Sadziec – Eupatorium w fitoterapii, raz jeszcze.

W 2009 r. opisałem sadziec konopiasty (ang. Hemp Aggrimony) – Eupatorium cannabinum Linne: https://rozanski.li/?p=848 Jest to gatunek występujący w Europie, Azji i Północnej Afryce. W Polsce spotkać go można na podmokłych łąkach, pastwiskach, polanach, w dolinach cieków wodnych, przy zbiornikach wodnych. Rodzaj sadziec – Eupatorium należy do rodziny astrowatych (złożonych) – Asteraceae (=Compositae). Korzeń sadźca konopiastego – Radix Eupatorii cannabini zawiera olejek eteryczny, pochodne benzofuranów (euparyna), alkaloidy pirolizydynowe (supinina = supinine C₁₅H₂₅NO), seskwiterpeny, polisacharydy (inulina) i flawonoidy. W europejskiej medycynie ludowej wyciągi wodne z korzeni były stosowane w leczeniu kolki żółciowej, zastojów żółci, zapalenia pęcherzyka żółciowego oraz obrzęku wątroby. Odwar z korzeni działa rozkurczowo, żółciopędnie i przeciwzapalnie. Paradoksalnie, pomimo, że surowiec zawiera alkaloidy pirolizydynowe (hepatotoksyczne) to jednak działa hepatoprotekcyjnie (ochronnie na miąższ wątroby).

Likopsamina (lycopsamine)

Ziele (liść) sadźca konopiastego w okresie kwitnienia zasobne jest w olejek eteryczny (0,3-0,5%), laktony seskwiterpenowe germakranolidowe (np. eupatoriopikryna 0,4%), polisacharydy (inulina), flawonoidy (eupatoryna, rutyna, hiperozyd, astragalina), alkaloidy pirolizydynowe (echinatyna, lykopsamina, rinderyna, intermedyna), pochodne benzofuranu, żywice, garbniki, fenolokwasy (kwas kawowy), fitosterole (taraksasterol). Eupatoriopikryna nadaje gorzki smak surowcowi. W medycynie ludowej napar z ziela stosowany jest w leczeniu schorzeń wątroby i pęcherzyka żółciowego. Zewnętrznie, najlepiej napar na świeżym zielu stosuje się do okładów przy siniakach, obrzękach i wypryskach (wysypkach). Wodny wyciąg działa ochronnie na miąższ wątroby, pomimo, że zawiera alkaloidy pirolizydynowe. Laktony seskwiterpenowe działają cytotoksycznie wobec komórek rakowych. Napar i odwar z ziela u niektórych osób mogą powodować lekkie rozwolnienie. Również w dużych dawkach odwar z ziela i korzenia posiada właściwości łagodnego laxans. Wskutek aktywności rozkurczowej (spazmolitycznej), wzmagania wydzielania soków trawiennych należy do środków zapobiegających zaparciom.

źródło obrazka: http://www.awl.ch

Eupatoriopikryna = eupatoriopicrine

Echinatyna, C₁₅H₂₅NO₅

Nie wolno podawać przetworów z Eupatorium kobietom ciężarnym i karmiącym, bowiem zawiera substancje genotoksyczne, teratogenne, embriotoksyczne i cytotoksyczne. W dawkach przeciętnych (1-2 łyżki surowca na szklankę wrzącej wody, 2-3 razy dziennie po 100-150 ml) działa rozkurczowo, przeciwbólowo, żółciopędnie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i immunostymulująco. Odwar (gotować surowiec: korzeń lub ziele 10-20 minut na wolnym ogniu) dawkować podobnie.

W tradycyjnej medycynie chińskiej stosowany jest gatunek sadziec japoński – Eupatorium japonicum Thunberg (=Eupatorium fortunei Turczaninow) – Eupatorii Herba, Peilan. Jest to zioło pod względem temperaturowym neutralne. Działa na śledzionę, żołądek i płuca.

Zastosowanie lecznicze: obrzęk żołądka, brak apetytu, nudności, wymioty, biegunka, zapalenie żołądka, zapalenie wątroby, uczucie mdłości w ustach, gorączka z dreszczami, bóle hipochondryczne, język biało obłożony. Zawarty w surowcu octan nerylu działa przeciwwirusowo. Odwar wpływa przeciwzapalnie, napotnie, aktywująco na system odpornościowy. Surowiec zawiera olejek eteryczny (beta-kariofilen, alfa-humulen, tymol), laktony seskwiterpenowe, trójterpeny i flawonoidy.

Dawka: 5-10 g, standardowo 6 g; surowiec rozdrobniony gotować 20 minut w 1-2 szklankach wody, potem otrzymany odwar wypić w ciągu dnia.

Gatunek Eupatorium perfoliatum Linne (sadziec wirginijski, syn. Eupatorium virginicum, Eupatorium connatum Michaux ) występuje w Ameryce Północnej (wschodnie stany). Pozyskiwane jest ziele kwitnące – Herba Eupatorii perfoliati. Zawiera laktony seskwiterpenowe (euperfolina, eufoliatoryna, euperfolid), flawonoidy (rutyna, eupatoryna, astragalina, hiperozyd, izokwercytryna, trifolina, kaemferol, hispidulina, eupafolina, patuletyna, nikotyfloryna), polisacharydy (heteroksylany, inulina), fitosterole, trójterpeny, olejek eteryczny, fenolokwasy (kwas kawowy, dikawoiloglukarowy, dikawoilochinowy). Działa immunostymulująco i przeciwzapalnie. Pobudza fagocytozę (pożeranie antygenów) granulocytów. W większych stężeniach działa cytotoksycznie i hamuje rozwój komórek rakowych. Działa sensybilizująco (zwiększa wrażliwość skóry na światło), pobudza wydzielanie soków trawiennych. Wpływa napotnie, rozkurczowo i przeciwgorączkowo. Stosowany w leczeniu i profilaktyce grypy, przy stanach zapalnych, tendencjach do infekcji bakteryjnych i wirusowych, chorobach gorączkowych, stanach skurczowych układu pokarmowego. W medycynie ludowej stosowany jest odwar (gotować 15-20 minut, stosować w dawkach jak nasz krajowy gatunek sadziec konopiasty lub zgodnie z tradycyjną medycyną chińską – jak sadziec japoński).

Euperfolina C₂₀H₂₈O₆