Archiwa

listopad 2024
P W Ś C P S N
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Archiwa

Mannitol i manna

Mannitol (mannitolum, mannit) jest alkoholem cukrowym (sześciowodorotlenowym) występującym u zwierząt i roślin. Stanowi rodzaj materiału energetycznego i ochronnego, wchodzi w skład tkanek i jest substancją osmotycznie czynną. Zimą zapobiega zamarzaniu bezkręgowców i kręgowców oraz roślin oraz przeciwdziała powstawaniu kryształów lodu w komórkach ciała roślin i zwierząt, zapobiegając ich uszkodzeniu. Uczestniczy też w regulacji ciśnienia osmotycznego komórek. Dużo mannitolu produkują rośliny z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), oliwkowatych (Oleaceae), ponadto jest to metabolit glonów, bakterii i sinic. Pod względem chemicznym jest heksytolem odpowiadającym mannozie.

Mannitol występuje w mannie pozyskiwanej z jesionu mannowegoFraxinus ornus L. Jesion mannowy (Europa Południowa, Azja Mniejsza) w miejscach zranienia wydziela sok bogaty w mannitol i cukry właściwe, stygnący na powietrzu w formie żółtawych grudek. Taki zaschnięty sok jest surowcem leczniczym, obecnym w wielu dawnych farmakopeach. Manna calabrina ma słodki smak i w medycynie oficjalnej była używana jako środek przeczyszczający i poprawiający smak leków. Z manny sporządzano również ulepek mannowy – Syrupus Mannae o łagodzny działaniu przeczyszczającym.  Manna wchodziła w skład wielu powidełek leczniczych. Obecnie straciła znaczenie w medycynie z uwagi na wysoką cenę i ograniczone zasoby. Wyparta przez syntetyczne środki przeczyszczające i syntetyczny mannitol.

Mannitolum (D-mannitol) C6H14O6 o masie cz. 182,17 przynajmniej 98% jest objęty przez Farmakopeę Polską VI. Czysty mannitol ma postać białego krystalicznego proszku o temp. topn. 166-169 stopni C. Mannitol jest używany obecnie jako środek obniżający ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego (po podaniu dożylnym) oraz jako środek moczopędny. Dożylnie podawany jest 20% roztwór w dawce jednorazowej 100-200 ml, dobowej 250 ml. 250 ml 20% roztworu mannitolu jest dawką maksymalną we wlewie dożylnym.

Mannitol słabo przenika z jelit do krwi i limfy. Jedynie w 5% jest metabolizowany w wątrobie do glikogenu. Po podaniu pozajelitowym wydalany jest z ustroju z moczem w postaci niezmienionej w ciągu 6 h. Pobudza rozwój mikroflory symbiotycznej, a po zażyciu doustnym działa rozwalniająco. Ma słodki smak, dlatego może być używany jako substancja słodząca przez cukrzyków.

Po podaniu dożylnym przechodzi do płynu pozakomórkowego, zwiększając w nim ciśnienie osmotyczne. Płyn pozakomórkowy z mannitolem odciąga wodę z płynów wewnątrzkomórkowych. Działa przez to moczopędnie. Zdrowe nerki przesączają mannitol bez zwrotnego wchłaniania. Po podaniu dożylnym mannitol obniża ciśnienie śródgałkowe i wewnątrzczaszkowe. Używany przy niewydolności nerek (ostrej i odwracalnej), przy zatruciach, obrzęku mózgu i nadciśnieniu śródgałkowym. Zapobiega wytrącaniu się złogów w nerkach, poprawia krążenie nerkowe. Roztwory stosowane także do płukania jelit po zatruciach oraz zwilżani i oczyszczania cewki moczowej i pęcherza przy rozmaitych zabiegach.

Roztwory mannitolu ponad 10% stają się przesycone i ulegają krystalizacji. Mannitol wchodzi w skład preparatów zwilżających oczy (zalecanych przy zespole suchego oka) oraz leków w postaci syropów.

Jako środek przyczyszczający: 10 g mannitolu rano i wieczorem, najlepiej na czczo.

Syntetycznie mannitol jest uzyskiwany z mannozy lub fruktozy, przez redukcję.

W przemyśle farmaceutycznym mannitol pełni rolę słodzika, wypełniacza i nośnika (tabletki, granulki, drażetki, tabletki matrycowe). Wiąże niektóre metale, przez co dodawany jako stabilizator do preparatów mineralno-witaminowych.

Mannitol ma spore zastosowanie w przemyśle spożywczym (pod symbolem E 421) i kosmetycznym. Z tego względu, że słodki smak mannitolu daje dodatkowy efekt chłodzenia – jest używany przy wyrobie niektórych słodyczy, a głownie gumy do żucia. Ponadto to dobry nośnik, wypełniacz, środek przeciwzbrylający, utrzymujący wilgotność produktu. Jest dodawany do dżemów, galaretek, marmolad, nadzienia i produktów mleczarskich (sery). Jest droższy niż pokrewny sorbitol. Mannitol podobnie jak inne alkohole cukrowe działa na skórę: nawilżająco, ochronnie przed czynnikami atmosferycznymi, przeciwświądowo i regenerująco. Zastosowany zewnętrznie hamuje rozwój bakterii patogennych na skórze i błonach śluzowych. Ponadto w kosmetykach zapobiega przedwczesnej utracie wody. Poprawia smak i konsystencję past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej.

3 komentarze Mannitol i manna

  • Roman M.

    Jesion mannowy w Polsce duży krzew lub małe drzewo (sadzony u nas jako roślina ozdobna w parkach), w swojej ojczyźnie drzewo do 20 metrów wysokości. W naturze występuje W Europie Południowej, Azji Mniejszej i na Kaukazie. Manny jesionowej używano jako leku już w wieku IX, a głównym ośrodkiem jego pozyskiwania była Kalabria. Obecnie, kiedy plantacje jesionu mannowego zostały wyparte przez uprawy owoców cytrusowych, można go spotkać jedynie w północnej części Sycylii. Gatunek ten jest uprawiany we Włoszech . Gdy drzewo ma 8 – 10 lat każdego dnia nacina się go w jednym miejscu od początku lipca do września. Z tych nacięć wypływa biała ciecz, która twardnieje w „mannę”, używaną jako środek przeczyszczający i słodzik. Zbiera się ją przez 9 lat, po czym drzewo ścina się. Odrasta ono przez 4 -5 lat i znowu może rodzić mannę. Mannę zbiera się raz w tygodniu. Z jednego hektara można uzyskać 6 kg manny wysokiej jakości, 80 kilogramów manny podlejszej. Pan Henryk wyżej napisał: „Manna wchodziła w skład wielu powidełek leczniczych. Obecnie straciła znaczenie w medycynie z uwagi na wysoką cenę i ograniczone zasoby.” Tak jest rzeczywiście. Niemniej medycyna oficjalna używa jej czasem jeszcze w pediatrii (podaje się dzieciom w postaci syropu lub w połączeniu z mlekiem lub wodą). Manny jako środka przeczyszczającego używa się również i w leczeniu dorosłych (w przypadkach bolących hemoroidów oraz pęknięciach odbytu, lub po zabiegach operacyjnych). Manna zawiera węglowodany, głównie d – mannitol, fruktozę, mannotetrozy oraz żywice, śluzy oraz niewielką ilość glikozydu fraksyny. Manna jest podawana dziennie w ilości 20 – 30 g dla osób starszych i 2 – 16 g dla dzieci. Mannitol podawany jest, jak napisał pan doktor, w obrzękach płuc, obrzękach mózgu, niewydolności nerek itd. Kiedyś pozyskiwany z manny jesionowej (występuje również w dość dużych ilościach m.in. w kwiatach ostróżeczki polnej, korzeniu selera, kłączach perzu itd.) dziś przemysłowo mannitol uzyskuje się przez uwodornienie cukru inwertowanego, sacharozy. Pochodne mannitolu mają zastosowanie w chemioterapii nowotworów (przeciwdziała jej ujemnym skutkom). Mannitol jak wyżej napisał pan Henryk ma spore zastosowanie w przemyśle spożywczym. Jak się domyślam znaczenie to będzie wzrastało. Producenci żywności będą na pewno wychodzili naprzeciw oczekiwaniom klientów wprowadzając na rynek produkty o obniżonej wartości kalorycznej (obniżanie lub eliminacja sacharozy i zastępowanie cukru środkami słodzącymi). Jako środek słodzący mannitol ma jeszcze i tę zaletę, że nie wchłania się z przewodu pokarmowego.

Leave a Reply