Szałwia lekarska – Salvia officinalis Linne (niem. Salbei, ang. Sage) z rodziny Labiatae (=Lamiaceae) jest we wszystkich ważniejszych farmakopeach. W Szwajcarii znana po nazwami Salbei, Sauge officinale i Salvia domestica. Jest możliwa do uprawy w naszych ogródkach. Doskonale przyjmuje się nawet szałwia sprzedawana w marketach, którą trzeba posadzić w dobrej ziemi i na słonecznym stanowisku oraz dobrze podlewać.
Szałwia lekarska – Salvia officinalis L.; maj 2009, Swarzędz
Surowiec – liść szałwii – Folium Salviae (Sage Leaf, Salbeiblatter) jest w Farmakopei Europejskiej 5 oraz w Farmakopei Szwajcarskiej - Ph. Helvetica 10 i w DAC 2005 = Deutscher Arzneimittel Codex z 2005 r. Liść szałwii zawiera od 1 do 2,5% olejku eterycznego. PhEur. wymaga minimum 15 ml x kg-1. W przypadku gatunku Salvia fruticosa Miller = Salvia triloba Linne PhEur. wymaga 18 ml x kg-1 olejku (Salvia fruticosa zawiera od 2 do 3% olejku eterycznego). W DAC z 2005 r. jest zamieszony gatunek Salvia lavandulifolia Vahl (szałwia hiszpańska) oraz olejek z tego gatunku Oleum Salviae lavandulifoliae.
W olejku szałwiowym z Salvia officinalis występują tujon (przeciętnie 20-40%), kamfer (14-37%), 1,8-cyneol (6-16%), alfa-pinen, kamfen, borneol, octan bornylu (ok. 5%), linalol, wiridiflorol, humulen, kariofilen, epoksydy dwuhydrokariofilenu (kariofileno-epoksydy). W surowcu są obecne diterpeny (kwas karnozolowy, karnozol), 12-metyloeter kwasu karnozolowego; abietanoditerpeny (rozmanol, galdosol, epirozmanol, rozmadial, atuntzensin A = atuncenzyna A); trójterpeny (pochodne kwasu ursolowego), kwas rozmarynowy i jego pochodne (kwas salwianolowy K i L, kwas sagerininowy, kwas melitrynowy A, kwas metylomelitrynowy A, sagekumaryna); flawonoidy (luteolina, apigenina, genkwanina, hispidulina, salwigenina, eter metylowy salwigeniny), polisacharydy, garbniki. Olejek może zawierać nawet 50% mieszaniny alfa- i beta-tujonu, przy czym 2/3 stanowi alfa-, a 1/3 beta-tujon.
Olejek z Salvia lavandulifoliae Vahl: cyneol 10-30%, alfa- i beta-tujon ok. 0,5-1%, kamfer (11-36%, linalol (5-9%), borneol 0,5-13%.
Olejek z Salvia sclarea Linne: alfa- i beta-tujon do 0,2%, linalol (5-24%, octan linalylu 56-78%, alfa-terpineol (do 0,5%), germakren D 1-12%, sklareol 0,4-2,5%.
Olejek szałwiowy, wyciągi alkoholowe i wodno-alkoholowe z szałwii działają niewątpliwie antybakteryjnie, fungistatycznie (hamująco na rozwój grzybów), wirusostatycznie, ściągająco, hamująco na wydzielanie potu i łoju. Wodne i wodno-alkoholowe wyciągi podane doustnie skutecznie leczą objawy nieżytu żołądka i jelit, hamują biegunkę. Fenolokwasy zawarte w szałwii maja właściwości antyoksydacyjne. Wyciągi alkoholowe z szałwii poprawiają samopoczucie psychiczne. Preparaty szałwiowe działają przeciwzapalnie. Szałwia wykazuje aktywność antyandrogenną i estrogenną, dlatego polecana jest w okresie przekwitania u kobiet oraz w leczeniu trądzików i łysienia na tle hiperandrogenizmu. Ze względu na hamowanie androgenów i silny wpływ przeciwzapalny nadaje się do leczenia przerostu gruczołu krokowego.
Napar, rozcieńczona nalewka szałwiowa zastosowane na skórę i błony śluzowe wpływają przeciwzapalnie, przeciwropnie, przeciwwysiękowo, przeciwświądowo i ściągająco. Hamują rozwój mikroorganizmów patogennych.
Wskazania: stany zapalne, nieżyty, stany skurczowe przewodu pokarmowego; stany zapalne jamy ustnej, gardła, dziąseł; stany zapalne narządów płciowych i odbytu; stany zapalne skóry i oczu; nadmierne pocenie się, łojotok, łupież tłusty, ropnie na skórze owłosionej, trądzik. Na skórę działa również antyandrogennie i estrogennie. Przerost gruczołu krokowego.
Przeciwwskazania: ciąża, laktacja. Nowotwory pobudzane przez hormony estrogenne.
Sposób użycia: doustnie, okłady, przemywanie, irygacje, nasiadówki, płukanki.
Napar szałwiowy – infusum Salviae: 1-2 łyżki ziela lub liścia na szklankę wrzącej wody, przykryć, pozostawić na 20 minut, przecedzić. Pć 2 razy dziennie po 1 szklance w przypadku nadmiernej potliwości; 4 razy dziennie po 100 ml przy nieżycie przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Do płukania co 2 godziny, do okładów i przemywania. Wywar, czyli zagotowany napar do lewatyw przy zapaleniu końcowego odcinka jelita grubego. Wywar do płukania prącia i moszny, okładów na prącie i mosznę przy stanach zapalnych i zranieniach, ropniach; do płukania pochwy i opłukiwania odbytu; wywar do okładów 15-20 minutowych na oczu przy zapaleniu spojówek, powiek, nadmiernym łzawieniu, opuchnięciu przy alergii na pyłki roślin. Do płukania włosów napar lub wywar, minimum 2 razy w tygodniu, po umyciu
Olejek szałwiowy – Oleum Salviae: przy wymiotach, wzdęciach, niestrawności, bólach brzucha, nudnościach w czasie podróży, nieżycie układu oddechowego, nieprzyjemnym zapachu z ust, procesach fermentacyjnych w jelitach 4-5 kropli 1-3 razy dziennie n miodzie lub cukrze. Pomaga przy przeziębieniu, zapaleniu zatok i mokrym kaszlu. Guttae pro nasi – krople szałwiowe do nosa: 2 krople olejku na 10 ml roztworu soli fizjologicznej (dostępna w aptekach), wstrząsnąć. Zakraplać do nosa przy wirusowym nieżycie nosa, zakażeniach bakteryjnych zatok, katarze, alergicznym nieżycie nosa. Olejek wcierać w skórę, w miejsca ugryzienia przez owady, przy stłuczeniach, obrzękach po urazach, dla poprawy krążenia limfy i krwi w skórze i konczynach dolnych. Olejek szałwiowy wcierać w dziąsła przy paradontozie i stanach zapalnych.
Nalewka szałwiowa – Tinctura Salviae: 100 g świeżego lub suchego rozdrobnionego surowca zalać 300 lub 500 ml alkoholu 40-60%, macerować 14 dni, przefiltrować. Zażywać 1-3 razy dziennie po 3-5 ml. 5 ml na 1/2 szklanki wody do płukanek, okładów i przemywania. Nierozcieńczona nalewka do pędzlowania aft, zajadów, opryszczki, owrzodzeń, zapalenie zmienionych dziąseł, ropni, ponadto do wcierania w miejsca kontuzjowane i ukąszone przez stawonogi. Podobnie działa intrakt – Intractum Salviae 1:3 lub 1:5.
Spirytus szałwiowy mocny dla poprawienia krążenia krwi i limfy, odkażający i znoszący obrzęki kończyn oraz łagodzący dolegliwości reumatyczne, wreszcie do wcierania w umyte włosy przy łysieniu, łojotoku i infekcjach: Spirytus Salviae – 100 g świeżej lub suchej szałwii zalać 500 ml 70-95% alkoholu. Po 7dniach przecedzić. Dodać 10 ml olejku szałwiowego, wymieszać. Stosować do wcierania. Można zażywać doustnie przy nudnościach i zaburzeniach trawiennych po 5 ml. Znosi również objawy kołatania serca, orzeźwia, poprawia oddychanie w razie skurczów oskrzeli i zadyszki.
W Polsce jest dostępna nalewka szałwiowa, liść szałwii suszony, tabletki zwierające ekstrakt suchy z szałwii, tabletk
i zawierające sproszkowany surowiec (mało wartościowy preparat, niepotrzebny), olejek eteryczny szałwiowy, żel szałwiowy. Ponadto są kosmetyki zawierające ekstrakt z szałwii, np. mleczka, szampony, toniki.
Więcej o szałwii w starszym wpisie: http://www.rozanski.cal.pl/?p=224
W naszym kraju rosną dziko: szałwia lepka (Salvia glutinosa), szałwia łąkowa (Salvia pratensis), szałwia gajowa (Salvia nemorosa) i najbardziej aromatyczna z krajowych gatunków szałwia okręgowa (Salvia verticillata). Niewiele wiem o ich wykorzystaniu w medycynie ludowej. Jestem ciekaw czy mają jakieś zastosowanie lecznicze. Jeśli idzie o szałwię lekarską istnieją liczne ciekawe kierunki badań akademickich nad zastosowaniem tej rośliny we współczesnej medycynie. Brytyjscy naukowcy potwierdzili, że szałwia hamuje aktywność enzymu rozkładającego acetylocholinę, chroni więc związek, który wydaje się pomagać w zapobieganiu i leczeniu choroby Alzheimera. Szałwia była także obiektem badań pod kątem działania jako zapachowy środek stymulujący. Badania te prowadził Shizuo Torii z Toho University School of Medicine w Tokio. Upraszczając: stwierdził, że szałwia podobnie jak inne zioła (np. bazylia, goździki, cynamon itd.) może pełnić rolę stymulatora. Podczas badań (zapisywano w czasie ich trwania fale mózgowe) stwierdzono, że wymienione rośliny działają w odmienny sposób na pracę nadnerczy, niż czyni to kofeina. Bez opisywania szczegółów – zapach m.in. szałwii chroni przed ostrym spadkiem trwałej uwagi, który w sposób typowy pojawia się po 30 minutach pracy (wpływ na pracę autonomicznego układu nerwowego, który kontroluje oddychanie i poziom ciśnienia krwi). Zatem stwierdzenia antycznych autorów o tym, że szałwia „pobudza i ożywia umysł” nie były pozbawione podstaw. Dla podobnych zapewne walorów Indianie Kalifornii używali liści podobnego gatunku (Salvia apiana) jako świętej rośliny aromatycznej w indiańskiej saunie „sweatlodge”. Potwierdzono również badaniami skuteczność szałwii w leczeniu infekcji wywołanej przez drożdże i można ją komponować z innymi ziołami przy zwalczającymi Candida. Ze względu na swoje przeciwzapalne działanie używana jest czasem do leczenia zespołu cieśni nadgarstka. Naukowcy badający przydatność ziół w leczeniu przeziębień i stanów grypowych wymienili szałwię prócz lawendy, melisy, hyzopu, eukaliptusa itd. jako jedną z bardziej przydatnych. Pan Henryk pisał wyżej o tym, że szałwia pobudza wytwarzanie estrogenu. Warto dodać, iż jednocześnie obniża poziom testosteronu, a zatem grecki lekarz Teofrast (IV w. p.n.e.) miał zapewne rację określając tę roślinę jako „wspaniały środek przeciw nadmiernemu pożądaniu”. A skoro mowa o estrogenach to czasem u kobiet pojawiają się migreny spowodowane zmianami hormonalnymi (wahania poziomu estrogenów) występujące równocześnie z miesiączką. Wówczas sprawdza się dobrze mieszanka kwiatów szałwii i kwiatów chmielu zwyczajnego (napar z łyżeczki na 250 ml wody, pić 3 razy dziennie). Podana mieszanka może być polecana przy niskim ciśnieniu występującym w czasie menopauzy.
Kolejny raz przy omawianiu terapeutycznych właściwości roślin spotykam ciekawą notkę Romana M. Gratuluje. Podobnie jak niezastąpiony dr. Różański posiada Pan dużą wiedzę.
Ma Pan jakieś publikacje ?
Wyczytałem na opakowaniu szałwi, że „może mieć wpływ na działanie leków działających poprzez receptor GABA np. barbiturany, benzodiazepiny”. Moja matka zażywa alprazolam i lubi pić napar z szałwii. Niejasne jest opis interakcji, nie napisano czy zwiększa działanie tychże leków, czy zmniejsza? Byłbym wdzięczny za odpowiedź.
Czytam od jakiegoś czasu gdy potrzebuję rzetelnych informacji o danym środku lub zielu pierwszy raz natrafiłem na nie opisaną przez Pana doktora roślinę, czy słyszał Pan lub może Pan Roman o Szałwii hiszpańskiej (Salvia hispanica L.), (in.nasiona chia)?
Pozdrawiam.
wygląda na to że szałwia działa uspokajająco i nasennie. Ta do kupienia w aptece to szałwia officinalis
[…] to surowiec powszechnie znany i ceniony, o tak wielu dobroczynnych właściwościach, że niełatwo wybrać jeden najważniejszy obszar. Surowcem są liście o balsamicznym zapachu i silnych właściwościach dezynfekujących. Zawierają olejek eteryczny zasobny w liczne terpeny (m. in. cyneol, tujon, kamforę, borneol, humulen). Właściwości olejku nie da się przecenić! Jest dodawany do preparatów przeciw trądzikowi, łojotokowi, do past do zębów i płynów do płukania ust, dezodorantów, mydeł i szamponów. W wymienionej liście składników olejku eterycznego wiele emocji wzbudza tujon, który pobudza ośrodkowy układ nerwowy, działa halucynogennie. Spożywany w nadmiarze wywołuje niepokój ruchowy, dużą drażliwość a nawet drgawki. Największe stężenie tujonu mają olejki eteryczne i wyciągi alkoholowe z takich roślin jak szałwia, bylica piołun, bylica pospolita, estragon. Pamiętajcie aby zachować ostrożność w użytkowaniu szałwii, o bezpiecznym stosowaniu preparatów poczytać można u niezastąpionego dr Różańskiego. […]