Kokoryczka – Polygonatum w fitoterapii

Kokoryczka należy do grupy roślin, którymi interesowałem się od dawna i już w trakcie studiów podjąłem nad nimi badania analityczne, anatomiczne i nad właściwościami leczniczymi. Kokoryczki zbierałem intensywnie jeszcze przed studiami, w szkole podstawowej i średniej, aby spróbować ich smak oraz poeksperymentować z przetworami z niej sporządzonymi. Wkrótce okazało się, że nawet spore dawki wyciągów kokoryczkowych nie wywoływały u mnie i znajomych dolegliwości, wbrew temu co pisano w powszechnie dostępnych podręcznikach, a i właściwości niby bardzo trujące kokoryczki były wyssane z palca. Jagody kokoryczkowe też nie szkodzą, ale nie są smaczne, czasem u niektórych osób mogą wywołać rozwolnienie. Jedynie napar i odwar w ilości ponad 200 ml, zwłaszcza ze świeżego surowca wywoływał nudności i wymioty. Zmielone kłącze na mąkę, wymieszane z mlekiem może służyć do sporządzania naleśników, ponadto do wypieku smacznych placuszków, szczególnie w warunkach polowych. Kłącza ugotowane i wyciągnięte z wody można spożywać. Wodę w której gotowano kłącza (przez 20 minut) nie pić w dużych ilościach, stosować raczej do kosmetyki i do celów leczniczych jako surowiec saponinowy.

W lecznictwie ludowym używane są 2 gatunki kokoryczki: kokoryczka wonna – Polygonatum odoratum (Mill.) Druce (niem. Echtes Salomonssiegel, Wohlriechende Weisswurz) oraz kokoryczka wielokwiatowa – Polygonatum multiforum (L.) All. (niem. Vielblütige Weisswurz, Vielblütiges Salomonssiegel). Z obu gatunków pozyskuje się kłącze i ziele – Rhizoma et Herba Polygonati. Kłącza najlepiej wykopywać wiosną lub jesienią. Ziele najwartościowsze jest w czasie kwitnienia, w maju i czerwcu. Surowce są bogate w flawonoidy, saponiny sterydowe (diosgenina), kwas chelidonowy, asparaginę i glikozydy nasercowe (tych ostatnich mała zawartość). Odwar z kłączy, napar z ziela oraz wyciąg z kłącza lub ziela na słabym alkoholu (20-30%) zażywane przez dłuższy czas obniżają poziom cukru i cholesterolu we krwi. Zwiększają siłę i energię skurczu mięśnia sercowego oraz szybkość i głębokość rozkurczu. Przedłużają pauzę rozkurczową, zwalniając przy tym czynność serca. Pod wpływem kokoryczki komory serca lepiej wypełniają się krwią, energiczniej i silniej tłoczą krew do tętnic, ponieważ zwiększa się pojemność wyrzutowa komór. Krążenie krwi ulega znacznej poprawie, co jest szczególnie ważne w przypadku zmian zwyrodnieniowych naczyń w przebiegu cukrzycy. Zmniejsza się zastój w krążeniu żylnym. Działanie to uwyraźnia się po 3-4-tygodniowym regularnym zażywaniu i wysyceniu tkanek składnikami nasercowymi. Saponiny i flawonoidy kokoryczki wspomagają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, np. ciał ketonowych. Kokoryczka działa również wyraźnie przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, moczopędnie, uspokajająco i antyseptycznie. Obniża ciśnienie tętnicze krwi. Usuwa obrzęki zastoinowe kończyn dolnych.

W przypadku cukrzycy można zażywać kokoryczkę w formie naparu i wina. Napar sporządza się zalewając 1 łyżkę rozdrobnionego ziela kokoryczki 1 szklanką wrzącej wody. Po 30 minutach napar przecedzić. Zażywać rano i wieczorem po ½ szklanki naparu, przez 1 miesiąc. W razie nudności dawkę obniżyć do 3 łyżek naparu 2 razy dziennie. Po 3-tygodniowej przerwie leczenie wznowić. Odwar Decoctum z kłączy kokoryczki przygotowuje się zalewając 40-50 g rozdrobnionego surowca 0,5 l wody. Gotować 10 minut, odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić. Zażywać podobnie jak napar.

Wino kokoryczkowe Vinum Polygonati sporządza się zalewając świeże lub suche rozdrobnione kłącze, albo ziele (100 g) ciepłym lub gorącym winem wytrawnym, białym lub czerwonym (500 g). W szczelnym słoju lub butli macerować 14 dni, po czym przefiltrować. Zażywać 1-2 razy dziennie po 15-25 ml.

Odwar z kłączy kokoryczki – Decoctum Polygonati jak i odpowiednio rozcieńczone wino kokoryczkowe wodą mineralną (1:1) działają przeciwzapalnie na skórę i błony śluzowe. Posiadają właściwości wybielające i oczyszczające cerę. Tonizują naczynia krwionośne, usuwają zaczerwieniania i krostki. Okłady z ciepłego odwaru na okolice oczu działają odżywczo, przeciwobrzękowo i antyseptycznie, przyczyniają się do ustępowania worków i sińców pod oczami.