Proteazy, czyli enzymy proteolityczne (trawiące białka) występują u roślin i zwierząt. Odkąd poznano enzymy, ich budowę i funkcje, medycyna zawsze poszukiwała nowych źródeł tych substancji. Podawano je w przypadku niedoboru enzymów endogennych, czyli naturalnie występujących w organizmie człowieka. Doustne podawanie enzymów zapobiega niestrawności i poprawia stan chorego. Trawienie i przyswajanie składników odżywczych warunkuje życie każdego organizmu. Przemysł farmaceutyczny do dziś produkuje rozmaite organopreparaty (wyciągi z trzustki, preparaty żółci, wyciągi wątrobowe, żołądkowe), jak i poszczególne enzymy w czystej postaci.
Obecnie enzymy są również podawane w produkcji zwierzęcej. Zwierzęta hodowlane trzymane w sztucznych warunkach, całe życie w zamknięciu, intensywnie karmione paszami mocno skoncentrowanymi i bardzo monotonnymi – zawsze cierpią na niedobór enzymów. Niedostateczne wydzielanie enzymów u zwierząt, a równocześnie intensywne obciążanie przewodu pokarmowego sztucznie skomponowanymi paszami – prowadzi do braku apetytu, słabego wykorzystania paszy przy równoczesnym jej wysokim pobraniu (straty do rolnika), zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego (zespół zaburzonego wchłaniania, niestrawność, biegunki), a w rezultacie do spadku przyrostu masy ciała, zwiększonych upadków, chorób. Dlatego do pasz dodawane są rozmaite enzymy wspomagające trawienie pasz. Enzymy paszowe są uzyskiwane z grzybów i bakterii.
Rośliny i grzyby również stanowią źródło enzymów, np. amylolitycznych, proteolitycznych. Są stosowane w przemyśle fermentacyjnym (np. piwowarskim), mleczarskim, cukierniczym i farmaceutycznym. Spośród enzymów trawiących białka, najbardziej znane są papaina (z papai) i bromelina (z ananasów) wykorzystywane w produkcji serów i do wyrobu leków oraz kosmetyków. Dużą rolę odegrały także amidazy, np. asparaginaza, arginaza i ureaza. Ureaza działa katalizująco na przekształcenie mocznika do węglanu amonowego.
Drzewo melonowe (papaja, melonowiec właściwy, jątrznica) – Carica papaya L. (rodzina papajowate – Caricaceae) wytwarza mleczny sok bogaty w enzymy. Sok mleczny pozyskuje się z liści i niedojrzałych owoców. Papaje występują w Ameryce Południowej. W handlu dostępne są ekstrakty standaryzowane na zawartość papainy. Dostępna jest także czysta papaina naniesiona na dekstrynę lub inny nośnik. W soku drzewa melonowego obok enzymu papainy znajduje się również chymopapaina (powoduje ścinanie białka). Papaina trawi białka pokarmowe oraz białka pasożytów przewodu pokarmowego, np. glisty (Ascaris lumbricoides). Jak wiadomo tkanki ochronne pasożytów są odporne na działanie naszych enzymów proteolitycznych, jednakże ulegają rozpadowi pod wpływem papainy, co zostało wykorzystane w lecznictwie. Papaina była też stosowana do oczyszczania (odbiałczania) tranu i preparatów witaminy B12. Papaina trawi żelatynę, keratynę, owalbuminę i in. Najlepiej działa w środowisku zasadowym, czyli w jelicie cienkim. Witamina C i kwas pruski (cyjanowodór) wzmagają aktywność papainy.
Preparaty papainowe oraz sok mleczny melonowca (zagęszczony, wysuszony) podaje się doustnie przy chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego (glisty, włosogłówka, owsiki), dyspepsji (niestrawności), niedoczynności żołądka, osłabieniu, chorobach skórnych. Zewnętrznie w leczeniu łuszczycy, owrzodzeń, keloidów, odleżyn, gnijących ran; ponadto do usuwania zrogowaciałego naskórka, do peelingu enzymatycznego, usuwania zaskórników, leczenia trądzików, cellulitis, wygładzania zmarszczek. Dodatek papainy do preparatów kosmetycznych i dermatologicznych ułatwia niektórym substancjom leczniczym i odżywczym wnikanie w głąb skóry (przez rozmiękczanie keratyny naskórkowej).
W medycynie sportowej preparaty papainowe pomagają w trawieniu i przyswajaniu odżywek białkowych.
Patrz także ficyna: https://rozanski.li/583/ficyna-ficin-i-ficus/
Related Posts
Liść winogronowy – Folium Vitis viniferae (winorośli) raz jeszcze. Trochę o winobluszczu–Parthenocissus = Ampelopsis.
Nalewka śnieżyczkowa i śnieżycowa – Tinctura Galanthi et Tinctura Leucoji w praktycznej fitoterapii
Kreda – Creta w medycynie naturalnej i recepturze zielarskiej.
Na chwilkę do Krosna
Mirabilis jalapa L. (Nyctaginaceae nocnicowate) w etnomedycynie
Zawilec – Anemone w praktycznej fitoterapii
Ojczyzną melonowca jest Ameryka zwrotnikowa. Roślina uprawiana była tam jeszcze na długo przed Kolumbem dla jadalnych owoców. Nazwa papaja wywodzi się zresztą z karaibskiego ababai. Obecnie najczęściej uprawiana na Hawajach, Florydzie, Kalifornii, Antylach, Indii i Malajach. Prócz Carica papaya L. użytkuje się również i inne gatunki melonowców rosnące dziko i uprawiane m.in. Ekwador, Kolumbia): Carica candamarcensis Woff., Carica pentagona Heilborn oraz Carica chrysopetala Heilborn. Surowiec (do dalszego przetwarzania dla celów leczniczych) otrzymuje się poprzez nacinanie lub nakłuwanie znajdującego się jeszcze na drzewie, niedojrzałego owocu. Sok zbiera się i suszy na słońcu – konserwacja. Z jednego owocu zbiera się ok. 10 g świeżego soku, z którego uzyskuje się do 20% papainy. W soku drzewa melonowego obok enzymu papainy znajduje się również chymopapaina A i B (stosowane w leczeniu dyskopatii) oraz peptydaza. Korzenie, liście i nasiona zawierają także glukozynolaty, liście – alkaloidy i saponiny. Papainę wyodrębniono w 1878 r. Pod koniec XIX wieku odkryto, iż papaina ma właściwości rozpuszczania skrzepów krwi i obkurczania uszkodzonych krążków międzykręgowych (do dzisiaj w medycynie w przypadku uszkodzenia chrząstki międzykręgowej – podaje się preparaty z melonowca w iniekcjach). Surowa lub i oczyszczona papaina używana jest w leczeniu pourazowych stanów zapalnych, obrzęków urazowych i pooperacyjnych, obrzmień itp. W leczeniu opuchlizny i obrzęków stosuje się duże dawki (1500 mg papainy dziennie). Zarówno nieczyszczony wysuszony sok (papayotin) jak i oczyszczony enzym – papaina (aktywność papainy jest około 15 razy wyższa od produktu nieczyszczonego) wchodzą w skład preparatów pobudzających trawienie o czym wyżej obszerniej pisał pan Henryk . Obecnie stosowana często do leczenia niektórych zaburzeń trawienia np. niewydolności żołądkowej, trzustkowej, wzdęć (coraz częściej wchodzi w skład wielu preparatów odchudzających) itd. Owoce melonowca zawierające enzymy trawienne są stosowane jako środek łagodzący zgagę i niestrawność. W kwaśnym środowisku żołądka papaina szybko się rozkłada, często więc podawana jest w formie tabletek dojelitowych. Prócz szerzej opisanej przez pana doktora aktywności enzymatycznej, papaina posiada silne właściwości antybakteryjne co wykazano w badaniach. Jej działanie zmniejszające obrzęk, przeciwbólowe i przeciwzapalne – również potwierdzono w badaniach klinicznych. Papaina używana jest także w leczeniu schorzeń naczyniowych np. owrzodzeń żylaków, hemoroidów itp. O zastosowaniu „dermatologicznym” napisał pan doktor. Ja dodam tylko, iż ludowi znachorzy z Ameryki zalecają smarowanie brodawek sokiem ze świeżej papai dwa razy dziennie (przez okres 5 – 7 dni). O działaniu przeciw pasożytom jelitowym, napisano też już powyżej. Nadmienię tylko, że tak też roślinę wykorzystuje medycyna ludowa. Indianie z Peru połykają około dwunastu nasion papai, zaś Indianie Choco zjadają w tym celu miąższ niedojrzałych owoców. Melonowiec zawiera kilka związków skutecznych nie tylko w zwalczaniu owsików, glisty ale również jest skuteczny przeciw amebom. Takim związkiem jest np. karpina zawarta w nasionach.