doktorem historii farmacji w Polsce. W 1964 roku habilitował się w łódzkiej Akademii Medycznej na podstawie dysertacji pt. „Ignacy Łukasiewicz 1822 – 1882”. Od 1965 roku stał się autorem 14 książek, 17 broszur i ponad 300 artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych z dziejów nauki, techniki i zawodu farmaceutycznego oraz muzeologii farmaceutycznej. Urodził się w Trzemesznie (miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim). W 1936 r. ukończył gimnazjum w rodzinnym mieście i w tym samym roku rozpoczął studia na Oddziale Farmaceutycznym Wydziału Matematyczno – Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego. W trakcie studiów poznał wielu wybitnych profesorów oddanych naukom farmaceutycznym: Jana Dobrowolskiego – botanika, Wacława Strażewicza – farmakognostę, wybitnego specjalistę w zakresie ziołolecznictwa oraz Konstantego Hrynakowskiego i Franciszka Adamanisa – chemików. Równocześnie ze studiami praktykował w aptekach swoich trzech stryjów: w Ostrzeszowie, Janowcu Wielkopolskim i w Praszce nad Prosną. W chwili wybuchu drugiej wojny światowej był studentem trzeciego roku farmacji (K. Hanisz, Aptekarz Polski, 2017). Wybuch II wojny światowej zastał go w Trzemesznie, skąd został wywieziony wraz z rodziną przez okupantów do Jarosławia. Stamtąd trafił do wsi Pruchnik, gdzie nie było żywności i warunków do mieszkania. Z Pruchnika rodzina Roeske zbiegła do Żabna pod Tarnowem. Wiele miesięcy poszukiwał pracy: „przesiadywałem więc godzinami nad brzegiem Dunajca obserwując, jak spod lemiesza w wiosennej podorywce wydobywały się korzenie mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale)… Aż żal było patrzeć, jak te ogromne ilości cennego surowca leczniczego bezużytecznie schły w promieniach wiosennego słońca. I tu zrodziła się myśl, aby zbierać je i suszyć, a może w aptece uda się spieniężyć!” (W. Roeske, Z Polską Farmacją przez życie, Pamiętniki, 1999) Zajmował się zbieraniem ziół i ich sprzedażą  W końcu został zatrudniony w miejscowej aptece. W 1945 r. Wojciech Roeske zaliczył na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) ostatni rok studiów, zdał końcowe egzaminy i uzyskał dyplom magistra farmacji. W Krakowie, jako starszy asystent Ogrodu Botanicznego, pod kierunkiem prof. W. Szafera napisał pracę doktorską „Antagonizm między niektórymi roślinami z rodziny krzyżowych (Cruciferae) i psiankowatych (Solanaceae)”. W 1949 roku uzyskał na Wydziale Farmaceutycznym UJ stopień naukowy doktora w dziedzinie leku roślinnego. W latach 1961-1965 pracował jako wykładowca na Akademii Medycznej we Wrocławiu W 1972 roku awansował na stanowisko docenta i kierownika Zakładu Historii Farmacji w Międzywydziałowej Katedrze Historii Medycyny i Farmacji Akademii Medycznej w Krakowie. w 1986 roku przeszedł na emeryturę, ale nadal pracował w krakowskim Muzeum Farmacji. Profesor Roeske był pomysłodawcą wybicia medalu im. Ignacego Łukasiewicza, przyznawanego przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne w uznaniu zasług dla polskiej farmacji. Członek Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Academie Internationale d’Historie de la Pharmacie, Societe d’Histoire de la Pharmacie, Deutsche Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie, członek zarządu Internazionale Gesellschaft fur Geschichte der Pharmazie. Jest laureatem Medalu Urdanga, przyznanego mu w 1993 roku przez American Institute of the History of Pharmacy za całokształt osiągnięć w światowej historiografii farmaceutycznej. Jest także laureatem Plakiety Schelenza (1981), przyznanej przez Międzynarodowe Towarzystwo Historii Farmacji.

Ten artykuł opublikowałem w kwartalniku: Porady na zdrowie, nr 1 (56) 2021, s. 31.