Succinum – bursztyn w dawnej medycynie oficjalnej

Bursztyn (Succinum), niem. Bernstein, Achtstein (dawniej również jako Electrum, Carabe); jest kopalną żywicą, pochodząca z drzew iglastych (Pinus succinifera Conventz) epoki oligocenu (okres trzeciorzędu) w erze kenozoicznej. Surowy bursztyn ma postać bryłek barwy żółtej, cytrynowej, mlecznej (spieniony wewnątrz), rzadziej brunatnej, czerwonej lub zielonkawej. Ciężar właściwy 1,05-1,096, temperatura topnienia 250-300 stopni C, liczba kwasowa 15-18, liczba zmydlania 86-145; popiół 0,2-0,3%. W spirytusie można uzyskać 20-30% roztwory bursztynu, w eterze około 20%, w terpentynie ok. 50%, w gorącym oleju lnianym ok. 60-70%, w chloroformie ok. 20%. Nie rozpuszcza się w olejku kajeputowym, w przeciwieństwie do kalafonii i tańszego kopalu. Nie rozpuszcza sie w słabych alkoholach, chłodnych olejach i w benzynie. Dwusiarczek węgla daje roztwory nawet 40% bursztynu. We wrzącej glicerynie lub we wrzącym smalcu – bursztyn mięknie i daje się kształtować. Z piasku bursztynowego, kawałków powstałych przy robieniu biżuterii – można uzyskać po podgrzaniu i sprasowaniu – konglomerat (ukształtowane bloki) zwane ambroidem. Sucha destylacja bursztynu (w temp. 350-400 stopni C) daje ciekłą, gęstą substancję zawierająca mieszaninę terpenów (ok. 15%) i kwas bursztynowy ulegający krystalizacji (3-8%). Odsączony od kwasu bursztynowego destylat bursztynu nosi nazwę olejku bursztynowego – Oleum Succini. Olejek bursztynowy zmieszany z kwasem azotowym zastyga w masę pachnącą piżmem – piżmo sztuczne (Moschus artificialis). Olejek bursztynowy jak i ambroid służył dawniej do wyrobu kadzideł.

Bursztyn zawiera kwas bursztynowy, estry kwasu bursztynowego (succinyloresionol) i terpeny. Olejek bursztynowy był wcierany w okolice stawów przy reumatyzmie. Ponadto do wcierania po kontuzjach, przy nerwobólach, obrzękach. Także roztwory bursztynu w chloroformie, oleju lnianym, eterze i spirytusie mogą być używane do wcierania po urazach, przy reumatyzmie, artretyzmie, mięśniobólach i nerwobólach. Rozgrzewają, działają przeciwbólowo, przyśpieszają ustępowanie krwiaków i wysięków. Bursztyn posiada właściwości antyseptyczne. Spirytusowe roztwory bursztynu zażywane były doustnie jako środek pobudzający miesiączkowanie, rozgrzewający, pobudzający oddychanie i krążenie, rozkurczowy i wzmacniający. Znosi zaburzenia trawienne i kurcze przewodu pokarmowego. Wpływa również żółciopędnie i pobudzająco na trawienie. Bursztynowe roztwory spirytusowe po zmieszaniu z syropem, sokiem malinowym, miodem i zażywane doustnie działają wykrztuśnie i odkażająco i były zalecane przy nieżytach układu oddechowego oraz przy katarze. Pomocne w leczeniu zapalenia zatok i kataru w czasie przeziębienia oraz grypy. Wykrztuśne właściwości posiadają estry bursztynowe, terpeny i kwas bursztynowy. Kwas bursztynowy jest włączany do przemian metabolicznych i działa wzmacniająco oraz pobudzająco na układ pokarmowy. Uczestnicy w cyklu Krebsa. Zakwasza treść pokarmową w jelitach, zapobiega zaparciom. Kwas bursztynowy poprawia przyswajanie wielu witamin i biopierwiastków. Wspomagająco w terapii astmy. Kadzidła korzystne w przebiegu chorób zakaźnych i kataru. Kadzidełka bursztynowe usuwają zdenerwowanie.

Bursztyn był dawniej lekiem oficjalnym. Opisany został przez dra Fr. Oesterlen’a w 1861 r jako środek przeciwskurczowy, antyreumatyczny i pobudzający menstruację.

Bursztyn został uwzględniony przez Pharmacopoea Parisiensis (Farmakopea Paryska) z 1758 r., Farmakopeę Królestwa Polskiego (Pharmacopoeia Regni Poloniae) z 1817 r., przez Pharmacopoea Danica (Farmakopoea Duńska) z 1826 r., Pharmacopoea Borussica (Farmakopoea Pruska) z 1813 r. i Pharmacopoea Svecica (Farmakopea Szwedzka) z 1826 r.

Bursztyn najlepiej rozpuszczać w ciepłym lub gorącym spirytusie. Dawki nie przekraczają 2-3 ml 2-3 razy dziennie. Przy nieżycie układu oddechowego częściej, ale wówczas po 5-10 kropli (np. co 3-4 h). W profilaktyce ataków dychawicy oskrzelowej: 10 kropli 3 razy dziennie.