Galium odoratum (L.) Scopoli – przytulia wonna jako źródło krzemu przyswajalnego i irydoidów

Galium odoratum (Linne) Scopoli (= Asperula odorata Linne), czyli przytulia wonna (marzanka; ang. Woodruff, niem. Echter Waldmeister) z rodziny Rubiaceae (marzanowate) występuje w naszym kraju w lasach, na glebach zasobnych w próchnicę. Jest pod ochroną. W fitoterapii jest wykorzystywane ziele – Herba Asperulae odoratae (Herba Galii odorati), niem. Waldmeisterkraut, zbierane w początkach i w czasie kwitnienia. Surowiec typowo irydoidowy (asperulozyd 0,05%, monotropeina, skandozyd) i kumarynowy – ok. 1-1,5% (związana glikozydowo, ale w trakcie suszenia wolna kumaryna nadaje surowcowi miły zapach). Ziele zasobne jest w kwas nikotynowy (witamina PP), krzemionkę, witaminę C i P (bioflawonoidy), ponadto w pochodne antracenu i naftalenu. Ziele przytulii wonnej posiada olejek eteryczny, kwas ruberytrynowy, galiozynę, wanilinę, kwas p-kumarowy, kwas kawowy, kwas galusowy, kwas p-hydroksybenzoesowy i in.

Ziele przytulii wonnej było stosowane w przeszłości w leczeniu chorób wenerycznych, hemoroidów, kamicy moczowej, puchliny wodnej, melancholii, histerii, gośćcu (reumatyzmie) i schorzeń wątroby (żółtaczka, obrzmienie).

Wodne wyciągi z przytulii działają regulująco na wypróżnienia, moczopędnie, rozkurczowo, uspokajająco i żółciopędne.

Polecam napar z 1 łyżki na szklankę wrzątku, w dawce 50 ml 4 razy dziennie, przez 1-2 miesiące w leczeniu nadciśnienia, nadpobudliwości nerwowej, migreny, kamicy żółciowej i moczowej, chorób alergicznych i reumatycznych. Ma działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Napar zastosowany na skórę odkaża i usuwa stan zapalny, zmniejsza łojotok, poprawia elastyczność skóry. Łagodzi objawy zaczerwienia na twarzy w przebiegu trądziku różowatego. W przypadku hemoroidów i zapalenia odbytu polecam mocny odwar doodbytniczo lub wyciąg gęsty (suchy) w czopkach i wlewkach, ponadto na podłożu żelowym,np. żelatynowym, agarowym.

Marzanka wonna korzystnie działa przy nieżytach układu oddechowego i zapaleniu płuc.

Nalewka marzankowa ma kumarynowy zapach i smak i może służyć do doprawiania nalewek smakowych. Gęsta nalewka na glicerynie czystej i alkoholu 40% (1:1) może być stosowana miejscowo w leczeniu stanów zapalnych i owrzodzeń narządów płciowych, odbytu i jamy ustnej (do pędzlowania). Świeże ziele przytulii wonnej ma więcej kumaryn niż suche.

Krzem i bioflawonoidy oraz glikozydy irydoidowe przytulii wonnej są przyswajalne i działają przeciwwysiękowo oraz pobudzają regenerację nabłonków oraz naskórka. Kumaryny zapobiegają zakrzepicy i zatorom. Wyciągi alkoholowe (w tym na glicerynie i alkoholu 40%) mogą służyć do lecenie krwiaków i obrzęków przy kontuzjach sportowych i innych urazach. Ma podobne działanie jak nostrzyk i arnika (zmniejsza ból i wysięk, przyśpiesza resorpcje krwiaków, poprawia krążenie miejscowe).