Akacja senegalska – Acacia senegal (L.) Willdenow i guma arabska – Gum arabic

Akacja senegalska – Acacia senegal (Linne) Willdenow (rodzina Leguminosae = Fabaceae) pochodzi z Afryki i jest drzewem dorastającym do 6 m wys. Dostarcza gumę arabską – Gummi arabicum (Gum arabic).

W XIX wieku guma arabska (Senegal gum, Gum acacia, Gum arabic) służyła do zagęszczania leków płynnych, wyrobu pigułek, kleików leczniczych, niektórych tabletek. Podawana była w w formie zawiesiny przy biegunkach, głównie dzeciom i osobom starszym, do zmniejszania apetytu przy otyłości, przy chorobie wrzodowej i owrzodzeniach jelit, przy kaszlu i chrypce, przy podrażnieniu gardła, ponadto w lewatywach przy świądzie odbytu, zaparciu, podrażnieniu końcowego odcinka odbytnicy. Podawano doustnie przy zatruciach środkami drażniącymi. Na skórę i błony śluzowe działa powlekająco, osłaniająco, przeciwzapalnie, nawilżająco.

Gummi arabicum jest w niemal wszystkich farmakopeach.

Surowiec jest produkowany głównie w Sudanie i Mozambiku, w Nigerii, Czadzie, Tanzanii i Etiopii.

Guma arabska wycieka z drzewa przy stresie i uszkodzeniach wywołanych szkodnikami oraz przy nacięciach w uprawach kontrolowanych. Ma postać brył jasnobrązowych i żółtych, rzadziej brunatnych. Czysta guma arabska może mieć formę proszku kremowego, a nawet białego. Pod względem chemicznym jest to mieszanina ramnozy (4-13%), arabinozy (25-45%), galaktozy (35-45%), kwasu glukuronowego (6-15%) i soli mineralnych (magnez, potas, wapń, sód). Guma arabska zmniejsza wchłanianie cholesterolu z jelit do krwi i daje uczucie sytości. Dlatego zalecana jest przy hipercholesterolemii i otyłości.

Na skórę działa nawilżająco, przeciwzapalnie, rozmiękczająco i jest składnikiem niektórych kosmetyków (maseczki, mleczka, kremy). Sprzyja regeneracji skóry i błon śluzowych. W farmacji guma arabska to ważny emulsyfikator i stabilizator zawiesin.

Guma arabska farmaceutyczna rozpuszcza się w wodzie tworząc lepki roztwór koloidalny (do 50% stężenia wagowego). 1% roztwór ma lepkość <5 cP i pH ok. 4-4,5. Maksymalna lepkość pojawia się przy pH 6-8. Wykazuje interakcje antagonistyczne z alginianami i żelatyną. Wykazuje synergizm z tragakantą.

W przemyśle spożywczym guma arabska (E 414) służy do zagęszczania płynnych produktów (mleko, śmietana, jogurt, kefir, sok, dżem), do stabilizowania emulsji (np. zawierające olejki eteryczne). Opóźnia i przeciwdziała krystalizacji cukru w roztworach. Ułatwia uzyskanie drobnych kryształków lodu w lodach. Stabilizuje pianę w napojach alkoholowych, np. w piwie. Strąca garbniki i białka (klarowanie win, piwa itd.). Ma zastosowanie do glazurowania wyrobów cukierniczych.