Wyka płotowa – Vicia sepium Linne w fitoterapii.

Wyka płotowa – Vicia sepium Linne należy do rodziny motylkowatych – Fabaceae = Papilionaceae = Leguminosae. Jest rośliną wieloletnią dorastająca do 60 cm dł, o łodydze wznoszącej się i wspinającej, kwiatach brudnofioletowych; liście parzystopierzaste, zakończone wąsem czepnym, złożone z 4-8 par listków podługowato-jajowatych; kwiaty zebrane po 2-6, w krótkoszypułkowe grona. pręcików 9 zrośniętych w rurkę, 1 wolny. Strąki wysłużone, odstające lub zwisające, krótko owłosione, połyskujące, po dojrzeniu czarnawe. Nasiona kuliste. Rośnie na łąkach, miedzach, polach, w zasiewach zbóż, czasem w lasach świetlistych, na polanach. kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita. Surowcem jest ziele kwitnącej wyki – Herba Viciae, suszone szybko, na strychu lub polu. Nie dopuszczać do zaparzenia. Można suszyć na słońcu. Do podobnych celów leczniczych polecam użyć wykę czteronasienną – Vicia tetrasperma (L.) Schreber, wykę leśną – Vicia sylvatica L., wykę ptasią – Vicia cracca L. lub wykę brudnożółtą – Vicia grandiflora Scopoli. Kwiat wyki – Flos Viciae jest dobrym źródłem flawonoidów, w tym izoflawonów.

Składniki czynne: fitoncydy=fitoaleksyny (furanoacetyleny); związki cyjanogenne (vicianina), karotenoidy (luteina, zeaksantyna, wiolaksantyna, neoksantyna), cyklitole, flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna – w kwiatach nawet do 12%, apigenina, rutyna, witeksyna, luteolina, diosmetyna), garbniki, polifenole (katechina, epikatechina, galokatechina), aminokwasy, białka, enzymy, polisacharydy, guanidyna, śluzy (ok. 2,5%), kumaryny, fitosterole, triterpeny. Związki alkaloidowe obecne w wykach nazywano w XIX wieku konwicyną i wicyną.

Działanie lecznicze: wyraźnie przeciwzapalne, przeciwwysiękowe, tonizujące naczynia krwionośne, antyalergiczne (przeciwhistaminowe), estrogenne, odtruwające, słabo żółciopędne, wyraźnie moczopędne i przeciwobrzękowe. Wyciągi z wyki działają rozkurczowo i hipotensyjnie. Niektóre flawonoidy i triterpeny wyki, mają podobną strukturę do estrogenów, dzięki czemu mogą przyłączać się do receptorów estrogenowych ER. Właściwości estrogenne (estrogenopodobne) wyki mogą być wykorzystywane analogicznie jak koniczyna i lucerna w medycynie – w przypadkach niedoboru estrogenów endogennych, w tym również w okresie przekwitania. Preparaty zawierające wyciąg z wyki, koniczyny, lucerny zalecam w II fazie przekwitania, kiedy to spada produkcja estrogenów i występują przykre objawy z tym związane. Niekiedy dają dobre wyniki w leczeniu zaburzeń miesiączkowania w okresie pokwitania i u kobiet dojrzałych. Preparaty z wyki rozszerzają i wzmacniają naczynia krwionośne, poprawiają przepływ krwi w mózgu i na obwodzie oraz krążenie wieńcowe. Obniżają poziom cukru we krwi, analogicznie jak rutwica i wilżyna. Wyka należy do ziół “czyszczących krew”. Wyka, podobnie jak lucerna jest środkiem anabolicznym i pobudzającym przyswajanie składników pokarmowych oraz stymulującym budowanie ciała i przyrost masy mięśniowej. Umiejętnie może być wykorzystana w medycynie sportowej i w suplementacji.

Wyka wymaga ostrożnego dawkowania. Przedawkowanie objawia się nudnościami i wymiotami, biegunką, niepokojem, drgawkami, a nawet hemolizą krwi i krwiomoczem.

Przeciwwskazania: nie stosować u kobiet ciężarnych i karmiących. Nie stosować przy niedoborze (genetycznie uwarunkowane) dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (glucose-6-phosphate dehydrogenase).

Wskazania:

Doustnie napar z kwiatów oraz wyciąg alkoholowy z kwiatów: osłabienie naczyń krwionośnych, trądzik różowaty, choroba wieńcowa, przykre objawy klimakterium, reumatyzm, wypadanie włosów, zapalenie naczyniówki i siatkówki oka, zaburzenia krążenia obwodowego i mózgowego, zaburzenia krążenia ocznego, nadciśnienie śródgałkowe, nadciśnienie tętnicze. Wyciąg z kwitnącego ziela (jak wyżej), dodatkowo: osłabienie, wychudzenie, charłactwo,  stany zapalne naczyń krwionośnych, skąpomocz, kamica moczowa, zapalenie układu moczowa, przewlekłe choroby skóry, wspomagająco przy trądziku i łuszczycy, wypadaniu włosów, reumatyzmie, cukrzycy, hiperlipidemii i hipercholesterolemii; przy wyniszczających chorobach nowotworowych; hemoroidy (także wlewki doodbytnicze z mocnego odwaru), zapalenie jajników; zapalenie węzłów chłonnych. Wyka zwiększa retencję azotu; wzmaga dodatnią gospodarkę aminokwasową i białkową.

Zewnętrzne (kąpiele, przemywanie, okłady, płukanki): wypadanie włosów (łysienie u kobiet), ostre zapalenie skóry, zapalenie piersi, obrzęk grudek (węzłów) limfatycznych podskórnych, w pachwinach; zapalenie i obrzęk narządów płciowych; obrzęk stawów; urazy mechaniczne, krwiaki, siniaki; stopa cukrzycowa; trudno gojące się rany; wypryski nieznanego pochodzenia, zmiany skórne metaboliczne; trądzik różowaty; toczeń skórny; uogólnione podrażnienie skóry po kosmetykach, lekach.

Preparaty i dawkowanie.

Intrakt z kwiatów wyki – Intractum Viciae: 1 część świeżych rozdrobnionych kwiatów wyki zalać 5 częściami alkoholu 50-60% o temperaturze wrzenia; odstawić na 7 dni, przefiltrować. Zażywać 2 raz dziennie po 10 ml w 100 ml wody. Po rozcieńczeniu wodą 1:1 lub 1:2 – do przemywania i okładów. W stanie nierozcieńczonym wcierać we włosy i skórę głowy przy łysieniu, najlepiej po umyciu.

Nalewka wykowa – Tinctura Viciae: 1 część rozdrobnionego ziela lub kwiatów wyki zalać 5 częściami alkoholu 50-60%, odstawić na 7-14 dni, przefiltrować. Stosować jak intrakt.

Napar – Infusum Viciae: 1 łyżkę suszonych i rozdrobnionych kwiatów lub ziela zwilżyć alkoholem 70%, przykryć i odstawić na 5 minut, następnie zalać 1 szklanką wrzącej wody; odstawić pod przykryciem na 30-40 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie, rano i wieczorem po 1/2 szklanki; przy zapaleniu układu moczowego 3 razy dziennie po 1/2 szklanki, najlepiej równocześnie z naparem z liści ortosyfonu, ziela połonicznika, liści gruszy, liści mącznicy lub borówki. Jeżeli wyciąg wodny będzie stosowany do lewatywy lub na okłady na oczy (10 minutowe) to surowiec trzeba pogotować 5-7 minut, również uprzednio skropiony alkoholem. Stosować też do płukania włosów, okładów, przemywania skóry, płukania gardła przy zapaleniu migdałków i opłukiwania narządów płciowych. Mocny odwar dolewać do wody kąpielowej (korzystny przy atopowym zapaleniu skóry, najlepiej w połączeniu z nostrzykiem i słomą owsianą)

Papka z ziela (kataplazmy): ziele świeże lub suche, zmielone, zalać niewielką ilością gorącej wody, dodać octu dla zakwaszenia, przykładać na bolące i opuchnięte miejsca, w okolicę stłuczeń i stawów, na zapalnie zmienione mięśnie, piersi itd.

Napar, kosmetyki domowe z dodatkiem wyciągów wykowych polecane są dla skóry trądzikowej, “naczyńkowej”, słabo odżywionej i skłonnej do zmarszczek. Wyciągi wodne, szczególnie maceraty (na zimno, na roztworze fizjologicznym soli) zawierają flawonoidy, kumaryny, aminokwasy, peptydy, witaminy, enzymy i witaminy stanowiące dobrą odżywkę dl skóry.

Rp. Preparat do włosów: odżywczy, antyseptyczny, wzmacniający.

Nalewka/intrakt z kwiatów lub ziela wyki 25 g
Nalewka z ziela pokrzywy 25 g
Woda brzozowa lub sok z brzozy czysty 25 g
Nalewka z owoców ostrej papryki 12,5 g
Nalewka z korzenia łopianu 12,5 g
Spirytus mrówczany 100 g

Składniki wymieszać. Wcierać we włosy i skórę owłosioną po umyciu.

Wskazania: łysienie, łupież, łamliwość włosów,brak połysku włosów.

Rp. Mieszanka ziołowa na układ moczowy: odkażająca, przeciwzapalna, moczopędna, przeciwkamicza, rozkurczowa.
Ziele wyki 12,5 g
Ziele nawłoci 12,5 g
Liść mącznicy lub borówki 12,5 g
Liść ortosyfonu lub ziele połonicznika 12,5 g
Korzeń mydlnicy lub mydłoka (kora) 12,5 g
Korzeń wilżyny 12,5 g
Ziele glistnika 12,5 g
Ziele skrzypu lub przytulii, albo poziewnika 12,5 g
Ziółka rozdrobnić i wymieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szklanką wody, doprowadzić do zagotowania, gotować 10 minut na małym ogniu, odstawić na 30 minut, przecedzić, uzupełnić brakującą ilość wody. Pić początkowo 4 razy dziennie po 1 szklance odwaru, po 3 dniach 3 razy dziennie po 1 szklance, po 7-10 dniach 2 razy dziennie po 1 szklance.  Następnie przez 2 tygodnie po 1/2 szklanki odwaru 2 razy dziennie.

Rp. Mieszanka ziołowa anaboliczna, na przyrost masy ciała i wzmocnienie. Poprawia również wydolność psychiczną i fizyczną.

Ziele wyki 2 części
Nasiona zmielone kozieradki 1 cz.
Nasiona czarnuszki 1 cz.
Korzeń lukrecji 1 cz.
Lepidium = Maca mielone 1 cz.
Guarana mielona 1 cz.
Ziele lucerny 1 cz.
Ziele rdestu ptasiego 1 cz.
Eleutherococcus senticosus (kłącze z korzeniami rozdrobnione) lub Bacopa monnieri mielone 1 cz.
Zioła rozdrobnione wymieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szklanką wody, zagotować i odstawić na 40 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance, najlepiej rano i popołudniu. Stosować nie dłużej jak miesiąc. Wykazuje synergizm z z HMB.