Doględa – Grindelia jako spasmolyticum et expectorans.

1 comment to Doględa – Grindelia jako spasmolyticum et expectorans.

• Roman M.

  6 listopada 2010 at 21:42 Zaloguj się, aby odpowiedzieć

  Choroby układu oddechowego od wieków były dla ludzi poważnym problemem. Nie dziwi przeto, iż „od zawsze” próbowano zgłębić ich naturę i znaleźć skuteczne lekarstwa. W ostatnim komentarzu pisałem o św.Hildegardzie, wspomnę kogoś z tej epoki i dziś. Nieco zapomniany zielarz średniowiecza, autor dzieła „Circa istans de simplicis medicina” (z łac. „Sposób leczenia prostymi lekami w nagłym wypadku”), wydanego około roku 1140, Johannes Platearius, wiele miejsca poświęcił omówieniu rozmaitych chorób dróg oddechowych i licznych nań leków. Pisał : „Śluz sprowadza toż samo ( m.in. ból głowy…) kiedy z głowy i tchawicy do oskrzeli kroplami spływa. Choroby rozróżnić należy po przynależnych im znakach. Że śluz ściekający ich przyczyną, znać po mokrym kaszlu, przy czym smaku ni jakiego nie masz w uściech, jeno śliny zbytek … Kaszel bywa nieraz osobnym schorzeniem. Ma ci on wtedy trojaką przyczynę: zimno, suchość, wilgoć. Z suchości twardość i nierówność się biorą, sprawiając, że powietrze do płuc wciągane po drodze utyka i kaszel powoduje. Ale i o gorącości rzec tu się godzi, ta bowiem niekiedy także kaszel sprowadza, przez suchości działanie, z którą w parze iść zwykła …… . Ochrypłość głosu albo niezdolność jego wydobycia, która z suchości się rodzi, suchym kaszlem się objawia; kędy powietrze do ciała wchodzi, ból kłuje tak jakbyś igły albo ciernie wbijał…”.
  Dzisiejsze księgi medyczne lepiej opisują choroby płuc i oskrzeli niż drzewiej. Od czasu Plateariusa minęło ładnych parę wieków. Zdać by się mogło, że ludzie współcześni są w lepszej sytuacji, niż nasi przodkowie. Nic bardziej mylnego. Choroby układu oddechowego w ostatnich dziesięcioleciach w związku z zanieczyszczeniem powietrza, rozwojem przemysłu i transportu (o „ćmikach” będących w masowym użyciu nie wspomnę) są bardziej powszechne niż przed wiekami. Niektórzy twierdzą, że problem ten przekroczył już ramy medycyny i stał się problemem ekonomicznym i społecznym, przybierając wręcz rozmiary epidemii. Jak bardzo te choroby są rozpowszechnione we współczesnym społeczeństwie niech świadczy fakt, iż ponad 50% porad lekarskich jest związanych z zachorowaniem na choroby płuc i oskrzeli. Na przewlekłe zapalenie oskrzeli choruje 15 – 30% mężczyzn i 5 – 10% kobiet. Przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozdema płuc występują u 25% populacji męskiej w wieku 40 – 60 lat. Astma oskrzelowa występuje u 2% ludności. Na raka płuca umiera rocznie w Polsce 10 000 osób …. Wobec powyższego nie dziwi fakt, iż zioła które działają rozkurczowo i wykrztuśnie mogą i dziś odegrać istotną rolę w leczeniu omawianych przypadłości. Roślinne związki rozkurczowe mają działanie spazmolityczne na drzewo oskrzelowe i wywierają wpływ na właściwy ruch nabłonka rzęskowego, ułatwiając odkrztuszanie wydzieliny. Zmniejszają też ból spowodowany stanem spastycznym oskrzeli, łagodzą uczucie duszności. Działanie wykrztuśne zaś ułatwia usuwanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych i z oskrzeli – zarówno w lekkich nieżytach jak i poważniejszych chorobach np. w ropnym zapaleniu oskrzeli. Tak właśnie działa wyżej opisana doględa. O współczesnym wykorzystaniu surowca możemy przeczytać wyżej. Dodam tu, że oczywiście Indianie tak właśnie stosowali doględę. Plemiona zamieszkujące Kalifornię najczęściej używały tej rośliny do leczenia stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. C. squarrosa była użytkowana w postaci naparów wśród Indian południowej Kalifornii do leczenia chorób przeziębieniowych. Indianie Ute doględą leczyli kaszel. Różne gatunki tej rośliny rosnące w naturze w Ameryce miały wśród autochtonów wiele ciekawych zastosowań o których tu nie napiszę. Dzisiejsze badania (choć po prawdzie nie poświęcono tej roślinie ich zbyt dużo) w pełni potwierdzają zasadność używania jej w chorobach układu oddechowego. Doględa w badaniach in vitro wykazała działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne (terpenoidy i fenole). Działanie rozkurczowe i przeciwzapalne także potwierdzono eksperymentalnie. Obecnie dość często są w użyciu alkoholowe wyciągi z ziela. Raz jeszcz powtórzę. Upłynniają one zalegający w górnych drogach oddechowych śluz, przywracając prawidłowy ruch nabłonka rzęskowego, wzmagając napięcie mięśni oskrzeli, wywołują odruch wykrztuśny. Stosowane są zatem w zapaleniu gardła, krtani i tchawicy, w rozedmie, pylicy płuc, uporczywym kaszlu (o czym zresztą możemy wyżej przeczytać). Przyjrzyjmy się temu jak współcześni zielarze amerykańscy wykorzystują tę roślinę. W chrypce i bezgłosie zielarze zalecają przyjmowanie 3 x dziennie mieszanki nalewek z doglądy, babki i bluszczu w ilości od 20 do 60 kropli (zależy od wieku). Dla zwalczania kaszelu grypowego używa się czasem mieszanek ziołowych gdzie jest doględa, hyzop, oman, ślaz, majeranek, mak polny itp. w różnych składach i proporcjach. Aby przyspieszyć zdrowienie błon śluzowych górnych dróg oddechowych (ból gardła, chrypka, bezgłos, związane z wieloletnim paleniem) warto wg zielarzy zastosować mix nalewek ze: stulisza lekarskiego i doględy – po 25% + 50% nalewki ze szkarłatni amerykańskiej – mieszankę rozpuścić w odrobinie wody i używać do płukania jamy ustnej i gardła. Na szumy uszne (dolegliwość o nie do końca poznanej etiologii) zaleca się mix wyciągów płynnych z łodygi ananasa, krzyżownicy wirginijskiej i babki.