Piołun – Herba Absinthii jako surowiec farmakopealny

O piołunie już pisałem, bowiem jest to niewątpliwie zioło o dużym znaczeniu w medycynie. Niezastąpiony w produkcji wielu ciekawych nalewek i likierów. Składnik leków złożonych wykorzystywanych w terapii schorzeń wątroby i układu żółciowego, trzustki, żołądka i jelit; preparatów pobudzających przemianę materii oraz poprawiających samopoczucie.

Ziele piołunu – Herba Absinthii jest w Farmakopei Polskiej VI z 2002 r., w Farmakopei Szwajcarskiej VI, w Farmakopei Europejskiej 5, a także starej Farmakopei Germańskiej z 1890 r. Praktycznie w każdym kraju piołun był zamieszczony w farmakopei i był lekiem oficjalnym.

Farmakopea Polska VI wymaga, aby ziele miało wskaźnik goryczy nie niższy niż 10 000. Strata masy po suszeniu nie większa niż 12%, popiołu nie więcej niż 11%. Dawka jednorazowa 1,0 w 100 ml (w odwarach), dobowa 3,0 odpowiednio w przetworach. Farmakopea Polska III wymaga, aby ziele zawierało przynajmniej 0,5% olejku eterycznego, popiołu nie więcej niż 14%, a wilgotność surowca nie może być większa niż 11%.

Pharmacopoea Helvetica VI wymaga od Wermutkraut -  Herba Absinthii wskaźnik goryczy przynajmniej 250, wyznaczany zgodnie z tą farmakopeą, olejek eteryczny – przynajmniej 0,25 % w całym surowcu, przynajmniej 0,2% w surowcu sproszkowanym. W przypadku surowca zielarskiego dla zwierząt: olejek eteryczny: 0,20% w surowcu całym, 0,15% olejku w surowcu sproszkowanym, wskaźnik goryczy – nie mniejszy niż 250. Dawka jednorazowa 1,5 g w naparze. W Szwajcarii Herba Absinthii wchodzi w skład farmakopealnych ziółek gorzko-aromatycznych -  Species amaro-aromaticae, nalewki piołunowej – Tinctura Absinthii i nalewki piołunowej złożonej – Tinctura Absinthii composita.

Wermuttinktur – Tinctura Absinthii wg Ph. Helv. VI powinna być sporządzana na alkoholu 63% metodą perkolacji przez 8 dni. Taką nalewkę podawano w dawkach jednorazowych po 10-20 kropli.

BitterTinctur – Tictura Absinthii composita wg Ph. Helv. VI ma następujący skład:

Flos caryophylli 10 g
Cortex cinnamomi 10 g
Rhizoma galangae 20 g
Rhizoma calami 20 g
Flavedo aurantii amari 20 g
Herba centaurii 40 g
Herba absinthii 80 g
Aethanolum 63% q.s. (900 g)

Perkolacja przez 8 dni.

Dawka jednorazowa takiej nalewki 20-30 kropli.

Species amaro-aromaticae (Bitter-aromatischer Tee) wg Ph. Helv. VI:
Cortex Cinnamomi 10 g
Cortex quercus 10 g
Flavedo aurantii amari 10 g
Folium menthae 10 g
Folium menyanthidis 10 g
Herba absinthii 20 g
Herba cardui benedicti 20 g
Rhizoma calami 10 g

Dawka jednorazowa 2 g ziółek do naparu. Wypić dla poprawienia trawienia i przemiany materii.

Wermutkraut – Absinthii herba wg Farmakopei Europejskiej V powinien zawierać przynajmniej 2 ml olejku x kg-1; wartość goryczy przynajmniej 10 000.

Ziele piołunu jest pozyskiwane z gatunku bylica piołun – Artemisia absinthium L. (rodzina Asteraceae = Compositae). Zawiera laktony seskwiterpenowe (0,15-0,4%): absyntyna (absinthin) i artabsyna (artabsin); olejek eteryczny 0,2-1,5%, w którym dominują mono- i seskwiterpeny (beta-tujon, octan trans- sabinylu, cis-epoksyocymen, octan chryzantenylu (cis-chrysanthenylacetat); glikozydy flawonoidowe i lipofilne flawony, np. 3,3’,4,5,6,7-heksametoksyflawon (= artemisytyna = artemisitin); kwasy fenolowe, kumaryny, lignany.

Tujol, którego jest w olejku około 70% określany jest również nazwami synonimowymi: absyntol, tanacetol i salviol

Przeciętnie w surowcu jest 0,24% absyntyny i 0,10% artabsyny.

Z pewnością wyciągi z piołunu pobudzają czynności wydzielnicze żołądka, trzustki, jelit i wątroby. Zwiększają wydzielanie żółci. Zapobiegają dyspepsji, atonii jelit i żołądka oraz dyskinezom dróg żółciowych. Działają również rozkurczowo w stanach kolek i nadmiernej perystaltyki. Piołun ma właściwości przeciwpasożytnicze, podobnie jak inne bylice i wrotycz. Może posłużyć do zwalczania obleńców, płazińców i pierwotniaków pasożytniczych. Olejek i nalewka piołunowa niszczy pasożyty zewnętrzne, np. roztocze. Ma też właściwości grzybobójcze i fungistatyczne.

Piołun (ang. Wormwood, Absinthe, Wermut, Absinthium) w formie wyciągów alkoholowych i olejowych zażyty doustnie w dużych dawkach działa halucynogennie, przeciwdepresyjnie i pobudzająco. Istnieją doniesienia o cytotoksycznym i przeciwrakowym działaniu piołunu.

Najlepsze absyntówki (nalewki piołunowe) są produkowane w Szwajcarii, zresztą tam zostały po raz pierwszy opracowane ich receptury.

Olejek piołunowy, dostępny w niektórych drogeriach za granicą jest błękitny lub niebieski, podobnie jak olejek eteryczny krwawnikowy, czy rumiankowy. Barwa pochodzi od laktonów, które przechodzą podczas destylacji w chamazuleny. W samym olejku eterycznym piołunu znajduje się także bisabolen. Związki te działają silnie przeciwzapalnie i antyseptycznie po zastosowaniu doustnym i zewnętrznym. Olejek i nalewka z piołunu zabijają między innymi Staphylococcus aureus, w tym szczepy oporne na penicylinę, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa. Nalewka wcierana w skórę i zażywana obniża gorączkę.

Wskazania: niestrawność, zaburzenia wydzielania żółci, kamica żółciowa, anorexia, skąpe i bolesne miesiączkowanie, choroby pasożytnicze i grzybicze skóry oraz wewnątrzustrojowe (preparaty doustne i zewnętrzne), choroby zakaźne, spowolniona przemiana materii, troficzne choroby skóry. Przy zaparciach i atonii jelit.

Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, uczulenie na zioło.

Objawy absyntyzmu (nadmiernego używania nalewki absyntowej): pobudzenie psychiczne, halucynacje, objawy odurzenia, dreszcze, drgawki, a nawet padaczka, nudności, wymioty, podrażnienie nerek i przewodu pokarmowego. Wywołuje uzależnienie.

Dawki lecznicze:

Nalewka piołunowa (piołunówka) – Tinctura Absinthii: 1 część suchego rozdrobnionego ziela zalać 3-5 częściami alkoholu 40-65%, odstawić na przynajmniej 1-2 tygodnie, przecedzić. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml lub 1 raz dziennie po 15 ml, rano. Stosować do wcierania przy bolących stawach, kontuzjach sportowych, nerwobólach, bólach mięśni.

Intrakt piołunowy – Intractum Absitnthii, alkoholatura stabilizowana na gorąco, macerat na gorąco: do butelki włożyć kilka świeżych potłuczonych tłuczkiem pędów piołunu i od razu zalać gorącym alkoholem 40-60%, odstawić na 1-4 tygodnie, przefiltrować. Zażywać 1-3 razy dziennie po 5-10 ml. Proporcje: 1 część ziela na 3-5 części alkoholu. Stosować do nacierania i zwalczania pasożytów skórnych. Ponadto do wcierania we włosy przy wypadaniu, łupieżu i zapaleniu skóry owłosionej (2 razy w tygodniu). Intrakt polecam do sporządzania nalewek smakowych, jest ciekawszy niż nalewka z suchego ziela.

Napar piołunowy – Infusum Absinthii: 1 łyżkę świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, przykryć, odstawić na 30 minut, przecedzić. Wypić w ciągu dnia małymi porcjami.

Olejek piołunowy stosować do leczenia chorób pasożytniczych skóry, stanów zapalnych skóry oraz trądziku (zmiany ropne). Olejek można dodawać do neutralnych kremów, maści i śmietanki kosmetycznej (ok. 5%) i stosować jako środek antyseptyczny i przeciwzapalny. Olejek piołunowy stosować na grzybice w stanie nierozcieńczonym. Niszczy Demodex.

Olejek piołunowy można zażywać jako środek antyhistaminowy, rozkurczowy, przeciwkolkowy, antyparazytyczny, poprawiający samopoczucie

i trawienny w dawce 5 kropli 1-3 razy dziennie. Rozmieszany ze spirytusem i wcierany w skórę działa przeciwobrzękowo, przeciwbólowo i przeciwzapalnie, przyśpiesza resorpcję krwiaków i wysięków zapalnych.

Prof. W. Roeske zaleca 3-5% napar z ziela, zażywać 5 razy dziennie po 1 łyżce.